Узброеныя сілы Рэспублікі Сербскай

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Узброеныя сілы Рэспублікі Сербскай
сербск.: Војска Републике Српске (ВРС)
Vojska Republike Srpske (VRS)
Эмблема Арміі Рэспублікі Сербскай
Гады існавання 1992—2006
Краіна Сцяг Рэспублікі Сербскай Рэспубліка Сербская
Тып узброеныя сілы
Заступнік святы прарок Ілья
Удзел у Баснійская вайна
Вайна ў Харватыі
Камандзіры
Вядомыя камандзіры Ратка Младзіч (1992—1996)

Узброеныя сілы Рэспублікі Сербскай (сербск.: Војска Републике Српске (ВРС), Vojska Republike Srpske (VRS), таксама называюць Армія баснійскіх сербаў, Войска Рэспублікі Сербскай) — узброеныя фармаванні Рэспублікі Сербскай, якая цяпер з’яўляецца энтытэтам  (руск.) (бел. у складзе Босніі і Герцагавіны. Існавалі ў перыяд з 1992 па 2006 год. Прымалі актыўны ўдзел у грамадзянскай вайне ў Югаславіі. З 2003 года ўзброеныя сілы Рэспублікі Сербскай пачалі ўваходзіць у склад узброеных сіл Босніі і Герцагавіны  (руск.) (бел.. У 2005 годзе часткі рэфармаванай арміі Босніі і Герцагавіны, якія складаліся з баснійскіх, харвацкіх і сербскіх падраздзяленняў, былі скіраваны у складзе кааліцыйных сіл у Ірак. 6 чэрвеня 2006 года ўзброеныя сілы Рэспублікі Сербскай канчаткова перасталі існаваць, увайшоўшы ў склад арміі Босніі і Герцагавіны[1].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Перадгісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Этнічная карта Босніі і Герцагавіны паводле перапісу насельніцтва 1991 года.

Боснія і Герцагавіна гістарычна была шматнацыянальнай дзяржавай. Паводле дадзеных перапісу 1991 года, 43,7 адсотка насельніцтва былі баснійскімі мусульманамі, 31,4 адсотка — сербамі, 17,3 адсотка — харватамі і 5,5 адсотка вызначалі сябе як югаславы[2]. Большасць югаславаў былі сербамі, або дзецьмі ад змяшаных шлюбаў. У 1991 годзе 27 % шлюбаў былі змяшанымі[3].

У выніку першых шматпартыйных выбараў, што адбыліся ў лістападзе 1990 года, перамаглі тры найбуйнейшыя нацыяналістычныя партыі Партыя дэмакратычнага дзеяння  (руск.) (бел., Сербская дэмакратычная партыя  (руск.) (бел. і Харвацкая дэмакратычная садружнасць.

Бакі падзялілі ўладу па этнічнай лініі так, што кіраўніком рэспублікі стаў басніец-мусульманін Алія Ізетбегавіч, старшынём парламента — серб Мамчыла Краішнік, а прэм’ер-міністрам — харват Юрэ Пеліван. 15 кастрычніка 1991 года парламент Сацыялістычнай рэспублікі Босніі і Герцагавіны ў Сараеве прыняў «Мемарандум пра суверэнітэт Босніі і Герцагавіны» простай большасцю галасоў[4][5]. Мемарандум сустрэў гарачыя пярэчанні сербскіх членаў баснійскага парламента, якія сцвярджалі, што пытанні, што тычацца паправак у канстытуцыю, павінны быць падтрыманы 2/3 членамі парламента. Нягледзячы на гэта, «Мемарандум» быў зацверджаны, што прывяло да байкоту парламента з боку баснійскіх сербаў. Падчас байкоту было прынята заканадаўства рэспублікі[6]. 25 студзеня 1992 года падчас сесіі баснійскага парламента ён заклікаў да рэферэндуму па пытанні незалежнасці, прызначыўшы яго на 29 лютага і 1 сакавіка[4].

29 лютага — 1 сакавіка 1992 года ў Босніі і Герцагавіне прайшоў рэферэндум пра дзяржаўную незалежнасць. Яўка на рэферэндуме склала 63, 4 %. 99, 7 % выбарцаў прагаласавалі за незалежнасць[7]. Незалежнасць рэспублікі была пацверджана 5 сакавіка 1992 года парламентам. Аднак сербы, якія складалі траціну насельніцтвы БІГ, байкатавалі гэты рэферэндум і заявілі пра непадпарадкаванне новаму нацыянальнаму ўраду БіГ, пачаўшы з 10 красавіка фармаваць уласныя органы ўлады з цэнтрам у горадзе Баня-Лука. Нацыянальны рух сербаў узначаліла Сербская дэмакратычная партыя Радавана Караджыча.

Фармаванне арміі[правіць | правіць зыходнік]

Г-4 СОКО Галеб. Югаслаўская армія пакінула баснійскім сербам і баявыя самалёты.

