Карл XIII

	Карл XIII; Carl XIII
	;
	16-ы кароль Шведаў, Готаў і Вендаў
	5 чэрвеня 1809 — 5 лютага 1818
Папярэднік	Густаў IV Адольф
Пераемнік	Карл XIV Юхан
	48-ы кароль Нарвегіі
	4 лістапада 1814 — 5 лютага 1818
	(пад імем Карл II)
Папярэднік	Крысціян Фрэдэрык
Пераемнік	Карл XIV Юхан
Дзейнасць	манарх
Веравызнанне	лютэранства
Нараджэнне	7 кастрычніка 1748[…]; Стакгольм, лен Стакгольм, Швецыя;
Смерць	5 лютага 1818[…] (69 гадоў); Стакгольм, лен Стакгольм, Швецыя;
Пахаванне	царква Рыдархольмена;
Дынастыя	Гольштэйн-Готарп[d]
Бацька	Адольф Фрэдрык
Маці	Луіза Ульрыка Пруская
Жонка	Едвіга Элізавета Шарлота Гольштэйн-Готарпская[d] і Augusta von Fersen[d]
Дзеці	Карл Левенхільм[d], Карл Адольф Шведскі[d], Хрысціян Аўгуст Шлезвіг-Гальштэйн-Зондэрбург-Аўгустэнбургскі[d], Карл XIV Юхан і unnamed daughter von Holstein-Gottorp[d]
	Ваенная служба
Званне	Адмірал
Манаграма
Узнагароды
Карл XIII на ВікіСховішчы

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з імем Карл.

Карл XIII (шведск.: Karl XIII, Carl XIII; 7 кастрычніка 1748, Стакгольм, Швецыя — 5 лютага 1818, Стакгольм) — кароль Швецыі з 5 чэрвеня 1809 года, з 4 лістапада 1814 года таксама і кароль Нарвегіі (як Карл II, гл. шведска-нарвежская унія) з Гольштэйн-Готарпскай дынастыі.

Другі сын караля Адольфа Фрэдрыка, з 1772 года насіў тытул герцага Сёдэрманландскага.

Падчас руска-шведскай вайны 1788—1790 у чыне адмірала камандаваў шведскім флотам у Эландскай бітве 1789 года і (разам з братам, Густавам III) у Выбаргскай бітве 1790 года.

Захапляўся акультызмам. Пасля забойства брата 10 мая (дэ-факта з 13 сакавіка) 1792 года стаў рэгентам Швецыі (1792—1796) пры непаўналетнім пляменніку Густаве IV Адольфе і вёў даволі актыўную палітыку, у прыватнасці, прыязджаў у Пецярбург для перамоў аб шлюбе пляменніка з адной з унучак Кацярыны II^[6].

Пасля звяржэння Густава IV у 1809 годзе абвешчаны каралём Швецыі, але да таго часу ўжо запаў у прыдуркаватасць і рэальнага ўплыву на палітыку не аказваў. Фактычна ўлада была ў руках арыстакратыі, а пасля абрання спадчыннікам бяздзетнага караля ў 1810 годзе напалеонаўскага маршала Жана Бернадота, князя Пантэкорва — у гэтага апошняга з яго найбліжэйшых паплечнікаў. 6 чэрвеня 1809 года прынята канстытуцыя Швецыі («Форма кіравання»), якая дзейнічала да 1974, а таксама дзеючы дагэтуль (з папраўкай 1980 года) закон аб пераходзе ў спадчыну прастола. Пасля скону Карла XIII Бернадот уступіў на прастол як Карл XIV Юхан, заснаваўшы новую дынастыю.

Зноскі

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Karl XIII — 1917.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 Charles XIII // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ Lundy D. R. Karl XIII von Holstein-Gottorp, King of Sweden // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 Hovförsamlingens kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/SSA/0007/F I/1 (1766-1853), bildid: C0054458_00130 Праверана 16 красавіка 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64166606"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10478639"></a>
↑ Olsson M. Riddarholmskyrkan - inventories and graves — 1937. — С. 420. Праверана 24 сакавіка 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61765464"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61723518"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6027483"></a>
↑ М. А. Пыляев. Старый Петербург

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

Военная энциклопедия / Под ред. В. Ф. Новицкого и др. — СПб.: т-во И. В. Сытина, 1911—1915.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Карл XIII Шведскі // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.

