Рэферэндум аб членстве Вялікабрытаніі ў Еўрапейскім саюзе

Рэферэндум пра членства Вялікабрытаніі ў Еўрапейскім саюзе 23 чэрвеня 2016 года
Ці павінна Злучанае Каралеўства застацца членам Еўрапейскага саюза або пакінуць Еўрапейскі саюз? англ.: Should the United Kingdom remain a member of the European Union or leave the European Union? Вынікі Так ці не Галасоў Працэнт Не 17 410 742 51.89% Так 16 141 241 48.11% Сапраўдных галасоў 33 551 983 100% Несапраўдных галасоў 0 0% Усяго галасоў 33 551 983 100.00% Яўка 72.15% Электарат 46 501 241 Вынікі паводле рэгіёнаў, якія ўдзельнічаюць у галасаванні      Застацца членам Еўрапейскага саюза (англ.: Remain)     Пакінуць Еўрапейскі саюз (англ.: Leave)

Рэферэндум аб членстве Вялікабрытаніі ў Еўрапейскім саюзе, вядомы ўнутры Вялікабрытаніі як рэферэндум аб ЕС (англ.: EU referendum) — рэферэндум аб членстве Вялікабрытаніі ў Еўрапейскім саюзе (ЕС), які адбыўся ў Вялікабрытаніі і Гібралтары 23 чэрвеня 2016 года.

У рэферэндуме прынялі ўдзел грамадзяне Вялікабрытаніі, Ірландыі і краін Садружнасці, якія легальна знаходзяцца на тэрыторыі каралеўства, а таксама брытанскія грамадзяне, якія жывуць за мяжой не больш за 15 гадоў. У адрозненне ад усеагульных выбараў, у галасаванні таксама змаглі прыняць удзел члены палаты лордаў, а таксама грамадзяне Садружнасці, якія пражываюць у Гібралтары.

Пытанне рэферэндуму

Першапачаткова ў Акце аб рэферэндуме па пытанні Еўрапейскага саюза, унесеным у парламент Вялікабрытаніі, прадугледжвалася пытанне: «Ці павінна Злучанае Каралеўства заставацца членам Еўрапейскага саюза?» (англ.: «Should the United Kingdom remain a member of the European Union?). Магчымыя адказы: «Так» (англ.: Yes) і «Не» (англ.: No). Пазней выбарчая камісія прапанавала іншую фармулёўку, якая была прынята ўрадам у верасні 2015 года да трэцяга чытання акту ў парламенце.

Ці павінна Злучанае Каралеўства застацца членам Еўрапейскага саюза або пакінуць Еўрапейскі саюз?

Арыгінальны тэкст (англ.)  

Should the United Kingdom remain a member of the European Union or leave the European Union?

Арыгінальны тэкст (вал.)  

A ddylai’r Deyrnas Unedig aros yn aelod o’r Undeb Ewropeaidd neu adael yr Undeb Ewropeaidd?

І магчымыя адказы:

Застацца членам Еўрапейскага саюза
Пакінуць Еўрапейскі саюз

Арыгінальны тэкст (англ.)  

Remain a member of the European Union
Leave the European Union

Арыгінальны тэкст (вал.)  

Aros yn aelod o’r Undeb Ewropeaidd
Gadael yr Undeb Ewropeaidd

Перадгісторыя

Членства ў Еўрапейскім саюзе было спрэчным пытаннем у Вялікабрытаніі з моманту далучэння краіны да тагачаснай Еўрапейскай эканамічнай супольнасці (ЕЭС) у 1973 годзе. 5 чэрвеня 1975 года ў Вялікабрытаніі быў праведзены рэферэндум аб членстве гэтай краіны ў ЕЭС, у бюлетэнях для галасавання было адзінае пытанне: «Як вы лічыце, ці павінна Вялікабрытанія заставацца ў Еўрапейскай супольнасці (Агульным рынку)?» (англ.: Do you think that the United Kingdom should stay in the European Community (the Common Market)?). Удзельнічала 64,5 % электарата, з іх выбралі варыянт «так» 67,2 %.