Падчас фармавання арміі баснійскім сербам значную дапамогу зрабіла югаслаўскае палітычнае і ваеннае кіраўніцтва. Член Прэзідыума СФРЮ ад Сербіі Барысаў Ёвіч у сваім дзённіку ад 4 снежня 1991 года пакінуў запіс з нагоды дапамогі баснійскім сербам[8][9]:

" Калі Боснія і Герцагавіна будзе прызнана на міжнародным роўні, ЮНА будзе абвешчана на яе тэрыторыі замежнай арміі і будзе змушана выйсці ў кароткія тэрміны. У гэтай сітуацыі сербскае насельніцтва апынецца безабаронным… Слаба (Слабадан Мілошавіч) думае, што мы павінны адклікаць усіх грамадзян Сербіі і Чарнагорыі, які праходзілі службу ў ЮНА на тэрыторыі БіГ, а ўсіх баснійцаў з ЮНА за межамі рэспублікі перадыслакаваць у Боснію. Тады ў кіраўніцтва баснійскіх сербаў з'явіцца магчымасць узяць пад сваю каманду сербскую частку ЮНА ў Босніі. "

У канцы 1991 года ў становішчы падвышанай сакрэтнасці пачынаецца перавод у Боснію і Герцагавіну тых сербаў-афіцэраў, якія там нарадзіліся. 25 снежня такі сакрэтны загад падпісвае і федэральны міністр абароны Велька Кадзіевіч  (руск.) (бел.. Барысаў Ёвіч пісаў[8][10]:

" Толькі мы з Мілошавічам абмяркоўвалі гэта. Больш нікому не казалі. Мы аддалі ўказанне Генштабу перакінуць усіх, хто родам з Босніі, у Боснію, а тых, што родам з Сербіі і Чарнагорыі — у Сербію і Чарнагорыю… Да часу прызнанні незалежнасці, у Босніі знаходзілася 90 000 вайскоўцаў ЮНА, з якіх, я думаю, 85% былі баснійскімі сербамі. "

3 студзеня 1992 года Югаслаўская народная армія была рэарганізавана. Яе падраздзяленні на тэрыторыі Босніі і Герцагавіны былі аформлены ў 2-ю Ваенную вобласць са штабам у Сараеве пад камандаваннем генерал-палкоўніка Мілуціна Куканяца. Частка тэрыторыі Герцагавіны ўвайшла ў зону адказнасці 4-й ВВ, пад камандаваннем генерал-палкоўніка Паўле Стругара. Разам з навучэнцамі і выкладнікамі шматлікіх вайсковых школ, размешчаных у БіГ, колькасць ЮНА на тэрыторыі рэспублікі складала да 110 000 чалавек. На ўзбраенні было каля 500 танкаў, БТР і БМП, каля 550 адзінак палявой артылерыі калібру 100 мм і вышэй, 48 рэактыўных сістэм залпавага агню і 350 мінамётаў калібрам 120 мм. ВПС мелі ў Босніі 120 знішчальнікаў і знішчальнікаў-бамбардзіроўшчыкаў, 40 лёгкіх верталётаў і 30 транспартных[11][8][12].

Апроч падраздзяленняў ЮНА баснійскія сербы абапіраліся на атрады Тэрытарыяльнай абароны, якія функцыянеры Сербскай дэмакратычнай партыі ўзялі пад кантроль увосень 1991 года, стварыўшы крызісныя штабы. Такім чынам, вясной 1992 года ў Босніі існавала дзве Тэрытарыяльнай Абароны: адна, сербская — у абшчынах, дзе сербы складалі большасць, іншая была падкантрольная мусульмана-харвацкаму ўраду. Да сярэдзіны красавіка 1992 года, колькасць Тэрытарыяльнай абароны баснійскіх сербаў і добраахвотніцкіх падраздзяленняў складала каля 60 000 чалавек[11]. Склад атрадаў ТА вар’іраваўся ад 300 ваяроў у Босанска-Крупе, да 4 200 у аб’яднаных сілах злучын Сокалац і Олава. Кожнае падраздзяленне знаходзілася ў падначаленні крызіснага штаба, якое ўзначальваў старшыня мясцовай арганізацыі СДП[8].

Радаван Караджыч пазней так успамінаў пра час, калі фармавалася Армія РС[13][8]:

" Першыя 45 дзён, калі ў нас не было ні арміі, ні аб'яднанага камандавання арміі і паліцыі, мы перажывалі хаос. Усё ненавідзелі ўсіх, усё ваявалі супраць усіх. Гэта быў працяг Другой Сусветнай вайны, людзі ўспаміналі, што з імі зрабіла тая ці іншая сям'я, і яны баяліся, што гэта паўторыцца і казалі: давайце заб'ём іх перш, чым яны заб'юць нас. Людзі не забывалі, хто забіваў іх бацькаў, дзядоў, маці. Усё асцерагаліся помсты і пачыналі першымі. "
Генерал Ратка Младзіч.

