Брчко (акруга)
 | Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, тлумачыць яго так: ёсць сляды аўтаперакладу, вымагае дадатковай вычыткі. |
| Акруга Брчко | |||||
|---|---|---|---|---|---|
Brcko Distrikt Bosne i Hercegovine | |||||
|
|||||
| Краіна |
 Боснія і Герцагавіна |
||||
| Статус | Акруга | ||||
| Уваходзіць у | Рэспубліку Сербскую і Федэрацыю БіГ | ||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Брчко | ||||
| Дата ўтварэння | 5 сакавіка 1999 | ||||
| Міжнародны назіральнік | Тамір Вейсер | ||||
| Насельніцтва (2013) | 93 028[1] | ||||
| Шчыльнасць | 188,70 чал./км² | ||||
| Плошча | 493 км² | ||||
 |
|||||
| Часавы пояс | UTC+2 | ||||
| Код ISO 3166-2 | BA-BRC | ||||
| Тэлефонны код | (+387) 49 | ||||
| Паштовыя індэксы | 76100 | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .ba | ||||
| Афіцыйны сайт Official District Assembly Website Official District Prosecutor Web Site |
|||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
.jpg)
Акруга Брчко — дэ-факта вобласць пад міжнародным кіраваннем вакол горада Брчко на паўночным усходзе Босніі і Герцагавіны. Плошча акругі — 493 км². Колькасць насельніцтва па перапісу 2013 — 93.028 чалавек[1]. З іх каля 40 % сербы, 39 % — баснійцы і 20 % — харваты. Па перапісу 1991 — 87.627 чалавек, у тым ліку 38.617 чалавек — баснійцы (44,06 %), 22.252 чалавек — харваты (25,39 %), 18.128 чалавек — сербы (20,68 %), 5.731 чалавек — югаславы (6,54 %), 2.899 чалавек — астатнія і невядомыя (3,30 %). Дэ-юрэ акруга з’яўляецца часткай як Рэспублікі Сербскай, так і Федэрацыі Босніі і Герцагавіны, аднак апошнімі не кантралюецца. Акруга мае плошчу 208 км² з агульнай колькасцю насельніцтва прыкладна 87 332 жыхароў (ацэнка 2007 г.). Яе сталіца — горад Брчко, з каля 31 500 жыхароў (ацэнка 2007 г.).
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Раён Брчка быў заснаваны пасля арбітражнага працэсу, праведзенага Высокім прадстаўніком ААН па Босніі і Герцагавіне. Аднак у Дэйтанскіх мірных пагадненнях гэты працэс мог вырашаць толькі арбітраж у спрэчцы наконт лініі мяжы паміж суб’ектамі (мяжа). Акруга Брчка была ўтворана ўсёй тэрыторыяй былога муніцыпалітэта Брчка, з якой 48 % (уключаючы горад Брчко) знаходзілася ў Рэспубліцы Сербскай, а 52 % — у Федэрацыі Босніі і Герцагавіны. Пасля вайны Еўрапейскі саюз захаваў дыпламатычную прысутнасць для падтрымання міру ў рэгіёне.
У 2006 годзе ў адпаведнасці з загадам маніторынгавай місіі ААН было адменена ўсё «заканадаўства суб’ектаў у раёне Брчка і на лініі мяжы». Рэзалюцыя, вынесеная кіраўніком Брчко Сьюзан Джонсан, адмяняе ўсе законы аб федэральных утварэннях Босніі і Герцагавіны ў акрузе, а таксама выдаляе лінію мяжы. Рашэнне робіць законы Акругі і законы дзяржавы Боснія і Герцагавіна (у тым ліку законы Сацыялістычнай Рэспублікі Боснія і Герцагавіна) асноўнымі прававымі прынцыпамі ў Акрузе.
Брчко было адзіным элементам Дэйтанскага мірнага пагаднення, які не быў дапрацаваны. Арбітражнае пагадненне было завершана ў красавіку 1996 г., у выніку чаго была створана «акруга», як згадвалася вышэй, якой будзе кіраваць міжнароднае прадстаўніцтва ў асобе амбасадара, прызначанага місіяй АБСЕ.
Першы прадстаўнік АБСЕ ў акрузе Брчка прыбыў у чэрвені 1996 года. Да гэтай даты Арганізацыя па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе (АБСЕ) мела сціплае прадстаўніцтва, якім першапачаткова кіраваў Рэндольф Хэмптан. Тым часам, перш чым раён Брчка мог быць прадстаўлены ў адпаведнасці з пагадненнямі пасля арбітражу, былі праведзены мясцовыя выбары і прадастаўлены пакеты гуманітарнай дапамогі пры супрацоўніцтве агенцтваў USAID і [[:en: Генеральны дырэктарат ECHO Еўрапейская грамадзянская абарона і аперацыі па аказанні гуманітарнай дапамогі. Раён быў вядомы як цэнтр розных міжнародных праграм па рэканструкцыі Босніі і Герцагавіны, усе яны праводзіліся ў асноўным замежнымі ўрадамі, у прыватнасці ЗША.