У студзені 2013 года Дэвід Кэмеран паабяцаў, што, калі кансерватары перамогуць на парламенцкіх выбарах 2015, урад Вялікабрытаніі правядзе перамовы аб больш выгодных умоваз працягу брытанскага членства ў ЕС, а затым правядзе рэферэндум аб членстве Вялікабрытаніі ў ЕС, прычым пазіцыя ўрада па пытанні членства будзе залежаць ад выніку перамоў з ЕС. Пасля перамогі на выбарах у маі 2015 года Дэвід Кэмеран пацвердзіў рашэнне аб правядзенні перамоў і пасля рэферэндуму. Пытанне аб рэферэндуме было ўключана ў прамову каралевы на цырымоніі адкрыцця новага складу парламента 27 мая 2015 года. 28 мая 2015 года прапанова аб правядзенні рэферэндуму было ўнесена ў Палату абшчын.

Што да пазіцыі іншых партый па пытанні правядзення рэферэндуму, «Лейбарысцкая партыя Вялікабрытаніі» пад кіраўніцтвам Эда Мілібэнда (2010—2015) выступала супраць правядзення рэферэндуму да таго часу, пакуль не адбудзецца перадача новых паўнамоцтваў ад Вялікабрытаніі да ЕС. «Ліберальныя дэмакраты» патрабавалі правесці рэферэндум выключна ў выпадку прыняцця новых змяненняў у дагаворы ЕС. «Партыя незалежнасці Вялікабрытаніі», «Брытанская нацыянальная партыя», «Зялёная партыя Англіі і Уэльса», «Дэмакратычная юніянісцкая партыя» і партыя «Respect» падтрымалі прынцып правядзення рэферэндуму.

Перамовы аб змене статусу Вялікабрытаніі ў ЕС

Адразу пасля майскіх выбараў 2015 года прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі абвясціў аб пачатку перамоваў з ЕС аб пераглядзе правілаў уваходу Вялікабрытаніі ў склад Еўрапейскага Саюза. Пачатак кампаніі перамоваў быў пакладзены на саміце Усходняга партнёрства ў Рызе 22 мая 2015 года. 26 мая 2015 года Дэвід Кэмеран правёў сустрэчу са старшынёй Еўрапейскай камісіі Жан-Клодам Юнкерам, на якой абмяркоўваліся змены міграцыйнага заканадаўства і адмова ад далейшага палітычнага збліжэння Вялікабрытаніі і ЕС як патрабаванні Вялікабрытаніі для захавання яе сяброўства. 26 чэрвеня 2015 года на пасяджэнні Еўрапейскай рады Дэвід Кэмеран упершыню выклаў свой план рэформаў на ўзроўні афіцыйнага органа ЕС, выступіўшы перад усімі 27 кіраўнікамі краін-чальцоў ЕС. Гэта азнаменавала пачатак афіцыйных перамоў па патрабаванням Вялікабрытаніі. У лістападзе 2015 года ўрад Вялікабрытаніі ў адкрытым лісце, накіраваным старшыні Еўрапейскага савета Дональду Туску, выказаў асноўныя мэты, якія ён хоча дасягнуць па выніках перамоваў. Гэтыя мэты ўключалі чатыры блокі:

1. Абарона краін, якія не ўваходзяць у зону еўра, ад дыскрымінацыі на падставе адрознення валюты. Забеспячэнне адзінства агульнага рынку для ўсіх краін ЕС, а не толькі для краін еўразоны. Гарантыі фінансавага няўдзелу краін, якія не ўваходзяць у еўразону, у дзейнасці, накіраванай на падтрымку еўра.

2. Павышэнне канкурэнтаздольнасці ЕС і зніжэнне ўзроўню бюракратыі і рэгулявання бізнесу.

3. Адмова ад абавязкаў для Вялікабрытаніі ўдзельнічаць у пабудове ўсё больш цеснага палітычнага саюза. Павага суверэнітэту краіны.

4. Эмігранты, якія прыязджаюць у Вялікабрытанію з іншых краін ЕС, павінны прапрацаваць у краіне не менш за 4 гады для атрымання дапамог і сацыяльнага жылля. Спыненне практыкі адпраўлення дапамогі на дзяцей за мяжу.