5 сакавіка 1992 года Боснія і Герцагавіна абвясціла незалежнасць. Прызнаць яе адмовіліся баснійскія сербы. На тэрыторыі рэспублікі пачаліся сутыкненні, якія перараслі ў баявыя дзеянні. На тэрыторыю Босніі былі ўведзены харвацкія войскі, якія атакавалі падраздзяленні югаслаўскай арміі і атрады баснійскіх сербаў[13]. Лідар баснійскіх мусульманаў Алія Ізетбегавіч аддаў загад пра ўсеагульны напад на жаўнерні ЮНА. 27 красавіка Прэзідыум БіГ, сабраўшыся ў няпоўным складзе, запатрабаваў ад югаслаўскай арміі скласці зброю і пакінуць тэрыторыю рэспублікі. 2 мая 1992 года мусульманскія сілы абсадзілі жаўнерні ЮНА ў Сараеве і распачалі шэраг нападаў на патрулі і ваенныя аб’екты[8]. У маі 1992 года на фоне баёў у Босніі і Герцагавіне Югаслаўская Народная Армія пачала пакідаць рэспубліку[14]. Да таго часу ў ёй заставаліся практычна толькі сербы і чарнагорцы. Тыя з іх, хто былі выхадцамі БіГ, засталіся ў рэспубліцы, уступіўшы ў стваранае Войска Рэспублікі Сербскай. ЮНА пакінула ім і цяжкае ўзбраенне[8].

Кіраўніцтвам Югаславіі было прынята рашэнне пра падтрымку баснійскіх сербаў і дапамогі ў фармаванні арміі. Падчас вываду частак ЮНА, афіцэры і салдаты родам з Босніі і Герцагавіны засталіся на радзіме і перайшлі на службу ва УС РС. Таксама новай арміі было пакінута цяжкае ўзбраенне, танкі, авіяцыя і інш. 12 мая Скупшчына баснійскіх сербаў пастанавіла стварыць узброеныя сілы[1][15]. На чале арміі быў прызначаны генерал Ратка Младзіч, які да гэтага ўзначальваў 9-ы Кнінскі корпус ЮНА, які прымаў актыўны ўдзел у баях у Сербскай Краіне[8][12]. У маі 1992 года былі сфармаваны пяць карпусоў і Галоўны Штаб, начальнікам якога стаў генерал Манойла Мілаванавіч  (руск.) (бел.. Галоўным чынам падраздзяленні ЮНА, якія ўліліся ў склад УС РС, мелі досвед баявых дзеянняў у Харватыі. Галоўны штаб Арміі, што фармаваўся на глебе штаба 2-й Вайсковай вобласці, быў укамплектаваны дасведчанымі афіцэрамі[8].

Армія РС у гады вайны[правіць | правіць зыходнік]

У 1992 годзе, пасля вываду югаслаўскай арміі з БіГ, асноўнай мэтай арміі баснійскіх сербаў было ўзяцце пад кантроль тэрыторый з большасцю сербскага насельніцтва і тых раёнаў, на якія прэтэндавала Рэспубліка Сербская[8]. Ужо ўвесну 1992 года пачаліся баі ў Сараеве, перарослыя ў працяглую аблогу горада. УС РС і добраахвотніцкія атрады, што ўмацаваліся ў населеных сербамі прыгарадах, абложвалі сталіцу БіГ аж да Дэйтанскіх пагадненняў. Аблога Сараева вельмі адмоўна адбілася на іміджы баснійскіх сербаў і іх арміі. У Заходняй Босніі сербы ўзялі пад кантроль Прыедар, Босанска-Крупе, Санскі-Мост і Ключ. У Пасавіне ім супрацьстаялі як фармаванні мусульманаў, так і падраздзяленні баснійскіх харватаў і рэгулярнай арміі Харватыі. Яны змаглі пераразаць так званы «Калідор жыцця» — вузкую палосу тэрыторыі ў раёне Брчко, які злучаў Сербскую Краіну і заходнія раёны РС з яе ўсходнімі раёнамі і Саюзнай Рэспублікай Югаславіяй. У выніку працяглай аперацыі пад назвай «Калідор-92» былі разгромлены буйныя харвацкія сілы, а сам «Калідор» быў пад сербскім кантролем на працягу ўсёй вайны. Іншай буйнай перамогай сербаў стала аперацыя «Врбас-92  (руск.) (бел.», падчас якой УС РС змаглі заняць Яйцэ і яго наваколлі, а таксама дзве важныя ГЭС на рацэ Врбас. Ва Усходняй Босніі і Падрынне УС РС выбілі мусульманаў з Біеліны, Зворніка, Вышаграда, Фочы і іншых гарадоў. Аднак сербы не змаглі замацавацца ў Срэбраніцы, у якой утварыўся мусульманскі анклаў. Ва Усходняй Герцагавіне ўлетку 1992 года баснійскія харваты і армія Харватыі правялі буйнае наступленне, у выніку якога сілы сербаў былі адкінуты ад Мостара. У снежні 1992 года з-за ўзрослай актыўнасці мусульман у анклавах у Падрынні ў складзе УС РС быў утвораны Дрынскі корпус[8].

