Капліца-пахавальня Прушынскіх
| Славутасць | |
| Капліца-пахавальня Прушынскіх | |
|---|---|
 Рэшткі капліцы-пахавальні Прушынскіх | |
| 53°51′09″ пн. ш. 27°34′34″ у. д.HGЯO | |
| Краіна | |
| Месцазнаходжанне | |
| Канфесія | каталіцтва |
| Заснавальнік | Юзаф Прушынскі |
| Дата заснавання | 1769 |
| Дата пабудовы | 1769 год |
| Статус |
 Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 712Г000266 |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Капліца-пахавальня Прушынскіх — колішняя капліца на тэрыторыі Лошыцкай сядзібы (цяпер у межах Мінска). Пабудавана ў 1788 г. і кансекраваная пад тытулам Найсвяцейшай Дзевы Марыі[1]. Тут былі пахаваны многія пакаленні ўладальнікаў маёнтка з роду Прушынскіх[2]. Капліца-пахавальня захавалася ў руінах.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
.jpg)
Ініцыятарам будаўніцтва ў Лошыцы каменнага касцёла, кансэкраванага пад тытулам Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, верагодна, быў Юзаф Прушынскі. Архітэктурна-стылістычныя характарыстыкі вонкавага выгляду святыні, сведчанні пра месца яе знаходжання і іншыя звесткі, запісаныя ў першых вядомых інвентарах 1769 і 1772 гг., дазваляюць датаваць будаўніцтва лошыцкага касцёла 1769 годам. Пасля пабудовы святыні жыхары маёнтка і вёскі, якія раней з’яўляліся парафіянамі ўніяцкай царквы ў Каралішчавічах, цэлымі сем’ямі пачалі пераходзіць у каталіцтва[3].
Станіслаў Ксаверый Прушынскі, сын Юзафа, які стаў уладальнікам Лошыцы ў 1779 г., правёў там шэраг будаўнічых работ, у тым ліку працы па рамонце і ўпрыгожанні святыні. Атрымаўшы дазвол ад Віленскага біскупа, у 1787 г. ён заснаваў пры касцёле алтарыю[3].
Адзін з нешматлікіх падрабязных інвентароў лошыцкага касцёла датаваны 1818 г.: «…Унутры касцёла сцены пашкоджаныя, па ўсім перыметры ад працякання амаль усе падгнілыя. Столь без скляпенняў, з дошак, падлога цагляная. Алтар толькі адзін на сцяне аптычным жывапісам намаляваны, у ім невялікі знаходзіцца абраз Найсвяцейшай Панны Марыі ў драўлянай раме. Вакол гэтага абраза ёсць чатыры таблічкі, або воты, невядома з якога металу. Менса каменная, ад сцяны аддзеленая для абходу, абрусам накрытая, на ёй знаходзіцца драўляны цыборый пафарбаваны. Збоку ёсць адна драўляная лаўка і драўляны канфесіянал. Касцёл без агароджы. Патрабуе значнай рэстаўрацыі…». Сярод рухомых рэчаў святыні ў інвентары пералічваюцца шэсць цынкавых вялікіх свяцільняў і дзве малыя, два крыжы — адзін «малы на табернакулюме» і адзін малы ў алтары, арнаты, старыя абрусы[3].
У рукапісных крыніцах да сярэдзіны ХІХ ст. будынак называўся касцёлам, але пазней складальнікі інвентарных апісанняў і іншых дакументаў сталі называць лошыцкі касцёл капліцай. У артыкуле пра Лошыцу, апублікаваным у «Польскім геаграфічным слоўніку» ў 1884 г., згадваецца «прыгожая капліца фундацыі Прушынскіх, узведзеная з каменю, у якой ужо шмат гадоў не праводзіцца богаслужэнне…»[4].