17-18 снежня 2015 на пасяджэнні Еўрапейскага савета кіраўнікі ўсіх дзяржаў ЕС абмяркоўвалі патрабаванні Вялікабрытаніі. Па трох з чатырох пытанняў быў дасягнуты прагрэс, тады як згоды па праблеме эміграцыі дасягнуць не ўдалося, бо, на думку шэрагу краін ЕС, прапановы Вялікабрытаніі парушалі права на свабоду перамяшчэння на адзіным рынку ЕС.

Перамовы працягнуліся на пасяджэнні Еўрапейскага савета 19-20 лютага 2016. 20 лютага кіраўнікам краін ЕС удалося дасягнуць пагаднення па патрабаванням Вялікабрытаніі. У той жа дзень Дэвід Кэмеран абвясціў, што ён падтрымлівае захаванне сяброўства Вялікабрытаніі ў ЕС і што рэферэндум пройдзе 23 чэрвеня. У той жа час членам урада Вялікабрытаніі і іншым прадстаўнікам «Кансерватыўнай партыі Вялікабрытаніі» дазволена не пагадзіцца з прэм’ер-міністрам і далучыцца да кампаніі, якая падтрымлівае выхад з ЕС.

Пагадненне, аднагалосна падтрыманае на пасяджэнні Еўрапейскага савета, з’яўляецца юрыдычна абавязковым, але ўступіць у сілу, толькі калі Вялікабрытанія паведаміць Савет аб рашэнні застацца членам ЕС. Пагадненне гарантуе павагу да ўсіх членаў ЕС, незалежна ад таго, з’яўляюцца яны членамі еўразоны ці не. Аднак Вялікабрытанія не атрымае права вета на рашэнні, якія тычацца еўра; краіны, якія жадаюць паглыбляць інтэграцыю эканомік, змогуць рабіць гэта, а еўра застанецца валютай Саюза. У пагадненні Еўрапейскі саюз пацвердзіў прыхільнасць да павелічэння канкурэнтаздольнасці яе эканомікі і зніжэння адміністрацыйнай нагрузкі на бізнес. Пагадненне пацвярджае, што Вялікабрытанія не абавязана ўдзельнічаць у далейшай палітычнай інтэграцыі з ЕС. Яно таксама стварае новы механізм, згодна з якім, калі група нацыянальных парламентаў, якая прадстаўляе больш за 55 % галасоў, якія ўстанаўліваюцца нацыянальным парламентам па спецыяльным правіле, прыме аргументаванае пярэчанне супраць законапраекта, разгляданага органамі ЕС, то Савет Еўрапейскага Саюза спыніць разгляд гэтага праекта або ўнясе папраўкі, якія павінны адказаць на пярэчанні нацыянальных парламентаў. Пагадненне прадугледжвае стварэнне ахоўнага механізму, які дазволіць краінам-сябрам абмяжоўваць доступ мігрантаў, якія прыехалі з іншай краіны ЕС, да працоўных дапамог на тэрмін да чатырох гадоў з пачатку іх працоўнай дзейнасці. Каб скарыстацца гэтым механізмам, краіна павінна паведаміць Еўракамісіі і Савету ЕС аб тым, што наплыў мігрантаў з іншых краін ЕС пагражае стабільнасці сістэмы сацыяльнага забеспячэння або рынку працы. На падставе рашэння Еўракамісіі Савет ЕС можа дазволіць краіне-члену прымяніць механізм абмежавання дапамог для мігрантаў. Дазвол Савета ЕС мае абмежаваны тэрмін дзеяння да сямі гадоў і распаўсюджваецца на мігрантаў, якія прыбылі з краін ЕС пасля атрымання дазволу дзяржавай ад Савета ЕС. Пагадненне таксама дазваляе краінам-чальцам індэксаваць дапамогу на дзіця, якая выплачваецца мігранту з іншай краіны ЕС, у адпаведнасці з велічынёй гэтай дапамогі ў краіне, дзе пражывае дзіця. Гэта палажэнне не распаўсюджваецца на іншыя віды сацыяльнага забеспячэння і не мае зваротнай сілы.

