Перайсці да зместу

Роберт Олдс

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Роберт Олдс
Дата нараджэння 14 ліпеня 1922(1922-07-14)
Месца нараджэння
Дата смерці 14 чэрвеня 2007(2007-06-14) (84 гады)
Месца смерці
Месца пахавання
Бацька Robert Olds[d]
Жонка Ella Raines[d]
Альма-матар
Грамадзянства
Род войскаў ваенна-паветраныя сілы ЗША
Званне брыгадны генерал
Бітвы/войны Другая сусветная вайна,
Вайна ў В’етнаме
Узнагароды і званні
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Робін Олдс (народжаны Роберт Олдыс-малодшы, англ.: Robert Oldys Jr.; 14 ліпеня 1922 — 14 чэрвеня 2007) — брыгадны генерал ВПС ЗША, лётчык-ас Другой сусветнай вайны. Лічыцца самым выбітным камандзірам амерыканскіх лётчыкаў-знішчальнікаў В’етнамскай вайне[2], прапанентам ідэй агрэсіўнай барацьбы за панаванне ў паветры і культавай фігурай амерыканскай авіяцыі ў цэлым. Штогод у сакавіку, на амерыканскіх авіябазах па ўсім свеце праводзіцца «Марш Олдса», у якім удзельнічаюць усе вайскоўцы мужчынскага полу, ад генералаў да радавых тэхнікаў наземнага абслугоўвання.

Пачатак кар’еры

[правіць | правіць зыходнік]

Робін Олдс нарадзіўся ў Ганалулу (Гаваі), але большую частку дзяцінства правёў у Хэмптоне, Віргінія. Яго маці памерла, калі яму было чатыры гады, і Олдса выхоўваў яго бацька, Роберт Олдс, лётчык Першай сусветнай вайны і былы памочнік генерала Білі Мітчэла, адной з самых значных фігур у гісторыі амерыканскай ваеннай авіяцыі.

Першы палёт Олдс здзейсніў ва ўзросце 8 гадоў: ён знаходзіўся на заднім сядзенні самалёта, які пілатаваў яго бацька. У 12 гадоў Робін паставіў сваёй мэтай паступленне ў ваенную акадэмію Вест-Пойнт, каб стаць афіцэрам і ваенным лётчыкам[3]. Акрамя авіяцыі, іншы яго запалам быў амерыканскі футбол. Олдс гуляў у школьнай камандзе, якая выйграла чэмпіянат штата Вірджынія ў 1937 годзе.

Пасля заканчэння сярэдняй школы ў 1939 годзе Олдс пайшоў не ў каледж, а ў спецыяльную падрыхтоўчую школу ў Вашынгтоне, якая рыхтавала юнакоў да паступлення ў ваенныя акадэміі. Калі ў тым жа годзе Германія напала на Польшчу і пачалася Другая сусветная вайна, Олдс паспрабаваў уступіць у шэрагі Каралеўскіх ВПС Канады, аднак бацька не даў на гэта свайго дазволу (якое патрабавалася, нягледзячы на тое, што Олдс завысіў свой век і сказаў, што яму 19)[4].

1 чэрвеня 1940 года Робін Олдс быў залічаны ў Вест-Пойнт. Яго вучоба павінна была скончыцца ў 1944-м, але ва ўмовах ваеннага часу была ўведзена праграма паскоранага навучання, а тыя курсанты, хто збіраўся служыць у Паветраным корпусе Арміі ЗША (папярэднік будучых ВПС ЗША), прайшлі пачатковую лётную падрыхтоўку. 1 чэрвеня 1943-га Олдс завяршыў вучобу ў Вест-Пойнце. «Крылцы» лётчыка яму ўручыў асабіста генерал Генры Арнальд[5]. У акадэміі Олдс працягваў гуляць у футбол і атрымаў вялікую вядомасць; у 1985 годзе ён быў уключаны ў Залу славы футбола ў каледжах[6].