Пасля рэвалюцыі[правіць | правіць зыходнік]
Пасля рэвалюцыйных падзеяў 1917 г. памешчыцкі маёнтак быў ператвораны ў адзін з найбуйнейшых навукова-даследчых цэнтраў Беларусі. 1 верасня 1920 г. маёнтак быў перададзены ў распараджэнне Мінскай універсітэцкай камісіі для Агранамічнага дзяржаўнага ўніверсітэта, а затым уласнікам Лошыцы стаў Беларускі інстытут сельскай гаспадаркі. Лошыцкую капліцу пачалі разбураць яшчэ ў канцы 1920-х гг. Сцвярджаецца, што не раней за канец 1930-х гг. было нават прынята рашэнне пра знос капліцы, але «пасля няўдала закладзенай узрыўчаткі будынак толькі страціў купальны дах. Наспех накрыўшы пашкоджаную забудову, новыя ўладальнікі зрабілі ў ёй склад сельскагаспадарчага інвентара».
Паводле аповедаў старажылаў, цела жонкі аднаго з апошніх уладальнікаў Лошыцы, Ядвігі Любаньскай, спачывала ў капліцы ў свінцовай труне, накрытай празрыстым векам і падвешанай на ланцугах, а калі Лошыцкай МТС спатрэбіўся свінец для акумулятараў, то капліцу спустошылі, косці выкінулі, а труну выкарысталі для гаспадарчых патрэбаў. Заадно паздымалі крыжы і разабралі купал, каб аслабіць культавы характар пабудовы. Зраўнялі з зямлёй могілкі, якія былі вакол капліцы[3].
У час Другой сусветнай вайны ў Лошыцы размяшчаўся нямецкі гарнізон і ў будынку былой капліцы немцы захоўвалі зброю. Па сведчанні А. В. Сямашкі, якая ў тыя гады жыла разам з бацькамі на тэрыторыі лошыцкай сядзібы, у апошнія дні чэрвеня 1944 г. немцы, адступаючы, узарвалі капліцу разам з боепрыпасамі, якія ў ёй захоўваліся[3].
Сучаснасць[правіць | правіць зыходнік]
У сярэдзіне 1990-х гг. па ініцыятыве пробашча мінскага касцёла святых Сымона і Алены кс. Уладзіслава Завальнюка былі праведзеныя даследаванні руінаў капліцы. Архітэктар А. Малахоўскі выканаў праект яе рэстаўрацыі, але адсутнасць сродкаў і негатыўнае стаўленне гарадскіх уладаў да адраджэння лошыцкага касцёла ў яго першапачатковым статусе не дазволілі рэалізаваць праект. Пазней спецыялісты ААТ «Праектрэстаўрацыя» (навуковы кіраўнік Г. Левіна, аўтар праекта У. Старасцін, мастацтвазнаўца С. Адамовіч) распрацавалі праект кансервацыі руінаў лошыцкай капліцы[3].
Архітэктура[правіць | правіць зыходнік]
Размешчана на высокім месцы з правага боку ўязной алеі, недалёка ад уязной брамы ў акружэнні дрэў хвоі чорнай (Pinus nigra)[2]. Мураваны будынак быў васьмігранным у плане, з шатровым дахам, які завяршаўся шлемападобным купалам на глухім барабане. Сцены атынкаваныя, аздоблены пілястрамі.
Зноскі
- ↑ Лошыцкі сядзібна-паркавы комплекс(недаступная спасылка)
- ↑ а б Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.
- ↑ а б в г д е Святлана АДАМОВІЧ. КАПЛІЦА НАРАДЖЭННЯ НАЙСВЯЦЕЙШАЙ БАГАРОДЗІЦЫ Ў ЛОШЫЦЫ
- ↑ Słownik Geograficzny… — Warszawa, 1884. — T. 5. — S. 740.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Старинные усадьбы Минского края / А. Т. Федорук ; [Под общ. рук. и предисл. Е.Будинаса]. — Мн.: ООО "Полифакт" : ООО "Лекция", 2000. — 415 с. — (Старинные усадьбы Беларуси). — 500 экз. — ISBN 985-6107-24-5.
- Aftanazy, R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław—Warszawa—Kraków : Zaklad im. Ossolinskich Wyd-wo, 1991. — Cz. 1. — T. 1. — 352 s.
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Капліца-пахавальня Прушынскіх
