Мікалай Сідаравіч Уласік

Мікалай Сідаравіч Уласік
Дата нараджэння	22 мая 1896(1896-05-22)
Месца нараджэння	Бабынічы, Слонімскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Дата смерці	18 чэрвеня 1967(1967-06-18) (71 год)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Данскія могілкі[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя
Прыналежнасць	СССР
Род войскаў	State Political Directorate[d]
Званне	Генерал-лейтэнант
Бітвы/войны	Першая сусветная вайна Грамадзянская вайна ў Расіі Вялікая Айчынная вайна
Узнагароды і званні	Медаль «XX гадоў Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі» Юбілейны медаль «30 гадоў Савецкай Арміі і Флоту» Медаль «40 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «У памяць 800-годдзя Масквы» Ганаровы супрацоўнік дзяржбяспекі Ганаровы супрацоўнік дзяржбяспекі Расійскай імперыі Георгіеўскі крыж 4 ступені
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мікала́й Сі́даравіч Ула́сік (22 мая 1896, Бабынічы Слонімскага павета Гродзенскай губерні, Расійская імперыя — 18 чэрвеня 1967, Масква, РСФСР, СССР) — супрацоўнік органаў дзяржаўнай бяспекі СССР. Начальнік аховы І. В. Сталіна (1931—1952). Генерал-лейтэнант (1945).

Біяграфія

Нарадзіўся ў беднай сялянскай сям'і. Беларус. Скончыў тры класа сельскай царкоўна-прыходскай школы. Працоўную дзейнасць пачаў з трынаццаці гадоў: чорнарабочы ў памешчыка, землякоп на чыгунцы, чорнарабочы на папяровай фабрыцы ў Екацярынаславе.

Пачатак службы

М. С. Уласік,
1920-я гады

У сакавіку 1915 года быў прызваны на ваенную службу. Служыў у 167-м Астрожскім пяхотным палку, у 251-м запасным пяхотным палку. За адвагу ў баях Першай сусветнай атрымаў Георгіеўскі крыж. У дні Кастрычніцкай рэвалюцыі, будучы ў званні унтэр-афіцэра, разам з узводам перайшоў на бок Савецкай улады.

У лістападзе 1917 года ён паступіў на службу ў маскоўскую міліцыю. З лютага 1918 года — у Чырвонай Арміі, удзельнік баёў на Паўднёвым фронце пад Царыцынам, быў памочнікам камандзіра роты ў 38-м працоўным Рагожска-Сіманаўскім пяхотным палку.

Член РКП(б) з 1918 года.

У верасні 1919 года пераведзены ў органы УЧК, працаваў пад непасрэдным кіраўніцтвам Дзяржынскага ў цэнтральным апараце, быў работнікам асобага аддзела, старшым упаўнаважаным актыўнага аддзялення аператыўнай часткі. З мая 1926 года стаў старшым упаўнаважаным Аператыўнага аддзялення АДПУ, з студзеня 1930 года — памочнік начальніка аддзялення там жа.

Начальнік аховы Сталіна

М. С. Уласік (злева) і К. Я. Варашылаў
каля маўзалея у. І. Леніна. Канец 1920-х—пачатак 1930 гадоў

У 1927 годзе ўзначаліў спецахову Крамля і стаў фактычным начальнікам аховы Сталіна. Пры гэтым афіцыйная назва яго пасады неаднаразова змянялася ў сувязі з пастаяннымі рэарганізацыямі і перадпарадкаваннямі ў органах бяспекі. З сярэдзіны 1930-х гадоў — начальнік аддзялення 1-га аддзела (ахова вышэйшых службовых асоб) Галоўнага ўпраўлення дзяржаўнай бяспекі НКУС СССР, з лістапада 1938 года — начальнік 1-га аддзела там жа. У лютым—ліпені 1941 года гэты аддзел знаходзіўся ў складзе Народнага камісарыята дзяржаўнай бяспекі СССР, затым быў вернуты ў НКУС СССР. З лістапада 1942 года — першы намеснік начальніка 1-га аддзела НКУС СССР, начальнік, першы намеснік начальніка 6-га Упраўлення НКДБ СССР (1943—1946), начальнік Упраўлення аховы № 2 МДБ СССР (красавік — май 1946 г.), начальнік Галоўнага ўпраўлення аховы МДБ СССР (снежань 1946 г. — красавік 1952).

Уласік доўгія гады быў асабістым целаахоўнікам Сталіна і даўжэй за ўсіх пратрымаўся на гэтай пасадзе. Прыйшоўшы ў яго асабістую ахову ў 1931 годзе, ён не толькі стаў яе начальнікам, але і пераняў многія бытавыя праблемы сям'і Сталіна, членам якой быў па сутнасці. Пасля смерці жонкі Сталіна Н. С. Алілуевай ён быў таксама выхавальнікам дзяцей, практычна выконваў функцыі мажордома.