Другая сусветная вайна

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля праходжання падрыхтоўкі лётчыка-знішчальніка лейтэнант Олдс быў адпраўлены ў 434-ю эскадрыллю 479-й знішчальнай групы. Разам з авіягрупай у маі 1944 года ён прыбыў у Вялікабрытанію. Олдс лётаў на цяжкім двухматорным знішчальніку P-38J «Лайтнінг», якому даў назву «Scat» (пазней ён называў так усе свае самалёты). Свае першыя перамогі ён атрымаў 14 жніўня, збіўшы адразу два Focke-Wulf Fw 190 Würger у раёне Манміраля. 25 жніўня вытрымаў, магчыма, свой найцяжэйшы бой. У той дзень ён быў камандзірам звяна, які ажыццяўляў ачыстку паветранай прасторы перад налётам амерыканскіх бамбардзіроўшчыкаў у раёне Берліна. Звяно Олдса сустрэлася з групай з 55 нямецкіх Messerschmitt Bf.109. Убачыўшы гэтую армаду, два пілоты пакінулі строй і скіравалі дамоў. Олдс са сваім кіраваным уступіў у бой, у якім, нягледзячы на 27-разовую колькасную перавагу праціўніка, атрымаў тры паветраныя перамогі. Яго P-38 быў цяжка пашкоджаны, але Олдс здолеў вярнуцца на базу, атрымаўшы ў гэты дзень фармальны статус аса[7].

У верасні авіягрупа Олдса атрымала на ўзбраенне знішчальнікі P-51D «Мустанг». Першую перамогу на новым самалёце Олдс атрымаў 6 кастрычніка, пасля чаго не павялічваў сваю колькасць збітых машын праціўніка да лютага наступнага года. У канцы вайны, у красавіку 1945 года, ён удзельнічаў у налёце на нямецкія аэрадромы, знішчыўшы некалькі самалётаў праціўніка на стаянках. Хоць знішчэнне варожых самалётаў на зямлі ўяўляецца даволі лёгкім справай, Олдс успамінаў, што ў рэчаіснасці гэта былі вельмі небяспечныя заданні. Так, падчас налёту на аэрадром Тарневіц баявыя заходы зрабілі пяць «Мустангаў»; з іх на базу вярнуўся толькі падбіты самалёт Олдса[8].

Маёр Олдс скончыў вайну камандзірам эскадрыллі, маючы на сваім рахунку 12 пацверджаных і 1 непацверджаную паветраныя перамогі, а таксама 11,5 самалётаў праціўніка, знішчаных на зямлі.

З лютага 1946 года Олдс служыў у 412-й знішчальнай групе, якая базавалася ў Каліфорніі і ўзброенай рэактыўнымі знішчальнікамі P-80 «Шутынг Стар». У гэты час ён разам з іншым асам мінулай вайны падпалкоўнікам Джонам Хэрбстам заснаваў групу вышэйшага пілатажу — па сутнасці, першую ў амерыканскіх ВПС, папярэдніцу знакамітых «Буравеснікаў». У 1948 годзе Олдс па праграме абмену быў адпраўлены ў брытанскія Каралеўскія ВПС, дзе лётаў на «Gloster Meteor» і нават стаў камандзірам эскадрыллі № 1. Пасля вяртання ў ЗША яго прызначылі ў 71-ю знішчальную эскадрыллю, якая знаходзілася ў складзе Камандавання СПА. З-за гэтага прызначэння Олдс прапусціў Карэйскую вайну, нягледзячы на шматлікія рапарты з просьбай аб адпраўцы на тэатр ваенных дзеянняў.