Папярэднік: Густаў IV Адольф	Кароль Швецыі 1809—1818	Пераемнік: Карл XIV Юхан
Папярэднік: Крысціян Фрэдэрык	Кароль Нарвегіі 1814—1818	Пераемнік: Карл XIV Юхан

[_07ad518017622c6e-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Karl XIII — 1917.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971"></a>

[_d7eb1e81718888a8-2] 2,0 ^2,1 Charles XIII // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_edd3af703cb8436e-3] Lundy D. R. Karl XIII von Holstein-Gottorp, King of Sweden // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>

[_5c45b3aab0a77d26-4] 4,0 ^4,1 Hovförsamlingens kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/SSA/0007/F I/1 (1766-1853), bildid: C0054458_00130 Праверана 16 красавіка 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64166606"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10478639"></a>

[_6ffc631c9410e894-5] Olsson M. Riddarholmskyrkan - inventories and graves — 1937. — С. 420. Праверана 24 сакавіка 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61765464"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61723518"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6027483"></a>

[6] М. А. Пыляев. Старый Петербург

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

Манархі Швецыі
Дынастыя Мунсё	Б’ёрн Жалезнабокі • Эрык Б’ёрнсан • Эрык Рэфілсан • Анунд Упсальскі • Б’ёрн з Хогі • Эрык Анундсан (да 882) • Б'ёрн Эрыксан (882—932) • Олаф Б’ёрнсан (970—975) • Эрык VI Сегерсель (Пераможны) (970—995) • Олаф Шатконунг (995—1022) • Анунд Якаб (1022—1050) • Эмунд Стары (1050—1060)
Дынастыя Стэнкіляў	Стэнкіль (1060—1066) • Хальстэн (1066 — 1080-я) • Інгэ I Старэйшы (1080-я — 1110-я) • Блот-Свен (1084–1087) · Філіп Хальстэнсан/Інгэ II Малодшы (1118 — 1120-я) • Рагнвальд Дурны (1125—1126) • Магнус I Моцны (1126—1130) • Магнус II Хенрыксен (1160—1161)
Кіраванне Сверкераў і Эрыкаў	Сверкер Старэйшы (1153—1156) • Эрык Святы (1156—1160) • Карл Сверкерсан (1160—1167) • Кнут I Эрыксан (1167—1196) • Сверкер Малодшы Карлсан (1196—1208) • Эрык X Кнутсан (1208—1216) • Юхан I Сверкерсан (1216—1222) • Эрык Эрыксан Шапялявы (ці Кульгавы) (1222—1229) • Кнут II Хольмгерсан Доўгі (1229—1234) • Эрык Эрыксан Шапялявы (ці Кульгавы) (1234—1249)
Дынастыя Фолькунгаў	Біргер Ярль, рэгент (1248—1266) • Вальдэмар I Біргерсан (1250—1275 • Магнус I Ладулас (1275—1290) • Біргер Магнусан (1290—1319) • Магнус Эрыксан (1319—1363)
Дынастыя Мекленбургаў	Альбрэхт Мекленбургскі (1363—1389)
Каралі і намеснікі Кальмарскай уніі	Маргарыта I Дацкая (1389—1412) • Эрык Памеранскі (1412—1439) • Энгельбрэкт Энгельбрэктсан, рэгент, 1435—1436) • Карл VIII Кнутсан, рэгент (1438—1440) • Крыстафер III Баварскі (1440—1448) • Карл VIII Кнутсан (1448—1457, 1464—1465, 1467—1470) • Крысціян I Дацкі (1457—1464) • Стэн Стурэ Старэйшы, рэгент (1470—1497) • Ганс (Юхан II) (1497—1501) • Стэн Стурэ Старэйшы, другі раз рэгент (1501—1503) • Свантэ Нільсан, рэгент (1504—1511) • Стэн Стурэ Малодшы, рэгент (1512—1520) • Крысціян II (1520—1523)
Ваза	Густаў I Ваза (1523—1560) • Эрык XIV (1560—1568) • Юхан III (1568—1592) • Жыгімонт (1592—1599) • Карл IX (1599—1611; рэгент да 1604) • Густаў II Адольф (1611—1632) • Крысціна (1632—1654; рэгенцтва, 1632—1644)
Пфальц-Цвейбрукенская дынастыя	Карл X Густаў (1654—1660) • Карл XI (1660—1697; рэгенцтва, 1660—1672) • Карл XII (1697—1718) • Ульрыка Элеанора (1719—1720)
Гесэнская дынастыя	Фрэдрык I (1720—1751)
Гольштэйн-Готарпская дынастыя	Адольф Фрэдрык (1751—1771) • Густаў III (1771—1792) • Густаў IV Адольф (1792—1809; рэгенцтва, 1792—1796) • Карл XIII (1809—1818)
Дынастыя Бернадотаў	Карл XIV Юхан (1818—1844) • Оскар I (1844—1859) • Карл XV (1859—1872) • Оскар II (1872—1907) • Густаў V (1907—1950) • Густаў VI (1950—1973) • Карл XVI Густаў (з 1973)

Карл XIII

Зноскі

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Навігацыя

Знайсці