Румынская Грэка-Каталіцкая Царква

Грэкакаталіцкі кафедральны сабор у Сату-Марэ

Румынская Каталіцкая Царква (Румынская Грэка-Каталіцкая Царква, Румынская Царква, аб'яднаная з Рымам) — адна з Усходніх Каталіцкіх Цэркваў, якая прытрымліваюцца візантыйскага абраду. Пяць епархій Царквы знаходзяцца на тэрыторыі Румыніі і адна — на тэрыторыі ЗША. Адна з чатырох Усходніх Каталіцкіх Цэркваў, якая носіць статус Вярхоўнага Архіепіскапства.

Гісторыя

Карта грэкакаталіцкіх епархій Румыніі

Пасля паражэння туркаў у бітве пад Венай у 1683 годзе значная частка зямель, якія яны раней займалі, адышла да Аўстрыйскай дзяржавы, у тым ліку і Трансільванія. Імператар Аўстрыі Леапольд I падтрымліваў ідэю уніі праваслаўных румын з Рымам. У 1700 годзе значная частка трансільванскіх румын на чале з епіскапам Афанасіям Ангелам увайшлі ў поўныя адносіны са Святым Прастолам. Грэка-каталікі Трансільваніі былі аб'яднаны ў дзве епархіі і падначалены рымскаму епіскапу вянгерскага горада Эстэргам. З 1737 года цэнтрам грэкакаталіцкай царквы Румыніі стаў горад Блаж.

У 1744 годзе ў Трансільваніі выбухнула антыўніятскае паўстанне, у выніку ў 1759 годзе імператрыца Марыя-Тэрэзія дазволіла стварэнне ў Трансільваніі праваслаўнай епархіі, пасля чаго больш за палову грэкакаталікоў зноў перайшлі ў праваслаўе. Праваслаўная епархія ўваходзіла ў склад сербскай Карлавацкай мітраполіі і да 1810 года ўзначальвалась этнічнымі сербамі.

У 1853 годзе румынская грэкакаталіцкая царква была павышана ў статусе да мітраполіі, якая аб'ядноўвала чатыры епархіі.

Пасля першай сусветнай вайны Трансільванія была далучана да Румыніі, і тэрыторыя грэкакаталіцкай мітраполіі распаўсюдзілась на ўсю гэтую краіну. Да пачатка Другой сусветнай вайны ў царкву ўваходзіла больш за паўтара міліёна чалавек.

Пасля прыхода да ўлады камуністычнага рэжыма царква падверглася жорсткім ганенням. У 1948 годзе яна была юрыдычна ліквідавана, а ўся яе маёмасць перадана Румынскай праваслаўнай царкве. Шэсць епіскапаў былі арыштаваны, пяць з ніх памерлі ў турме, а шосты — Юлій Хоса памер у 1970 годзе ў манастыры пад дамашнім арыштам. Ужо пасля смерці Хосы Папа Павел VI абвясціў, што той быў кардыналам in pectore. Царква існавала толькі ў падполлі.

Колькасць грэкакаталікоў у Румыніі па дадзеным перапісу 2002 года

У 1982 годзе для румынскіх эмігрантаў у ЗША быў сфарміраваны апостальскі экзархат, з 1987 года атрымаўшы статус епархіі. Пасля падзення рэжыма Нікалае Чаўшэску грэкакаталікі Румыніі змаглі выйсці з падполля. У 1990 годзе Папа Ян Павел II прызначыў кіраўнікоў пяці адноўленых епархій. Як і ва Украіне, у Румынскай грэкакаталіцкай царквы ўзніклі канфлікты з праваслаўнымі з-за належаўшай да 1948 года ўластнасці. 16 снежня 2005 года Папа Бенедыкт XVI даў царкве статус Вярхоўнага Архіепіскапства.

Сучасны стан

Румынская каталіцкая царква мае статус Вярхоўнага Архіепіскапства. Дадзеныя аб колькасці прыхаджан вельмі адрозніваюцца і служаць аб'ектам дыскусій. Калі па сведчанням ватыканскага Annuario Pontificio у 2013 годзе налічвалася больш за 535 тысяч прыхаджан, то згодна з перапісам насельніцтва Румыніі праведзенай у 2002 годзе, грэкакаталікоў было ўсяго 191 556 чалавек. Большасць прыхаджан краіны засяроджана ў паўночна-заходніх рэгіёнах краіны.

Вярхоўнае архіепіскапства складаецца з архіепархіі-метраполіі Фэгэршана і Алба-Юліі і пяці суфраганых епархій — Арадзі, Лугожа, Клуж-Герлы, Марамурэша і створанай у 2014 годзе епархіі Васіля Вялікага, з цэнтрам у Бухарэсце. У ЗША існуе асобная епархія грэкакаталікоў — Епархія святога Георгія ў Кантоне.

З 1994 года і па гэты час царкву ўзначальвае кардынал Лучыян Мурэшан, які з 2005 года носіць тытул Вярхоўнага архіепіскапа. Рэзідэнцыя кіраўніка царквы знаходзіцца ў горадзе Блаж. Багаслужэнне ў царкве вядзецца на румынскай мове.

Спасылкі

• Афмцыйны сайт царквы (рум.)
• Р. Робертсан. Усходнія хрысціянскія цэрквы (руск.)
• Румынская каталіцкая царква(недаступная спасылка) (руск.)
• Статыстыка царквы(недаступная спасылка) (англ.)
• Статыстыка царквы (рум.)