Камплект рыштунку ваяра УС РС.

У пачатку 1993 года ВРС адбівалі спробы мусульман і харватаў пераразаць «Калідор». У маі і ліпені сербы распачалі некалькі аперацый па яго пашырэнні, здолеўшы пасунуць часткі праціўніка. Зімой — вясной сербы адлюстроўвалі атакі мусульман са Срэбраніцы, якія падчас сваіх рэйдаў знішчылі некалькі сербскіх сёл. Потым УС РС, карыстаючыся падтрымкай югаслаўскай арміі, перайшлі ў наступленне, прычыніўшы значную шкоду сілам мусульман. У сітуацыю ўмяшалася ААН, абвясціўшы горад зонай бяспекі. Таксама ўвесну сербы правялі наступ у раёне Вышаграда, узяўшы пад кантроль значную па памерах тэрыторыю. У ліпені 1993 года УС РС разгарнулі аперацыю «Лукавац-93», у выніку якой было занята Трнова і шэраг іншых населеных пунктаў, а Сараева апынулася ў поўным акружэнні. У заходняй Босніі сербы падтрымалі Фікрэта Абдзіча, які выйшаў з падначалення ўраду ў Сараеве. Яго сілы, абапіраючыся на дапамогу з боку армій Сербскай Краіны і Рэспублікі Сербскай, пачалі баявыя дзеянні супраць 5-га корпуса АРБіГ[8].

Генерал Ратка Младзіч падчас перамоў у аэрапорце Сараева, чэрвень 1993.

Амерыканскі публіцыст Арнольд Шэрман пісаў у 1993 годзе[16]:

" Мужчыны дзеляць час паміж звычайнай працай і салдацкім рамяством. У выпадку патрэбы яны імгненна з'яўляюцца са зброяй там, дзе паўстала небяспека. Яны ведаюць, хто можа вяртацца дахаты, а хто застанецца на баявых пазіцыях, калі ўціхне першая трывога. У мірным жыцці яны звычайныя суседзі і сябры, на вайне — таварышы па зброі. Гэта армія грамадзян, якія не маюць патрэбы ў ін'екцыях патрыятызму. Яны ў даслоўным сэнсе вядуць змаганне за свае дамы, за сваю маёмасць, за свае сем'і, за сваё жыццё. "

Улетку 1993 года Галоўны штаб УС РС распрацаваў серыю наступальных аперацый пад агульнай назвай «Дрына-93», якія планаваліся ў раёне Азена і Тузлы, а таксама Біхачскай кішэні. Сербскае наступленне пачаўся ў лістападзе 1993 года і скончыўся пад канец лютага 1994 года, дасягнуўшы частковых поспехаў. Тады ж пад ціскам з боку ААН і НАТО УС РС адвялі цяжкае ўзбраенне ад Сараева. Пад канец сакавіка сербы пачалі буйнае наступленне на мусульманскі анклаў у Гораждзе. Спачатку яно развівалася паспяхова, але потым у яго ход умяшаліся сілы НАТО, наносячы бомбавыя ўдары па пазіцыях УС РС. Пад ціскам Паўночнаатлантычнага альянсу сербы былі змушаны спыніць аперацыю, пагадзіўшыся на размяшчэнне ў анклаве міратворцаў ААН. 1994 год для арміі баснійскіх сербаў адзначыўся таксама абарончымі баямі па ўсёй лініі фронту, падзеннем Купрэса і зацятымі бітвамі ў Біхачскай кішэні. З вясны 1994 года аднавіліся баявыя дзеянні паміж баснійскімі сербамі і харватамі, якія аднавілі саюзніцкія адносіны з мусульманамі[8].