Кар’ерныя праблемы прывялі Олдса да думкі аб сыходзе з ВПС. Яго настаўнік генерал Фрэдэрык Сміт параіў яму застацца. Наступныя гады Олдс працаваў на розных штабных пасадах. У 1955-м ён нарэшце вярнуўся ў страявыя часці і на працягу года камандаваў 86-й групай знішчальнікаў-перахопнікаў, узброенай самалётамі F-86 «Сейбр», якая базавалася ў Ландштуль, ФРГ. Потым зноў займаў адміністрацыйныя і штабныя пасады, у 1963 годзе скончыў Нацыянальны ваенны каледж. У 1963—1965 гадах камандаваў 81-м тактычным знішчальнай крылом (знішчальнікі-бамбардзіроўшчыкі F-101 «Вуду») Бентуотэрс, Вялікабрытанія. Тут ён самавольна арганізаваў групу вышэйшага пілатажу, за што яго (па яго ўласным сведчанні) збіраліся аддаць пад трыбунал, але ў рэшце рэшт проста знялі з пасады і адправілі ў Амерыку[9].

Олдс на фоне свайго F-4 з двума адзначанымі паветранымі перамогамі.
«Дом ваўчынай зграі» — авіябаза Убон. На долю 8-га тактычнага знішчальнага крыла прыйшлася трэць ад агульнага ліку паветраных перамог, атрыманых ВПС ЗША ў 1967 годзе.

30 верасня 1966 года палкоўнік Робін Олдс быў прызначаны камандзірам 8-га тактычнага знішчальнага крыла «Воўчая зграя» (Wolf Pack), якая базавалася ва Убоне (Тайланд) і прымала удзел у В’етнамскай вайне.

Прыбыўшы ва Убон, Олдс перш за ўсё змясціў сябе ў лётным раскладзе пад камандаванне малодшых па званні, але якія маюць баявы вопыт пілотаў. Ён патлумачыў ім, што яны павінны перадаць яму свой вопыт, паколькі ў далейшым ён будзе імі кіраваць[10]. Папярэдні камандзір 8-га крыла за ўвесь час службы выканаў 12 баявых вылетаў[11]; Олдс здзяйсняў баявыя вылеты рэгулярна, нароўні з іншымі пілотамі.

У 1966 годзе паўночнав’етнамская знішчальная авіяцыя рэзка актывізавалася, пачаўшы хутка нарошчваць свой лік паветраных перамог. Олдс выступіў з ініцыятывай правядзення ў адказ аперацыі, якую яму і было даручана спланаваць. Сутнасць аперацыі «Бола» заключалася ў тым, што знішчальнікі F-4 «Фантом» II павінны былі зымітаваць ударныя самалёты F−105 «Тандерчыф», тым самым прывабіўшы ворага ў пастку. Аперацыя была ажыццёўлена 2 студзеня 1967 года і завяршылася разгромам 921-га авіяпалка ВПС Паўночнага В’етнама. У той дзень амерыканскія пілоты запісалі на свой рахунак сем пацверджаных і дзве магчымыя перамогі над МіГ-21. В’етнамцы прызналі страту шасці самалётаў, але абодва бакі сыходзіліся ў тым, што ў гэтым баі не быў збіты ні адзін амерыканскі самалёт[12]. Робін Олдс асабіста вёў сваіх лётчыкаў у бой і атрымаў сваю першую паветраную перамогу ў В’етнаме. Пасля страты яшчэ двух самалётаў 6 студзеня ВПС Паўночнага В’етнама на два месяцы амаль цалкам спынілі баявую актыўнасць.

У маі 1967 г. Олдс атрымаў яшчэ тры перамогі, стаўшы самым выніковым амерыканскім лётчыкам-знішчальнікам з пачатку вайны. Ён цалкам мог збіць яшчэ адзін самалёт (лічыцца, што ў яго было як мінімум 10 такіх магчымасцяў), але наўмысна пазбягаў гэтага. Яму было вядома, што адразу ж пасля пятай перамогі і атрымання статусу першага амерыканскага аса з часоў Карэі яго зробяць «ваенным героем» і адправяць дадому, каб не падвяргаць рызыцы магчымай страты[13]. Аналагічная доля спасцігла Джозэфа Маконела і «Піта» Фернандэса, якія пасля дасягнення статусу «патройных асаў» у Карэі былі адразу адхіленыя ад палётаў і адпраўлены ў ЗША. Для Олдса камандаванне крылом, якое ўдзельнічае ў баявых дзеяннях, аказалася важней пятай зорачкі на фюзеляжы яго «Фантому».