Акт аб рэферэндуме па пытанні Еўрапейскага Саюза быў прыняты парламентам Вялікабрытаніі ў канцы 2015 года. Гэты кансультатыўны рэферэндум стаў трэцім за ўсю гісторыю Вялікабрытаніі агульнанацыянальным рэферэндумам, які праводзіўся ў краіне (першы рэферэндум адбыўся ў 1975 годзе па пытанні сяброўства ў ЕЭС, другі - у 2011 аб змене выбарчай сістэмы).

Наступствы выхаду краіны з Еўрасаюза

Для самой Вялікабрытаніі

12 лютага 2016 года Парламент Злучанага Каралеўства апублікаваў даклад аб бягучых адносінах з ЕС і аб наступствах рашэння аб выхадзе з ЕС і аб захаванні членства ў ЕС. ЕС з’яўляецца галоўным гандлёвым партнёрам Вялікабрытаніі. У 2014 годзе на долю Саюза прыпадала 45 % брытанскага экспарту тавараў і паслуг (295 млрд еўра) і 53 % імпарту ў Вялікабрытанію (370 млрд еўра); на краіны ЕС прыходзілася амаль палова сумарнага аб’ёму прамых замежных інвестыцый у Вялікабрытанію — 636 млрд еўра, 48 % (для параўнання — з ЗША прыйшло 24 % прамых замежных інвестыцый і 28 % з іншых краін).

Наступствы выхаду з саюза будуць найбольш адчувальнымі ў такіх галінах, як прамыя замежныя інвестыцыі, Брытанскі ўклад у бюджэт ЕС і міграцыя на брытанскі рынак працы. У дакладзе адзначаецца, што прыналежнасць да адзінага рынку з’яўляецца адным з найважнейшых фактараў, якія вызначаюць узровень прамых замежных інвестыцый. З іншага боку, па-за Саюза Злучанае Каралеўства можа ўсталяваць рэжым рэгулявання інвестыцый, найбольш спрыяльны для замежных інвестараў. Што тычыцца ўнёскаў у бюджэт ЕС, у 2015 годзе Вялікабрытанія ўнесла ў Саюз 10,9 млрд еўра (каля 0,5 % ВУП). Вялікабрытанія ўносіць у бюджэт нашмат больш, чым атрымлівае з яго (гэта значыць з’яўляецца «чыстым донарам»). Пры гэтым некаторыя рэгіёны краіны, дзе ўзровень жыцця не дацягвае да сярэднееўрапейскага, атрымліваюць значную падтрымку праз структурныя фонды ЕС (Еўрапейскі фонд рэгіянальнага развіцця і Еўрапейскі сацыяльны фонд, а сельскай гаспадарцы Вялікабрытаніі прадастаўляюцца высокія субсідыі праз механізмы адзінай сельскагаспадарчай палітыкі (Сельская гаспадарка з’яўляецца галоўным атрымальнікам фінансавання ЕС сярод усіх іншых сектараў эканомікі Вялікабрытаніі).

Што тычыцца міграцыі і рынку працы, то прыводзяцца наступныя лічбы. Прыблізна 3 мільёны грамадзян іншых краін ЕС пражываюць у Вялікабрытаніі і каля двух трацін з іх маюць працу. 1,3 мільёна грамадзян Вялікабрытаніі жывуць у іншых краінах ЕС. Права на атрыманне сацыяльных выплат для людзей, якія перамяшчаюцца паміж дзяржавамі-членамі ЕС, цесна звязана з прынцыпам свабоднага перамяшчэння ўнутры саюза. Выхад Вялікабрытаніі з ЕС можа мець значныя наступствы як для грамадзян іншых краін ЕС, якія пражываюць у Вялікабрытаніі ці жадаючых пераехаць у краіну, так і для брытанскіх эмігрантаў у краінах ЕС. Пасля выхаду з Саюза Вялікабрытанія будзе мець магчымасць уводзіць абмежаванні на доступ імігрантаў да многіх сацыяльных выгод. У любым выпадку статус імігрантаў у Вялікабрытаніі ў выпадку яе выхаду з ЕС будзе вызначацца па выніках перамоваў паміж бакамі.

