Замак Эрэбру

Эрэбру
	Замак
Эрэбру
	Örebro slott
	59°16′26″ пн. ш. 15°12′55″ у. д.HGЯO
Краіна	Швецыя
Горад	Эрэбру
Архітэктурны стыль	раманскі стыль
Заснавальнік	Магнус Эрыксан
Першае згадванне	XIII стагоддзе
Дата заснавання	XIV стагоддзе і 1270
Сайт	orebroslott.se (шведск.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Замак Эрэбру — сярэднявечны каменны замак у горадзе Эрэбру, адзін з найбольш вядомых і гістарычна значных замкаў Каралеўства Швецыя. Размешчаны ў цэнтры горада на востраве пасярэдзіне ракі Свартан.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Дакладная дата заснавання замка ў наш час невядомая. Паводле звестак крыніцы XVIII стагоддзя, першая сярэднявечная крэпасць на гэтым месцы была пабудавана ў сярэдзіне XIII стагоддзя — гэта часам і прынята датаваць заснаванне замка. Традыцыйна закладку найстарэйшай часткі замка і вартаўнічай вежы злучаюць з імем ярла Біргера, які ваяваў з Наўгародскай рэспублікай і, паводле некаторых звестак, асабіста ўдзельнічаў у Неўскай бітве 1240 года.

У XIV стагоддзі, пры каралі Магнусе Эрыксане замак значна пашыраецца і ўмацоўваецца. Пабудаваны трохпавярховыя жылыя карпусы, якія склалі паўночнае і заходняе крыло замка. Вартаўнічая вежа па-ранейшаму застаецца самым высокім пунктам горада Эрэбру. На працягу XIV—XVI стагоддзяў замак выконвае функцыі абарончага ўмацавання на рацэ Свартан, якая служыць важным гандлёвым шляхам, і абложваецца падчас шведскіх міжусобных войн не меней 9 разоў. У выніку апошняй аблогі 1522 года, якая доўжылася 9 месяцаў, замак пераходзіць да Густава Вазы, будучага караля Швецыі. Менавіта ў гэтым замку кароль Густаў I Ваза ў 1540 годзе зацвердзіў спадчынную манархію.

Пасля смерці Густава I Вазы замак Эрэбру дастаецца яго трэцяму сыну, будучаму каралю Карлу IX. Герцаг Карл прыклаў вялікія высілкі і сродкі да рэстаўрацыі замка, значна струхлелага і пашкоджанага ваеннымі дзеяннямі. На працягу некалькіх дзесяцігоддзяў замак быў перабудаваны ў стылі рэнесансу па вобразу французскіх палацаў і да 1625 года набыў сучасны выгляд. Вакол замка вырасла крапасная сцяна з чатырма гарматнымі вежамі, масіўнымі брамамі і драўляным мостам. Пасля ўступлення на трон кароль Карл IX падоўгу жыў тут разам з дваром і нават склікаў у Эрэбру Рыксдаг. У 1611 годзе ў замку быў каранаваны сын Карла IX, кароль Густаў II Адольф.

Аднак наступныя шведскія манархі паступова страчвалі цікавасць да замка, які страціў сваё стратэгічнае значэнне. У XVII—XVIII стагоддзях у сценах замка размяшчалася турма, дзе ўтрымліваліся злачынцы і ваеннапалонныя; збожжавы і зброевы склады. У 1738 годзе адна з веж замка абрынулася і ён ізноў запатрабаваў рэстаўрацыі. Зараз ён быў перабудаваны ў стылі ракако пад кіраўніцтвам архітэктара Карла Харлемана; крапасная сцяна была разабрана, драўляны мост заменены на каменны. З 1760-х гадоў замак становіцца рэзідэнцыяй губернатара лена. У 1810 годзе замак ізноў згуляў бачную ролю ў гісторыі Швецыі. Менавіта тут кароль Карл XIII абвясціў пра перадачу шведскага прастола Жану Батысту Бернадоту, будучаму Карлу XIV Юхану, заснавальніку сучаснай дынастыі шведскіх каралёў.

У канцы XIX стагоддзя ў Швецыі былі моцныя нацыянальна-рамантычныя настроі, і было прынята рашэнне вярнуць замку першапачатковае рэнесанснае аблічча. Узорамі для чарговай рэстаўрацыі паслужылі аднагодкі замка Эрэбру — замак Грыпсхольм і замак Вадстэна, якія не падвяргаліся істотнай перабудове. Аднаўленне першапачатковага аблічча замка, які па-ранейшаму служыў рэзідэнцыяй губернатара, было скончана да 1900 года.

З 1935 года замак Эрэбру абвешчаны нацыянальным помнікам Швецыі. У наш час у памяшканнях на чатырох паверхах замка размешчаны адміністрацыйныя і офісныя памяшканні, залы краязнаўчага музея, школьныя класы, гасцінічныя нумары, канферэнц-залы; некалькі гістарычных зал аддадзены пад рэстараны. Замак адкрыты для наведвання турыстамі.

Архітэктура[правіць | правіць зыходнік]

Замак Эрэбру займае ўвесь востраў і мае форму чатырохвугольніка памерам 48 х 27 метраў, з круглымі вежамі па вуглах. Вышыня веж каля 30 метраў, вежы злучаны валамі двухмятровай таўшчыні. З паўночнага боку замка захавалася частка разабранай у XVIII стагоддзі сямімятровай крапасной сцяны. Замак і горад злучаюцца каменным мостам.