У 1995 годзе буйныя ваенныя аперацыі ў БіГ пачаліся вясной. Сербы змаглі адбіць наступленне мусульман на Влашычы, Маевіцэ і ў раёне Калінавіка, зрабіўшы серыю контрудараў. Улетку 1995 года ВУС РС таксама ўтрымалі пазіцыі вакол Сараева, наносячы цяжкія страты 1-му корпусу мусульманскай арміі. У ліпені сербы занялі Срэбраніцу і Жэпу. Паводле дадзеных Гаагскага трыбунала, гэта суправаджалася масавай расправай з мусульманскімі ваеннапалоннымі. Дадзеная аперацыя і падзеі за ёй нанеслі велізарную шкоду іміджу УС РС. Таксама ў ліпені сербы распачалі буйны наступ на Біхач. Аднак баснійскія харваты і падраздзяленні рэгулярнай Арміі Харватыі ў сваю чаргу пачалі атакі на Гламач і Босанска-Грахава. Калі гэтыя два гарады палі, УС РС былі змушаны згарнуць аперацыю пад Біхачам. У жніўні — кастрычніку 1995 года сербы перайшлі да абароны па ўсёй лініі фронту. У выніку супольнага мусульманска-харвацкага наступлення і масавых авіянападаў з боку авіяцыі НАТО Рэспубліка Сербская пазбавілася значных тэрыторый у Заходняй Босніі, раёне Азена і г.д. Пад канец кастрычніка баі ў Босніі і Герцагавіне спыніліся[8].

У паваенны час[правіць | правіць зыходнік]

Пасля сканчэння вайны ў БіГ у Арміі Рэспублікі Сербскай пачаліся паступовыя рэформы. З прыкладна 180 000 салдатаў і афіцэраў за некалькі гадоў колькасць асабовага склада скарацілася да 20 000 чалавек. Паралельна ішоў працэс змены структуры, з шасці карпусоў засталіся чатыры, а потым тры. Галоўны штаб быў пераназваны ў Генеральны штаб і перасунуты ў Біеліну. У пачатку 2000-х гг. колькасць Арміі РС складала 10 000, а пасля скасавання тэрміновай службы зменшылася да 7 000 ваяроў. Перад улучэннем у БіГ яна налічвала 3 981 салдата і афіцэра[15].

Нават пасля рэформаў і скарачэнняў Армія Рэспублікі Сербскай мела значныя запасы ўзбраення. У 1999 годзе былі 73 танкі М-84 і 204 Т-55. З іншай бранятэхнікі былі 118 БМП М-80, 84 БТР М-60, 5 ПТ-76, 19 БТР-50, 23 БОВ-ВП. Артылерыя налічвала 1522 адзінкі, у тым ліку: 95 ракетных установак і РСЗА, 720 самаходных, палявых і супрацьтанкавых гармат, 561 безадкатная гармата і 146 мінамётаў. У ВПС былі 22 самалёты і 7 баявых верталётаў. Пры гэтым паводле Дэйтанскіх пагадненняў УС РС мелі права толькі на 137 танкаў, 113 БТР і БМП і 500 артылерыйскіх гармат[17].

Прысяга навабранцаў, 2001 год.

У жніўні 2005 года Скупшчына РС пагадзілася прыняць план фармавання адзіных узброеных сіл і міністэрства абароны ў Босніі і Герцагавіне ў рамках шырокай абароннай рэформы краіны. У лістападзе 2005 года Скупшчына РС таксама прыняла план рэфармавання паліцыі БіГ, які прапанаваны Еўрасаюзам і агадваў стварэнні адзіных шматэтнічных праваахоўных органаў. А ў снежні 2005 года ў Сараеве пад эгідай міжнароднай адміністрацыі БіГ пачаліся трохбаковыя перамовы пра змену канстытуцыі краіны шляхам узмацнення ролі і паўнамоцтваў адзіных міжэтнічных уладных структур, г.зн. пра скасаванне Дэйтанскіх пагадненняў. Прэзідэнт РС Драган Чавыч, каментуючы рашэнне пра скасаванне міністэрства абароны РС, адзначыў, што яно было «хваравітым, але ўсё ж унёскам у будучыню». Ён таксама падкрэсліў, што баснійскія сербы зацікаўлены ва ўступе БіГ у НАТО, паколькі гэта адказвае «інтарэсам агульнай сітуацыі з бяспекай у краіне»[18].

Пасля ўлучэння Арміі РС ва Узброеныя сілы Босніі і Герцагавіны склады з узбраеннем былі перададзены пад супольны кантроль баснійскіх вайскоўцаў і міратворцаў. Частка ваеннай тэхнікі была знішчана як «лішак узбраення»[17], а частка была перададзена шэрагу прыватных фірмаў, якія потым прадалі яго ў іншыя краіны, у прыватнасці ў Грузію. Частка зброі з арсеналаў УС РС апынулася ў руках сірыйскай апазіцыі[19].

Вінавачанні ў ваенных злачынствах[правіць | правіць зыходнік]

Шэраг эпізодаў ваенных дзеянняў, такія як аблога Сараева і разня ў Срэбраніцы моцна нашкодзілі іміджу УС РС. Пасля вайны Гаагскі трыбунал звінаваціў шэраг вышэйшых чыноў УС РС у ваенных злачынствах. Некаторыя з іх былі арыштаваны ў Босніі, іншыя ў Сербіі і іншых краінах. Радаван Караджыч і Ратка Младзіч у наш час знаходзяцца ў Гаазе, над імі ідзе суд. Таксама былі асуджаны генералы Галіч і Мілошавіч[20] за аблогу Сараева, Талімір[21], Крстыч і Беара за забойствы ў Срэбраніцы. Шэраг вайскоўцаў і паліцэйскіх афіцэраў былі асуджаны за масавае высяленне несербскага насельніцтва ў Заходняй Босніі і стварэнне лагераў. Усяго МТБЮ звінаваціў 53 сербскіх вайскоўцаў з шэрагаў УС РС[15].