Калі Вялікабрытанія вырашыць выйсці са складу ЕС, ёй прыйдзецца заключыць новы гандлёвы дагавор з астатнімі ў Еўрасаюзе 27 краінамі, каб брытанскія кампаніі маглі працягваць прадаваць свае тавары на еўрапейскім рынку, не сутыкаючыся з падвышанымі тарыфамі і іншымі абмежаваннямі.

Прыхільнікі выхаду лічаць, што Вялікабрытанія зможа дамовіцца аб палюбоўным разводзе, што дазволіць ёй захаваць цесныя гандлёвыя сувязі з краінамі ЕС.

Магчымыя варыянты:

• Нарвежская варыянт: Вялікабрытанія выходзіць са складу ЕС і далучаецца да Еўрапейскай эканамічнай зоны, што забяспечыць ёй доступ да адзінага еўрапейскага рынку, за выключэннем часткі фінансавага сектара эканомікі. Гэта таксама вызваліць Брытанію ад правілаў ЕС у сферах сельскай гаспадаркі, рыбалоўства, права і ўнутраных спраў.
• Швейцарскі варыянт: Вялікабрытанія рушыць услед прыкладу Швейцарыі, якая не ўваходзіць ні ў ЕС, ні ў ЕЭЗ, але ўваходзіць у Шэнген, а таксама заключае асобныя дагаворы з Бруселем па кожным сектары эканомікі.
• Турэцкі варыянт: Вялікабрытанія можа ўвайсці ў Мытны саюз з ЕС, што прадаставіць яе прамысловасці свабодны доступ да еўрапейскага рынку, але фінансавы сектар такога доступу не атрымае.
• Вялікабрытанія таксама можа паспрабаваць заключыць усеабдымную дамоўленасць аб свабодным гандлі з ЕС па швейцарскай мадэлі, але з гарантыямі доступу фінансавага сектара эканомікі да еўрапейскага рынку, а таксама пэўнай доляй кантролю над фармуляваннем і выкананнем агульных гандлёвых правілаў.
• Вялікабрытанія можа цалкам разарваць свае адносіны з ЕС і спадзявацца толькі на правілы СГА.

Для Еўразвяза

• Магчымая частковая страта рынкаў збыту на тэрыторыі Вялікабрытаніі.
• Магчыма развіццё новай хвалі сепаратызму супраць ЕС практычна ва ўсіх яго дзяржавах, але асабліва ў Грэцыі, Швецыі і Фінляндыі.
• Рост еўра ў адносінах да фунту. Адразу пасля рэферэндуму фунт ўпаў на 7,5 % (ад € 1,31 да € 1,22 на працягу некалькіх гадзін у ноч з 23 па 24 чэрвеня 2016 г).
• Частковае або поўнае выдаленне з Англіі мацерыковых гастарбайтэраў.
• Стварэнне КПП на ўездзе ў тунэль пад Ла-Маншам, што моцна павялічыць час у шляху цягніка Парыж-Лондан.

Пазіцыі

Паводле апошніх апытанняў грамадскай думкі, брытанскае грамадства падзялілася напалову па гэтым пытанні.

Супраць выхаду з ЕС

Прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі Дэвід Кэмеран хоча, каб Брытанія засталася ў складзе Еўрасаюза на падставе новага статусу краіны, пра які дамовіліся лідары ЕС на пасяджэнні Еўрапейскага савета 19-20 лютага 2016 года. Дэвід Кэмеран абяцае выступаць «ад усяго сэрца і ўсёй душой» за тое, каб Вялікабрытанія засталася ў складзе ЕС, калі яму ўдасца паспяхова заключыць перамовы аб рэформах ЕС з іншымі краінамі Еўразвяза.

Лейбарысцкая партыя, Шатландская нацыянальная партыя, ліберальныя дэмакраты, Plaid Cymru-партыя Уэльса, Зялёная партыя Англіі і Уэльса, Шатландская Партыя зялёных, партыя Альянс і Шын Фейн выступаюць за захаванне членства ў ЕС. Як вынік, грамадскае меркаванне па гэтым пытанні падзялілася прыкладна пароўну.