Аб лётчыках-знішчальніках Олдс казаў: «Ёсць пілоты і ёсць пілоты; у добрых гэта прыроджаны. Гэтаму нельга навучыць»[14]. У 1962-м яго камандзір загадаў яму спыніць пісаць навуковую працу пра важнасць тактычнай авіяцыі ў вайне з прымяненнем няядзернай зброі. Олдс скардзіўся, што «нам не было дазволена весці манеўраны паветраны бой. Вельмі мала ўвагі надавалася атацы [наземных мэт] на брыючым палёце, атацы з пікіравання, прымяненню ракет і таму падобных рэчаў. Гэта лічылася непатрэбным»[15]. У паветраных баях у В’етнаме Олдс выкарыстаў манеўраванне ў вертыкальнай плоскасці, што не было частай з’явай сярод амерыканскім пілотаў таго часу. Тыя, хто бачыў яго падчас выканання баявых заданняў, дзівіліся яго здольнасці кантраляваць хутка зменлівую ў паветраным баі абстаноўку[16].

Акрамя сваіх дасягненняў у паветры (уключаючы Крыж ВПС, другую па значнасці ўзнагароду Ваенна-паветраных сіл, атрыманую за налёт на мост Поля Думера ў Ханоі 11 жніўня 1967 года), Олдс праславіўся сваімі пышнымі вусамі, нашэнне якіх парушала статут. Многія пілоты ў 8-м крыле таксама сталі насіць вусы, пераймаючы яму. Пасля вяртання дадому Олдс быў вымушаны згаліць вусы па асабістым распараджэнні начальніка штаба ВПС Джона Маконела.

Позняя кар’ера

[правіць | правіць зыходнік]
Клін паветразаборніка F-4, на якім лётаў Олдс, з адзнакамі 4 паветраных перамог. Авіяцыйны музей Ціхаакіянскага ўзбярэжжа.

Вярнуўшыся дадому ў снежні 1967 года, Олдс быў прызначаны начальнікам Акадэміі ВПС ЗША ў Каларада-Спрынгс. У 1968 годзе ён быў узведзены ў брыгадныя генералы. Апошняй пасадай у ВПС для яго стаў пост дырэктара аэракасмічнай бяспекі пры Генеральным інспектару ВПС ЗША, дзе ён працаваў з 1971 года.

Увесну 1972 года амерыканская авіяцыя ў рамках аперацыі «Лайнбэкер» аднавіла наступальныя аперацыі супраць Паўночнага В’етнама, згорнутыя чатыры гады таму. У інтэнсіўных паветраных баях пілоты ВМС ЗША, якія прайшлі падрыхтоўку ў Школе знішчальнага ўзбраення, дамагліся вялікіх поспехаў, у той час як вынікі пілотаў ВПС ЗША пакідалі жадаць лепшага. Для высвятлення прычын гэтага Олдс быў адпраўлены ў інспекцыйную паездку па амерыканскіх авіябаза ў Тайландзе. Правёўшы інспекцыю і заадно самавольна здзейсніўшы некалькі баявых вылетаў, ён вярнуўся з змрочнымі высновамі. Олдс прапанаваў, каб яго панізілі ў званні да палкоўніка і прызначылі на камандную пасаду, каб ён мог асабіста заняцца зменай сітуацыі. Яму было адмоўлена.

1 чэрвеня 1973 года Олдс сышоў у адстаўку.