Першапачаткова тэрыторыя знаходзілася пад кіраваннем міжнароднай супольнасці. Раён Брчко быў афіцыйна створаны 8 сакавіка 2000 года, пасля таго як стала ясна, што абодва суб'екты не могуць вырашыць, якую тэрыторыю аддаць кожнаму з бакоў. Урад складаецца з роўных частак трох этнічных груп. У дадатак да ўласнай адміністрацыі, рэгіён атрымлівае сваю пошту, падатковае і паліцэйскае заканадаўства.
Да жніўня 2012 года выбарным чыноўнікам на месцах дапамагаў міжнародны наглядальнік. Наглядчык надзяляўся шырокімі паўнамоцтвамі, у тым ліку правам абвяшчаць абавязковыя для выканання рашэнні. Ён адказвае за садзейнічанне вяртанню бежанцаў, прасоўванне дэмакратычнага і шматэтнічнага ўрада і аднаўленне эканомікі. АБСЕ і EUFOR захавалі сваю прысутнасць у раёне пасля прыпынення нагляду, а дэлегацыя Еўрапейскага саюза стварыла семінар у Брчко. Мандат Вярхоўнага прадстаўніка застаецца нязменным.
Статут у Федэрацыі[правіць | правіць зыходнік]
Акруга Брчка, хоць тэарэтычна знаходзіцца пад кіраваннем абодвух суб'ектаў баснійскай федэрацыі, на практыцы з'яўляецца трэцім суб'ектам Рэспубліка Боснія і Герцагавіна, які мае тыя ж правы, што і Сербская Рэспубліка Боснія і Федэрацыя Босніі і Герцагавіны.
Брчко знаходзіцца пад непасрэдным кіраваннем Федэрацыі, але раён разглядаецца як свабодная тэрыторыя, гэта значыць пад кіраваннем абодвух суб’ектаў федэрацыі, або нават як агульная тэрыторыя паміж імі ў форме кандамініюм .
Межы[правіць | правіць зыходнік]
Брчка мяжуе на поўдні і паўночным захадзе з Федэрацыяй Босніі і Герцагавіны, на ўсходзе і захадзе з Сербскай Рэспублікай Боснія, на поўначы з Рэспублікай Харватыя і на паўночны ўсход з Рэспубліка Сербія.
Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]
- 1971 год
- Насельніцтва складала 74 771 жыхара, размеркаваныя наступным чынам:
- Баснійскі — 30 181 (40,36 %)
- харваты — 24 925 (33,33 %)
- сербы — 1086 (1,45 %)
- Югаславіяs 5 %
- Іншыя — 870 (1,18 %)
- 1991 год
- Перад вайной у муніцыпалітэце Брчка пражывала 87 332 жыхары, у тым ліку:
- Баснійцы — 45 %
- харваты — 25 %
- сербы — 21 %
- Югаславіяs 6 %
- Іншыя — 3 %
- 1997 год
- Насельніцтва тэрыторыі раёна складае 33 623 жыхары, у тым ліку:
- Баснійскі — 10 569 (31,39 %)
- харваты — 2650 (7,81 %)
- сэрбы — 18 193 (52,09 %)
- Югаславіяs 5 %
- Іншыя — 0,4 %
Афіцыйны перапіс насельніцтва не праводзіўся з 1991 года, таму некаторыя дадзеныя, прадстаўленыя тут, з’яўляюцца толькі прыблізнымі.
- 2006 год
- Колькасьць насельніцтва раёну складала 78 863 чалавекі, якія разьмяркоўваліся наступным чынам:
- 2013 год
- Баснійская - 35 381 (42,36%)
- сербы - 28 884 (34,58%)
- харваты - 17 252 (20,66%)
- іншыя нацыянальнасці - 1899 (2,28%)
- перапіс 1961г
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1961 г.
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1961 г.
Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1961 г.
Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1961 г.
Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1961 г.
- перапіс 1971г
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1971 г.
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1971 г.
Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1971 г.
Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1971 г.
Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1971 г.
- перапіс 1981г
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1981 г.
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1981 г.
Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1981 г.
Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1981 г.
Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1981 г.
- перапіс 1991г
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1991 г.
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1991 г.
Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1991 г.
Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1991 г.
Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1991 г.
- перапіс 2013г
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 2013 г.
Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 2013 г.
Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 2013
Прапорцыя харватаў у Брчко па населеных пунктах 2013
Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 2013
Месцы[правіць | правіць зыходнік]
Акруга Брчка мае 59 населеных пунктаў: {{слупкі|нумар=5|
- Абрэзка
- Бочэ
- Бадэрыста
- Брчко
- Брэзік
- Брэзава Поле
- Пячатка Бразава Поля
- Брка
- Брод
- Букавац
- Буквік Дондзі
- Буквік Горні
- Бузэкара
- Цэрык
- Чаджавац
- Кандэ
- Часэта
- Доньі Рахіч
- Доньі Зовік
- Дубраве
- Дубравіца Донье
- Дубравіцы Горне
- Гаевы
- Горыца
- Горні Рахіч
- Горні Завік
- Грбавіца
- Грэдыцэ
- Ісламавац
- Крбета
- Крэпшыч
- Ланішта
- Лукавац
- Маоча
- Маркавіч Поле
- Ограденовац
- Амербегавача
- Паланка
- Папулярны васьміног
- Патачары
- Рашляні
- Ражлева
- Рэпіна Брда
- Сандзічы
- Скакава Доня
- Скакава Горня
- Сліепчавічы
- Станові
- Шаторовичи
- Штрэпцы
- Трнячы
- Вуліца
- Уловіч
- Вітанавічы Доні
- Вітанавічы Горнія
- Вуцылавац
- Вуічычы
- Вукшыч Доні
- Вукшыч Горні
Урад і палітыка[правіць | правіць зыходнік]
У Скупшчыне раёна Брчка 29 месцаў. Месцы для кожнай партыі размяркоўваюцца наступным чынам:
- 6 месцаў ад Дэмакратычнай партыі Сербіі
- 5 месцаў ад Сацыял-дэмакратычнай партыі
- 4 месцы ад Партыі дэмакратычнага дзеяння
- 3 месцы ў Харвацкі дэмакратычны саюз
- 3 месцы ад Партыі Босніі і Герцагавіны
- 2 месцы ў Альянс незалежных сацыял-дэмакратаў
- 2 месцы ад Харвацкай сялянскай партыі
- 2 месцы ад Сацыялістычнай партыі Рэспублікі Сербскай
- 1 месца ад Дэмакратычнай партыі
- 1 вакансія незалежнага кандыдата
Па нацыянальнасці:
Наглядчыкі[правіць | правіць зыходнік]
Для акругі Брчко быў прызначаны «міжнародны наглядчык». Ён таксама намеснік Высокага прадстаўніка. Пасада прыпынена ў 2012 годзе. Пасаду займалі наступныя «кантралёры»:
Роберт Уільям Фарранд, 7 сакавіка 1997 - 2 чэрвеня 2000- Гэры Л. Мэцьюз, 2 чэрвеня 2000 - 14 сакавіка 2001
Герхард Сонтхайм, 14 сакавіка 2001 - 20 красавіка 2001 (прамежкавы)- Генры Лі Кларк, 20 красавіка 2001 - 1 кастрычніка 2003
- Герхард Сонтхайм, 1 кастрычніка 2003 - 16 студзеня 2004 (прамежкавы)
- Сьюзан Рокуэл Джонсан, 16 студзеня 2004 - 1 кастрычніка 2006
- Рафі Грэгарыян, 1 кастрычніка 2006 - 2 жніўня 2010
- Герхард Сонтхайм, 2 жніўня 2010 - 22 верасня 2010 (прамежкавы)
- Радэрык Мур, 22 верасня 2010 - ?
Мэры[правіць | правіць зыходнік]
Ва ўладзе ў акрузе былі наступныя старасты:
- Міодраг Паіч (серб.) 1993 - 13 лістапада 1997
- Борка Рэльіч (серб.) 13 лістапада 1997 - 15 красавіка 1999
- Сініша Кісіч (сербская) 15 красавіка 1999 - 12 лістапада 2003
- Іван Крндэль (харвацкая) 12 лістапада 2003 - 3 снежня 2003
- Бранка Дамянац (сербская) 3 снежня 2003 - 8 снежня 2004
- Мірсад Джапо (басняк) 8 снежня 2004 - 12 лютага 2009
- Драган Паіч (серб.) 12 лютага 2009 - ?
Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]
- Edo Maaika —рэпер
- Младэн Петрыч з'яўляецца харвацкім міжнародным футбалістам
- Весна Пісаровіч з'яўляецца эстраднай спявачкай
- Лепа Брэна з'яўляецца спявачкай
- Эдвін Канка Чудзіч праваабаронца з Босніі
- Аніл Дэрвішэвіч — уладальнік валейбольнага клюбу «Дэнвэр-Арэя», трэнэр жаночай зборнай Босьніі і Герцагавіны па валейболе
- Джэнана Шэгановіч з'яўляецца піяністкай
- Антон Магліка — харвацкі футбаліст
- Ясмін Імамавіч з'яўляецца палітыкам
- Наташа Вайновіч гэта сербская мадэль
- Мато Тадзіч з'яўляецца суддзёй
- Бранкіца Міхайлавіч — сербская валейбалістка, чэмпіёнка свету і Еўропы, сярэбраны прызёр летніх Алімпійскіх гульняў 2016
- Інеса Янкавіч — сербскі мадэльер
- Мікола Ковач з'яўляецца прафесійным гульцом Kontrudar: Global Offensive