Ён [М. С. Уласік] проста перашкаджаў Берыі дабрацца да Сталіна, таму што бацька б не даў яму памерці. Ён не стаў бы чакаць суткі за дзвярыма, як тыя ахоўнікі 1 сакавіка 1953 года, калі Сталін «прачнецца» ... Дачка М. С. Уласіка Надзея Уласік у газеце "Маскоўскі камсамолец» ад 2003/05/07 года.

Уласік вельмі негатыўна ацэньваецца Святланай Алілуевай у кнізе «Дваццаць лістоў да аднаго» і станоўча — прыёмным сынам І. В. Сталіна Арцёмам Сяргеевым, які лічыць, што роля і ўклад М. С. Уласіка яшчэ не ацэненыя да канца.

Асноўным абавязкам яго было забеспячэнне бяспекі Сталіна. Праца гэты была нечалавечная. Заўсёды адказнасць галавой, заўсёды жыццё на вастрыні. Ён выдатна ведаў і сяброў, і ворагаў Сталіна. І ведаў, што яго жыццё і жыццё Сталіна вельмі цесна звязаныя паміж сабой, і невыпадкова, калі месяца за паўтара-два да смерці Сталіна раптам яго арыштавалі, ён сказаў: «Мяне арыштавалі, значыць, хутка не будзе Сталіна». І, сапраўды, пасля гэтага арышту Сталін пражыў няшмат. Што ў Уласіка наогул была за праца? Гэта была праца дзень і ноч, не было 6-8-гадзіннага працоўнага дня. У яго ўсё жыццё была праца, і ён жыў каля Сталіна. Побач з пакоем Сталіна быў пакой Уласіка... Ён разумеў, што жыве для Сталіна, каб забяспечыць працу Сталіна, а значыць, і савецкай дзяржавы. Уласік і Паскробышаў былі як дзве падпоркі для той каласальнай дзейнасці, не ацэненай яшчэ да канца, якую вёў Сталін, а яны засталіся ў цені. І з Поскробышавым паступілі дрэнна, яшчэ горш — з Уласікам. Арцём Сяргееў. «Гутаркі пра Сталіна».

М. С. Уласік з І. В. Сталіным і яго сынам Васілём. Блізкая дача ў Валынскім, 1935 год	М. С. Уласік з жонкай Марыяй Сямёнаўнай, 1930-я гады	М. С. Уласік (крайні справа) суправаджае І. В. Сталіна на Патсдамскай канферэнцыі, 1 жніўня 1945 года	М. С. Уласік у працоўным кабінеце. Пачатак 1940-х гадоў

У 1947 годзе абраны дэпутатам Маскоўскага гарадскога савета дэпутатаў працоўных 2-га склікання.

У маі 1952 года быў зняты з пасады начальніка аховы Сталіна і накіраваны ў уральскі горад Асбест намеснікам начальніка Бажэнаўскага папраўча-працоўнага лагера МУС СССР. Арыштаваны ў пачатку снежня гэтага ж года. Выключаны з партыі пасля арышту па справе лекараў 16 снежня 1952 года. Новым начальнікам аховы Сталіна прызначаны палкоўнік Мікалай Новік. Праз 10 месяцаў пасля зняцця Мікалая Уласіка з пасады, Іосіф Сталін памёр.

Арышт, суд, ссылка

16 снежня 1952 года, у сувязі з справай лекараў быў арыштаваны, паколькі ён «забяспечваў лячэннем членаў урада і адказваў за добранадзейнасць прафесуры».

Да 12 сакавіка 1953 года Уласік дапытваўся амаль штодня. Следства па справе Уласіка вялося па двух напрамках: разгалашэнне сакрэтных звестакі раскраданне матэрыяльных каштоўнасцяў ... Пасля арышту Уласіка ў яго на кватэры было выяўлена некалькі дзесяткаў дакументаў з грыфам "сакрэтна" ... Будучы ў Патсдаме, куды ён суправаджаў урадавую дэлегацыю СССР, Уласік займаўся барахольством ... Даведка з крымінальнай справы.

17 студзеня 1953 года Ваенная калегія Вярхоўнага Суда СССР прызнала яго вінаватым у злоўжыванні службовым становішчам пры асабліва абцяжваючых абставінах, прысудзіўшы па арт. 193-17. п. «б» КК РСФСР да 10 гадоў высылкі, пазбаўлення генеральскага звання і дзяржаўных узнагарод.

Па амністыі 27 сакавіка 1953 года тэрмін Уласіку быў скарочаны да пяці гадоў, без паражэння ў правах. Накіраваны для адбыцця высылкі ў Краснаярск.

Пастановай Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 15 снежня 1956 года Уласік быў памілаваны са зняццем судзімасці, але ў вайсковым званні і ўзнагароды адноўлены не быў.