Пасля сыходу з ВПС жыў у Каларада. Олдс катаўся на лыжах і працаваў у гарадской камісіі па планаванні. У гэтыя ж гады заахвоціўся да алкаголю; у чэрвені 2001 года яго арыштавала паліцыя за кіраванне ў нецвярозым выглядзе, прычым Олдс аказаў супраціў пры арышце. Справа скончылася тым, што ён быў асуджаны да выплаты штрафу ў памеры амаль 900 даляраў, наведвання курсаў па пазбаўленні ад алкагольнай залежнасці і 72 гадзінам грамадскіх работ[17].

У сакавіку 2007 года быў шпіталізаваны з ускладненнем рака прастаты. 14 чэрвеня ён памёр ад сардэчнай недастатковасці. Памінальныя службы былі праведзены 30 чэрвеня ў Акадэміі ВПС ЗША, куды перавезены яго прах.

Паветраныя перамогі

[правіць | правіць зыходнік]

Другая сусветная вайна[18]:

  • 14 жніўня 1944 — 2 Fw.190
  • 25 жніўня 1944 — 3 Bf.109
  • 6 кастрычніка 1944 — 1
  • 9 лютага 1945 — 1 Bf.109
  • 14 лютага 1945 — 2 Fw.190, 1 Bf.109 (залічаны толькі Fw.190)
  • 19 сакавіка 1945 — 1 Fw.190, 1 Bf.109
  • 7 красавіка 1945 — 1 Bf.109

В’етнамская вайна:

  • 2 студзеня 1967 — 1 МіГ-21
  • 4 мая 1967 — 1 МіГ-21
  • 20 мая 1967 — 2 МіГ-17

Бацька Олдса памёр у 1943 годзе, незадоўга да яго выпуску з акадэміі Вест-Пойнт. У 1947 годзе Олдс ажаніўся з галівудскай актрысай Элай Рэйнс. У іх было двое дзяцей, у 1976 годзе яны развяліся. Другі шлюб 1978-га быў з Эбігейл Морган Барнет. Ён таксама скончыўся разводам пасля 15 гадоў сумеснага жыцця.

  1. https://books.google.com/books?id=awlK6Oj6JOIC&pg=PA844
  2. Майк Спик. Истребители. Асы XX века. — М.: ЭКСМО-Пресс, 2001. — С. 268.
  3. Lars Anderson (2004). The All-Americans. St. Martins Press. ISBN 0312308876, 20
  4. Anderson, The All Americans, 21.
  5. Anderson, The All Americans, 188
  6. College Football Hall of Fame. Robin Olds(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 снежня 2007. Праверана 1 верасня 2008.
  7. John Sherwood. Fast Movers: Jet Pilots and the Vietnam Experience. Chapter 1: Old Lionheart. Robin Olds and the Eighth Tactical Fighter Wing, 1966—1967
  8. Fairfield, Terry A. (2004) The 479th Fighter Group in World War II: in Action over Europe with the P-38 and P-51, Schiffer Military History, ISBN 0764320564. P. 399.
  9. Sherwood, Fast Movers, 18.
  10. Sherwood, Fast Movers, 28
  11. Sherwood, Fast Movers, 28.
  12. Diego Zampini. Robin Olds: Mastermind of Operation Bolo(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 жніўня 2018. Праверана 17 ліпеня 2021.
  13. Sherwood, Fast Movers, 37.
  14. There are pilots and there are pilots; with the good ones, it is inborn. You can’t teach it. Great Aviation Quotes: Robin Olds Архівавана 13 кастрычніка 2008.
  15. We weren’t allowed to dogfight. Very little attention was paid to strafing, dive-bombing, rocketry, stuff like that. It was thought to be unnecessary. Tom Kuhn. Robin Olds: An Unconventional Man’s Fight for Conventional Warfare
  16. Майк Спик. Указ. соч., с. 267.
  17. Gary Salazar. Retired general put on probation Архівавана 28 чэрвеня 2009.
  18. Major Robin Olds, WWII Ace(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 кастрычніка 2006. Праверана 17 ліпеня 2021.