Склад узброеных сіл[правіць | правіць зыходнік]

У 1993 годзе[правіць | правіць зыходнік]

Армейскія карпусы[1]:

  • 1-ы Краінскі корпус  (руск.) (бел.. Быў сфармаваны на глебе былога 5-га корпуса Югаслаўскай Народнай Арміі[22]. Штаб корпуса знаходзіўся ў Баня-Луцы[23][24]. Корпус адказваў за Заходнюю Боснію, ён быў самым буйным і магутным у арміі баснійскіх сербаў[25].
  • 2-і Краінскі корпус  (руск.) (бел.. Быў сфармаваны на базе 9-га і 10-га карпусоў ЮНА[22], выведзеных з Харватыі. Штаб корпуса знаходзіўся ў Дрвары[24]. Корпус адказваў за Заходнюю Боснію і Герцагавіну. Быў самым слабым у Арміі РС. Увосень 1995 года панёс цяжкія страты ў баях з фармаваннямі баснійскіх мусульман і харватаў і рэгулярнымі брыгадамі Арміі Харватыі[23].
  • Усходне-Баснійскі корпус  (руск.) (бел.. Быў сфармаваны з падраздзяленняў былога 17-га корпуса ЮНА[22]. Штаб корпуса знаходзіўся ў Біеліне[24]. Корпус адказваў за Паўночна-Усходнюю Боснію. Быў адзіным падраздзяленнем у арміі баснійскіх сербаў, які меў у назве вызначэнне «баснійскі»[23].
  • Сараеўска-Раманійскі корпус  (руск.) (бел.. Быў створаны на глебе 4-га корпуса ЮНА[22]. Штаб корпуса размяшчаўся ў Лукавіцы[23]. Зонай адказнасці корпуса было наваколле Сараева і вобласць Раманія.
  • Дрынскі корпус  (руск.) (бел.. Быў сфармаваны ў лістападзе 1992 года з-за атак мусульманскіх падраздзяленняў у Падрынне. Штаб корпуса знаходзіўся ў Плахце. Корпус адказваў за Усходнюю Боснію і Падрынне[26].
  • Герцагавінскі корпус  (руск.) (бел.. Быў арганізаваны на глебе 13-га корпуса ЮНА[22], выведзенага з Харватыі. Штаб корпуса размяшчаўся ў Білечы[24]. Зонай адказнасці корпуса была Усходняя Герцагавіна. Корпус вёў баявыя дзеянні як супраць баснійскіх мусульман і харватаў, так і супраць рэгулярных харвацкіх падраздзяленняў у паўднёвай частцы зоны адказнасці[26].

Ваенна-паветраныя сілы Рэспублікі Сербскай[правіць | правіць зыходнік]

ВПС РС атрымалі авіяцыйную тэхніку ад Югаслаўскай Народнай Арміі, якая пакідала Боснію, і актыўна выкарыстоўвалі яе падчас вайны. Ад ЮНА баснійскія сербы атрымалі 22 Ј-21 Јастреб  (руск.) (бел., 12 Ј-22 Орао  (руск.) (бел., 27 верталётаў Газела, 14 Мі-8, а таксама комплексы ППА. Афіцыйна ВПС і ППА Рэспублікі Сербскай былі сфармаваны 27 мая 1992 года. У гэты дзень яны здзейснілі 16 баявых вылетаў, атакуючы харвацкія пазіцыі ў Пасавіне. Пасля вываду федэральнай арміі з Босніі УС РС прыступілі да фармавання новых падраздзяленняў у авіяцыі. Баявыя падраздзяленні знаходзіліся на аэрадроме Махаўляні блізу Баня-Лукі. Камандзірам ВПС быў прызначаны пілот генерал Жывамір Нінкавіч. За час баявых дзеянняў загінулі 79 салдатаў і афіцэраў ВПС і ППА[27]. У 2006 годзе, як і ўсе ўзброеныя сілы РС, ВПС таксама былі расфармаваныя і ўвайшлі ў склад ВПС Босніі і Герцагавіны  (англ.) (бел.[28].

Напаўвайсковыя і добраахвотніцкія фармаванні[правіць | правіць зыходнік]

Падчас вайны ў Босніі і Герцагавіне ва ўзброеных сілах баснійскіх сербаў вялікую ролю гулялі добраахвотніцкія і напаўвайсковыя атрады, асабліва ў пачатку канфлікту.