У сваіх успамінах Уласік пісаў:

Я быў жорстка пакрыўджаны Сталінам. За 25 гадоў бездакорнай працы, не маючы ніводнага спагнання, а толькі адны заахвочванні і ўзнагароды, я быў выключаны з партыі і кінуты ў турму. За маю бязмежную адданасць ён аддаў мяне ў рукі ворагаў. Але ніколі, ні адной хвіліны, у якім бы стане я ні знаходзіўся, якім бы здзекаванням я б не падвяргаўся, знаходзячыся ў турме, я не меў у сваёй душы зла на Сталіна.

Жыў у Маскве. Памёр 18 чэрвеня 1967 года ў Маскве ад раку лёгкіх. Пахаваны на Новых Данскіх могілках.

Рэабілітацыя

28 чэрвеня 2000 года пастановай Прэзідыума Вярхоўнага Суда Расійскай Федэрацыі прысуд 1955 года ў дачыненні да Уласіка адменены і крымінальная справа спынена «за адсутнасцю складу злачынства».

У кастрычніку 2001 года дачцэ Уласіка былі вернутыя ўзнагароды, канфіскаваныя па прысудзе суду.

Узнагароды

• знак Георгіеўскі крыж 4-й ступені
• Тры ордэна Леніна (26.04.1940, 21.02.1945, 16.09.1945)
• Чатыры ордэна Чырвонага Сцяга (28.08.1937, 20.09.1943, 03.11.1944, 20.07.1949)
• Ордэн Кутузава I-й ступені (24.02.1945)
• Ордэн Чырвонай Зоркі (14.05.1936)
• Медаль «ХХ гадоў РСЧА» (22.02.1938)
• Медаль «За абарону Масквы»
• Медаль «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.»
• Два знакі Ганаровы працаўнік УЧК-ДПУ (20.12.1932, 16.12.1935)

Спецыяльныя і воінскае званне

• Маёр дзяржбяспекі (11.12.1935)
• Старшы маёр дзяржбяспекі (26.04.1938)
• Камісар дзяржбяспекі 3-га рангу (28.12.1938)
• Генерал-лейтэнант (12.07.1945)

Асабістае жыццё

Жонка — Марыя Сямёнаўна Уласік (1908—1996).

Прыёмная дачка — пляменніца Надзея Мікалаеўна Уласік-Міхайлава (нар. 1935), працавала мастацкім рэдактарам і мастаком-графікам у выдавецтве «Навука».

Мікалай Уласік захапляўся фатаграфіяй. Яму належыць аўтарства многіх унікальных фатаграфій Іосіфа Сталіна, членаў яго сям'і і бліжэйшага акружэння.

Гл. таксама

• Аляксандр Мікалаевіч Паскробышаў

Кінаўвасабленні

• 1991 — Ближний круг (у ролі Уласіка — Алег Табакоў).
• 2006 — Сталин. Live (у ролі Уласіка — Юрый Гамаюнаў).
• 2009 — Приказано уничтожить! Операция: «Китайская шкатулка» (у ролі Уласіка — Міхаіл Самахвалаў).
• 2011 — Ялта-45 (у ролі Уласіка — Барыс Каморзін).
• 2013 — Сын отца народов (у ролі Уласіка — Юрый Лахін).
• 2013 — Убить Сталина (у ролі Уласіка — Уладзімір Юматаў).
• 2017 — Власик. Тень Сталина (тэлесерыял, у ролі Уласіка — Канстанцін Мілаванаў).

Літаратура

• Власик Н. С. Воспоминания о И. В. Сталине.
• Власик Н. С. // Петров Н. В., Скоркин К. В. Кто руководил НКВД, 1934—1941: справочник / Под ред. Н. Г. Охотина и А. Б. Рогинского. — М.: Звенья, 1999. — 502 с. — 3000 экз. — ISBN 5-7870-0032-3.
• В. Логинов. Тени Сталина: Генерал Власик и его соратники. — М.: Современник, 2000. — 152 с. — ISBN 5-270-01297-9.
• Артём Сергеев, Екатерина Глушик. Беседы о Сталине. — М.: Крымский мост-9Д, 2006. — 192 с. — (Сталин: Первоисточники). — 5000 экз. — ISBN 5-89747-067-7.
• Артём Сергеев, Екатерина Глушик. Как жил, работал и воспитывал детей И. В. Сталин. Свидетельства очевидца. — М.: Крымский мост-9Д, НТЦ «Форум», 2011. — 288 с. — (Сталин: Первоисточники). — 2000 экз. — ISBN 978-5-89747-062-4.

Спасылкі

• Крэмль-9. Запіскі целаахоўніка.
• Генерал Уласік — целаахоўнік Сталіна Архівавана 25 лютага 2009.
• Л. Калеснік. Галоўны целаахоўнік Сталіна (Судовая справа М. С. Уласікка)
• Трафейныя каровы для генерала Уласіка
• Успаміны начальніка асабістай аховы І. В. Сталіна, [1], [2], [3], [4]
• Запіскі галоўнага ахоўніка Сталіна
• Варыянты біяграфіі на сайце Хронаса
• Асабісты фатограф Сталіна