Яны лічаць, што уваходжанне ў склад ў ЕС надзвычай карысна для Вялікабрытаніі, паказваючы на тое, што Брытаніі ў выніку лягчэй прадаваць свае тавары еўрапейскім краінам і што мігранты з краін Еўрасаюза, як яны кажуць, — у асноўным маладыя людзі, якія жадаюць працаваць, і што ўсё гэта паскарае рост брытанскай эканомікі і прыносіць значныя даходы казне. Яны таксама лічаць, што статус Вялікабрытаніі як сур’ёзнай дзяржавы на міжнароднай арэне будзе падарваны і што бяспека Вялікабрытаніі залежыць ад яе сяброўства ў Еўрапейскім Саюзе. На думку дырэктара Еўрапола брытанца Роба Уэйнрайта, выхад Вялікабрытаніі з ЕС будзе азначаць, што паліцыя Вялікабрытаніі пазбавіцца доступу да агульнаеўрапейскіх праграм па барацьбе з тэрарызмам і абмене разведдадзенымі. Пры гэтым органам бяспекі стане складаней весці барацьбу з тэрарызмам і арганізаванай злачыннасцю.

Першы міністр Шатландыі Нікола Старджэн выступіла супраць выхаду з ЕС, заявіўшы, што Шатландыя шануе сваё месца ў Еўропе, а таксама паказаўшы на тое, што уваходжанне ў склад Вялікабрытаніі ў Еўрасаюз неабходна для развіцця эканомікі і захавання працоўных месцаў у Шатландыі. Акрамя таго, яна прапанавала зрабіць выхад Вялікабрытаніі з ЕС магчымым толькі ў тым выпадку, калі ўсе народы Злучанага Каралеўства выкажуць на тое згоду, што, на яе думку, дазволіць Шатландыі пазбегнуць «долі апынуцца за межамі Еўрасаюза супраць сваёй волі». Паводле вынікаў даследавання сацыялагічнай кампаніі TNS, апублікаваных у чэрвені 2016 года, 51 % шатландцаў заявілі, што прагаласуюць за тое, каб Брытанія засталася ў складзе ЕС, у той час як 21 % гатовыя падтрымаць выхад з ЕС.

Прыхільнікі шатландскай незалежнасці, у тым ліку лідары Шатландскай нацыянальнай партыі заявілі, што калі шатландскія выбаршчыкі выкажуцца за захаванне сяброўства ў ЕС, а агулам у Вялікабрытаніі пераможа імкненне выйсці з ЕС, то гэта можа стаць падставай для другога рэферэндуму аб незалежнасці Шатландыі. На магчымасць паўторнага рэферэндума ў Шатландыі ў выпадку выхаду краіны з ЕС паказаў і былы прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі Энтані Блэр.

Прэм’ер-міністр Ірландыі Энда Кені папярэдзіў, што выхад Вялікабрытаніі з Еўрапейскага Звязу можа нашкодзіць мірнаму працэсу ў Паўночнай Ірландыі, адзначыўшы, што сумеснае ўступленне Ірландыі і Вялікабрытаніі ў ЕС у 1973 годзе спрыяла зніжэнню напружанасці ў Паўночнай Ірландыі.

За выхад з ЕС

Многія з тых, хто выступае за выхад Вялікабрытаніі з ЕС, заяўляюць, што Брытаніі не падыходзіць ні Нарвежскі, ні Швейцарскі, ні Турэцкі варыянты. Яны хочуць заключэння дагавора аб свабодным гандлі, у рамках якога на Вялікабрытанію не будуць распаўсюджвацца законы ЕС, краіна выйдзе з-пад юрысдыкцыі Еўрапейскага суда правасуддзя, на яе не будзе распаўсюджвацца права свабоднага перамяшчэння людзей у Еўропе, і яна не будзе плаціць ніякіх членскіх узносаў.