Падчас вайны 1992—1995 гг. баснійскія сербы атрымалі падтрымку славянскіх і праваслаўных добраахвотнікаў з шэрага краін[29]. Грэчаскія валанцёры з Грэчаскай добраахвотніцкай гвардыі таксама бралі ўдзел у вайне, у прыватнасці ва ўзяцці Срэбраніцы сербамі. Калі горад паў, над ім быў падняты сцяг Грэцыі[30]. На думку шэрага заходніх даследчыкаў, усяго на боку баснійскіх сербаў ваявалі да 4 000[29] добраахвотнікаў з Расіі, Украіны, Грэцыі, Румыніі, Балгарыі і г. д.

Узбраенне[правіць | правіць зыходнік]

Армія Рэспублікі Сербскай валодала вялікімі запасамі ўзбраенняў. Галоўным чынам яна ўспадкавала іх ад падраздзяленняў Югаслаўскай Народнай Арміі, якая пакідала Боснію і Герцагавіну. На ўзбраенні ВРС знаходзіліся танкіТ-34-85 і Т-55, былі таксама і сучасныя танкі югаслаўскай распрацоўкі М-84  (руск.) (бел.. Парк БТР і БМП быў прадстаўлены югаслаўскімі М80  (руск.) (бел., М-60  (руск.) (бел. і БОВ-ВП, а таксама савецкімі БТР-50 і БРДМ-2[15].

  • М-84
    М-84
  • Т-55
    Т-55
  • БМП М-80
    БМП М-80
  • Т-34-85
    Т-34-85
  • M18 і M36
    M18 і M36

УС РС мелі магутную артылерыю. На ўзбраенні знаходзіліся РСЗА M63 «Пламен»  (руск.) (бел., M77 «Огањ»  (руск.) (бел., дальнабойныя M87 «Аркан»  (руск.) (бел.. Палявая артылерыя была прадстаўлена 155-мм гаўбіцамі М-1, 152-мм гаўбіцамі «Нара» і Д-20  (руск.) (бел., 130-мм гарматамі М-46, савецкімі гаўбіцамі Д-30, якія вырабляліся ў Югаславіі па ліцэнзіі і атрымалі пазначэнне Д-30Ј, горнымі гарматамі М-56  (руск.) (бел. і савецкімі гарматамі «ЗІС». Сярод супрацьтанкавага ўзбраення былі савецкія 100-мм гарматы Т-12, а таксама югаслаўскія безадкатныя гарматы БсТ-82. Баснійскімі сербамі выкарыстоўваліся таксама самаходныя артылерыйскія ўсталёўкі 2С1 «Гвадзік»[15].

  • M-77 «Огањ» арміі Рэспублікі Сербскай
    M-77 «Огањ» арміі Рэспублікі Сербскай
  • ЗІС-3
    ЗІС-3
  • Гарматы М46
    Гарматы М46
  • Гаўбіца Д-30Ј
    Гаўбіца Д-30Ј

ВПС і ППА УС РС таксама былі ўспадкаваны ад югаслаўскай арміі. Ад ЮНА баснійскія сербы атрымалі самалёты Ј-21 Јастреб і Ј-22 Орао, верталёты Газела і Мі-8. Зенітныя гарматы былі пададзены ЗСУ М53/59 «Прага», БОВ-3 і М55 «Троцевац». З ПЗРК выкарыстоўваліся Ігла і Страла-2[15].

  • ЗСУ М53/59 «Прага»
    ЗСУ М53/59 «Прага»
  • ЗУ М55
    ЗУ М55
  • ЗСУ-57-2
    ЗСУ-57-2

