Грудак (Беластоцкі павет)

Грудак
Краіна	Польшча
Ваяводства	Падляскае
Павет	Беластоцкі
Гміна	Грудак
Каардынаты	53°05′48″ пн. ш. 23°39′24″ у. д.HGЯO
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Тэлефонны код	+48 85
Паштовыя індэксы	16-040
Аўтамабільны код	BIA
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гру́дак (польск.: Gródek, традыцыйныя беларуская назва — Гарадо́к) — вёска ў Польшчы, за 33 км на ўсход ад Беластока, на рацэ Супраслі. Уваходзіць у склад Беластоцкага павета Падляскага ваяводства, сядзіба вясковай гміны Грудак. Насельніцтва 2599 чалавек (2011).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Вялікае Княства Літоўскае[правіць | правіць зыходнік]

Гарадок узнік у XV стагоддзі як замак Вялікага Княства Літоўскага, у Гарадзенскім павеце Троцкага ваяводства. Першы пісьмовы ўспамін пра Гарадок датуецца 1498 годам, калі Аляксандр Хадкевіч фундаваў тут манастыр. У 1500 годзе гэты манастыр быў перанесены вышэй па плыні ракі ў Супрасль.

У сярэдзіне XVI стагоддзя Гарадок стаў мястэчкам. У XVII—XVIII стагоддзях мястэчка знаходзілася ў валоданні Пацаў, Сапегаў, Радзівілаў.

Пад уладай Расійскай імперыі[правіць | правіць зыходнік]

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай у 1795 годзе Гарадок апынуўся ў складзе Прусіі, у Беластоцкім дэпартаменце. У 1807 годзе згодна з Тыльзіцкім мірным дагаворам паміж Расіяй і Францыяй, мястэчка апынулася ў Беластоцкім павеце Беластоцкай вобласці Расійскай імперыі.

У 1897 годзе афіцыйны статус Гарадка быў паніжаны да вёскі.

Найноўшы час[правіць | правіць зыходнік]

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Гарадок абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай I з’езда КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР^[1]. Згодна з Рыжскім мірным дагаворам 1921 года Грудак апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Беластоцкім ваяводстве.

З пачаткам Другой сусветнай вайны 15 верасня 1939 года Грудак акупавалі войскі Трэцяга Рэйха, але праз тыдзень вёску перадалі СССР згодна з пактам Молатава-Рыбентропа. У лістападзе 1939 года Гарадок увайшоў у склад БССР, у Беластоцкую вобласць. З чэрвеня 1941 да верасня 1944 года вёска зноў знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. 16 жніўня 1945 года ўлады СССР перадалі Грудак Польскай Народнай Рэспубліцы.

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

XIX стагоддзе: 1878 год — 1793 чал.^[2];
XXI стагоддзе: 2011 год — 2599 чал.

Культура[правіць | правіць зыходнік]

Гарадоцкі цэнтр культуры (Gródecki Ośrodek Kultury)
Таварыства сяброў Гарадоцкай зямлі (Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Gródeckiej)
У Гарадку ладзіцца штогадовы фестываль беларускай альтэрнатыўнай і рок-музыкі «Басовішча». Іншыя культурныя падзеі: «Сяброўская бяседа», «Спатканні абрадавых калектываў» («Spotkania zespołów obrzędowych»), «Дні Грудка» («Dni Gródka»).
Газета «Wiadomości Gródeckie — Haradockija Nawiny»