Яны лічаць, што сяброўства ў ЕС запавольвае рост эканомікі Вялікабрытаніі, так як Брусэль прымае занадта шмат дырэктыў і законаў, а акрамя таго, Лондан павінен плаціць значную суму ў казну ЕС, атрымліваючы занадта мала наўзамен. Яны таксама хочуць вярнуць Брытаніі поўны кантроль над сваімі межамі і скараціць паток мігрантаў. Свабода перамяшчэння ўнутры Еўрапейскага Звяза — адзін з яго асноватворных прынцыпаў; гэта азначае, што грамадзянам краін Еўразвяза не патрэбныя ні візы, ні іншыя дазволы, каб пасяліцца ў любой краіне, якая ўваходзіць у саюз.

Яны таксама выступаюць супраць ідэалу стварэння "ўсё больш цеснага саюза "і любых планаў, здольных прывесці да спараджэння"Злучаных Штатаў Еўропы".

Партыя незалежнасці Вялікабрытаніі, за якую на травеньскіх усеагульных выбарах прагаласавалі чатыры мільёны чалавек (13 %), патрабуе выхаду Брытаніі з Еўрасаюза. Аналагічную палітычную пазіцыю займаюць Брытанскі нацыянальны фронт, Брытанская нацыянальная партыя і іншыя правыя нацыяналістычныя арганізацыі.

Пазіцыя бізнесу

Практычна ўсе буйныя кампаніі выступаюць за тое, каб Брытанія засталася ў складзе ЕС, бо ў выніку ім лягчэй прадаваць свае тавары і перамяшчаць капіталы і сваіх супрацоўнікаў па кантыненце.

Не ўсе з гэтым згодныя. Некаторыя прадстаўнікі бізнесу лічаць, што будучы цалкам незалежнай, Брытанія зможа лягчэй заключаць гандлёвыя дагаворы з іншымі краінамі. Многія невялікія і сярэднія кампаніі спадзяюцца, што выхад з ЕС скароціць бюракратычныя працэдуры.

Гандлёвая палата Вялікабрытаніі заяўляе, што 55 % яе членаў выступаюць за захаванне статусу-кво.

Уплыў рэферэндуму

У ноч на пятніцу, пасля росту фунта да адзнакі 1, 50$, фунт пачаў падаць, і ўжо ў 0:00 па Лонданскаму часу пачалося падзенне. У першыя ж хвіліны фунт рэзка ўпаў на 4,8 %, а да 5:30 ўпаў да 30-гадовага мінімуму (1985 года) 1,323 $, такім чынам сумарна падзенне склала больш за 11 % супраць даляра ЗША і швейцарскага франка, звыш 8 % супраць еўра, 16,7 % супраць японскай ены. Гэта падзенне фунта стала самым буйным за ўсю яго гісторыю. Далей пачалася карэкцыя і да канца дня фунт каштаваў ужо 1, 365 $. Падзенне фунта справакавала падзенне іншых рынкавых інструментаў, валют, сыравіны, індэксаў, акцый, і моцны рост швейцарскага франка, японскай ены і золата. На фоне навін аб росце колькасці прыхільнікаў Brexit-кампаніі з FTSE 100 страцілі ў кошце прыкладна 100 млрд £, а сам індэкс упаў на 8 %.

Кіраўнік Банка Англіі Марк Кэрні адразу выступіў перад журналістамі:

Патрабаванні да капіталу найбуйнейшых банкаў цяпер у 10 разоў больш, чым да фінансавага крызісу. Банк Англіі правёў стрэс-тэсты банкаў у дачыненні да сцэнарыяў значна больш сур’ёзнымі, чым сутыкаецца наша краіна цяпер. У выніку гэтых дзеянняў банкі Вялікабрытаніі павысілі капіталы на 130 млрд £ і цяпер маюць больш чым 600 млрд £ высакаякасных ліквідных актываў. Значныя капіталы і велізарная ліквіднасць даюць банкам гнуткасць, яны павінны працягваць крэдытаваць прадпрыемствы і насельніцтва Вялікабрытаніі Нават у цяжкія часы. Акрамя таго, у якасці падтрымкі для функцыянавання рынкаў, Банк Англіі гатовы прадаставіць больш чым 250 млрд £ дадатковых сродкаў з дапамогай сваіх звычайных рынкавых аперацый. Банк Англіі таксама здольны аказаць істотную ліквіднасць у замежнай валюце, калі патрабуецца. Мы чакаем, што інстытуты будуць абапірацца на гэта фінансаванне калі гэта будзе неабходна. Для Вялікабрытаніі пройдзе нейкі час, каб усталяваць новыя адносіны з Еўропай і астатнім светам. Такім чынам, некаторую рынкавую і эканамічную нестабільнасць можна чакаць пакуль працэс ні разгорнецца, але мы добра да гэтага падрыхтаваліся. Казначэйства і Банк Англіі былі ўцягнутыя ў шырокія планы і канцлер, і я заставаліся ў цесным кантакце у тым ліку ноччу і сёння раніцай. Банк Англіі не вагаючыся, прыме дадатковыя меры па меры неабходнасці, як ўрэгуляваць рынкі.

Тым не менш, цэны на акцыі пяці найбуйнейшых брытанскіх банкаў ўпалі ў сярэднім на 21 % на раніцу пасля рэферэндуму. Па выніках таргоў у пятніцу HSBC і Standard Chartered цалкам аднавіліся, у той час як Lloyds, RBS Group і Barclays працягвалі падаць больш чым на 10 %.

Тое, што адбылося падзея з фунтам і рынкам у цэлым эканамісты называюць Чорным лебедзем — цяжкапрадсказальныя і рэдкія падзеі, якія маюць значныя наступствы для рынку.

Законнасць і абскарджанне вынікаў рэферэндуму

У сакавіку 2018 года, пасля публікацыі ў брытанскіх СМІ кампраметуючага інтэрв’ю аднаго з выкрывальнікаў, выліўся скандал, які злучае дзейнасць ІТ кампаніі Cambridge Analytica з афіцыйнымі прамоўтэрамі рэферэндуму 2016 года, а ўжо ў ліпені 2018 года выбарчая камісія Вялікабрытаніі аштрафавала кампанію Vote Leave на 61 тысячу фунтаў стэрлінгаў за парушэнне законаў аб справядлівасці і празрыстасці выбараў і рэферэндумаў. Паралельна з гэтым, у лютым 2018 года акруговы суд Амстэрдама, які разглядаў пазоў грамадзян Вялікабрытаніі, якія пражываюць у ЕС, аб захаванні іх грамадзянскіх правоў пасля выхаду краіны з ЕС, перадаў справу на далейшы разгляд у Еўрапейскі Суд. Аднак ужо ў чэрвені 2018 года рашэнне Акруговага суда Амстэрдама было абскарджана ўрадам Нідэрландаў і гарадскім судом Амстэрдама, які адмяніў ранняе пастанову суда ніжэйшай інстанцыі. Адначасова з гэтым, у другой палове 2018 года ў Вялікабрытаніі паступова набірала папулярнасць так званы рух за «народнае галасаванне» (People’s vote), які падтрымліваецца, у тым ліку, адной з арганізацый Джорджа Сораса (Best for Britain), і патрабуе правядзення паўторнага рэферэндуму па выніках перамоў аб выхадзе краіны з ЕС.

Вынікі рэферэндуму

52 % (17 млн 410 тыс. 742 чалавекі) прагаласавалі за выхад Брытаніі з ЕС і 48 % (16 млн 141 тыс. 241) супраць. Перавага прыхільнікаў «брэксіта» склала 1 млн. 269 тыс. Для перамогі трэба было набраць 16,8 млн галасоў. Яўка на рэферэндуме склала 72,16 %.

Пры гэтым у Шатландыі і Паўночнай Ірландыі большасць акругаў прагаласавалі супраць «брэксіта». Так жа паступілі выбаршчыкі ў Лондане.

Гл. таксама

• Рэферэндум аб незалежнасці Шатландыі (2014)

Спасылкі

• www.electoralcommission.org.uk Архівавана 12 сакавіка 2016. (англ.)
• www.openeurope.org.uk (англ.)
• www.reformineurope.org Архівавана 2 лютага 2016. (англ.)