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ а б в Istorijat (серб.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 26 кастрычніка 2014. Праверана 17 кастрычніка 2014.
  2. ↑ Klemenčič, Matjaž; Žagar, Mitja (2004). The former Yugoslavia's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. p. 311. ISBN 1576072940.
  3. ↑ Югославия в XX веке 2011, с. 805.
  4. ↑ а б Trbovich, Ana S. (2008). A Legal Geography of Yugoslavia's Disintegration. Oxford University Press. p. 221. ISBN 9780195333435.
  5. ↑ Cook, Bernard A. (2001). Europe Since 1945. Taylor and Francis. p. 140. ISBN 9780815340577. {{cite book}}: Невядомы параметр |vol= ігнараваны (прапануецца |volume=) (даведка)
  6. ↑ Trbovich, Ana S. (2008). A Legal Geography of Yugoslavia's Disintegration. Oxford University Press. pp. 220–224. ISBN 9780195333435.
  7. ↑ The Referendum on Independence in Bosnia-Herzegovina: February 29 – 1 March 1992(недаступная спасылка). Commission on Security and Cooperation in Europe (1992). Архівавана з першакрыніцы 26 жніўня 2011. Праверана 28 December 2009.
  8. ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н Очерки военной истории конфликта в Югославии (1991-1995) (руск.). ArtOfWar. Праверана 7 верасня 2014.
  9. ↑ Balkan Battlegrounds 2003, с. 128.
  10. ↑ Balkan Battlegrounds 2003, с. 129.
  11. ↑ а б Balkan Battlegrounds 2003, с. 130.
  12. ↑ а б R. Craig Nation. War in the Balkans 1991-2002. — U.S. Army War College, 2003. — P. 157. — ISBN 1-58487-134-2.
  13. ↑ а б Югославия в XX веке 2011, с. 810.
  14. ↑ Dimitrijević 2010, с. 298.
  15. ↑ а б в г д е Vojska Republike Srpske i priključenija (серб.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 26 кастрычніка 2014. Праверана 17 кастрычніка 2014.
  16. ↑ Гуськова Е.Ю. История югославского кризиса (1990-2000). — М.: Русское право/Русский Национальный Фонд, 2001. — С. 283. — ISBN 5941910037.
  17. ↑ а б Dimitrijević 2010, с. 303.
  18. ↑ БиГ:одна страна — одна армия (руск.). Српска.ру. Праверана 13 лістапада 2014.
  19. ↑ Укидање Војске Републике Српске и улазак у НАТО (серб.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 26 кастрычніка 2014. Праверана 17 кастрычніка 2014.
  20. ↑ Боснийского генерала посадили на 33 года за преступления против человечности (руск.). Лента.РУ. Праверана 8 сакавіка 2015.
  21. ↑ Соратника Ратко Младича приговорили к пожизненному заключению (руск.). Лента.Ру. Праверана 8 сакавіка 2015.
  22. ↑ а б в г д Dimitrijević 2010, с. 299.
  23. ↑ а б в г Булатович 2013, с. 174.
  24. ↑ а б в г The Yugoslav Wars 2006, с. 12.
  25. ↑ Годишњица формирања 1. Крајишког корпуса ВРС (серб.). Праверана 12 мая 2015.
  26. ↑ а б Булатович 2013, с. 175.
  27. ↑ Годишњица РВ и ПВО Војске РС (серб.). Праверана 3 студзеня 2015.
  28. ↑ Рисови са Врбаса (серб.). Праверана 3 студзеня 2015.
  29. ↑ а б The Yugoslav Wars 2006, с. 13.
  30. ↑ Helena Smith, Greece faces shame of role in Serb massacre, The Observer, 5 January 2003, accessed 25 November 2006

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Булатович Лиляна. Сербский генерал Младич. Судьба защитника Отечества. — Москва: ИППК «ИХТИОС», 2013. — 556 с. — ISBN 978-5-8402-0348-3.
  • Валецкий О. В. Волки белые. — М.: Грифон М, 2006. — 288 с. — ISBN 5-98862-023-X.
  • Гуськова Е.Ю. История югославского кризиса (1990-2000). — М.: Русское право/Русский Национальный Фонд, 2001. — 720 с. — ISBN 5941910037.
  • Поликарпов М. А. Русская сотня. Наши в Сербии. — М.: Эксмо, 1999. — ISBN 5-04-003353-2.
  • Югославия в XX веке: очерки политической истории. — М.: Индрик, 2011. — 888 с. — ISBN 9785916741216.
  • Блажановић J. Генерали Војске Републике Српске. — Бања Лука: Борачка организациjа Републике Српске, 2005. — 304 с.
  • Боројевић Д., Ивић Д. Орлови са Врбаса. — Рума: Штампа, 2014.
  • Dimitrijević B. Modernizacija i intervencija: jugoslovenske oklopne jedinice. — Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2010. — 406 p. — 400 экз. — ISBN 978-86-7403-138-4.
  • Лисица Славко. Командант по потреби. — Сомбор: Војводина, 1995.
  • Milutinović M. Rat je poćeo rijećima. — Banja Luka: Grafid, 2010. — 495 p. — 1 000 экз. — ISBN 978-99955-41-15-6.
  • Radinović R. Laži o sarajevskom ratištu. — Beograd, 2004. — 261 p. — 1 000 экз. — ISBN 86-7396-076-2.
  • R. Craig Nation. War in the Balkans 1991-2002. — U.S. Army War College, 2003. — 388 p. — ISBN 1-58487-134-2.
  • David C. Isby. Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990-1995. — Washington: Diane Publishing Company, 2003. — Vol. 1. — 501 p. — ISBN 978-0-7567-2930-1.
  • Dr N Thomas & K Mikulan. The Yugoslav Wars (2). Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992—2001. — Osprey publishing, 2006. — ISBN 1-84176-964-9.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

commons: Узброеныя сілы Рэспублікі Сербскай на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Узброеныя_сілы_Рэспублікі_Сербскай&oldid=4674773"