Рэформа дзяржаўнай вёскі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Рэформа дзяржаўнай вёскі 1837—1841 гадоў, таксама вядомая як рэформа Кісялёва — рэформа кіравання дзяржаўнымі сялянамі Расійскай імперыі, праведзеная паводле ініцыятывы міністра дзяржаўных маёмасцей Паўла Кісялёва за часамі кіравання імператара Мікалая I.

Перадумовы[правіць | правіць зыходнік]

Патрэбнасць у рэформе была выклікана пагаршэннем эканамічнага становішча дзяржаўных сялян і ўзрастаннем іх незадаволенасці. У імперыі быў востры крызіс сельскай гаспадаркі і грамадскага ладу. Змяненні былі накіраваны на павелічэнне прыбытковасці дзяржаўных маёнткаў, спыненне працэсу абеззямельвання і збяднення дзяржаўных сялян. Планавалася, што рэформа будзе першым крокам у вырашэнні праблемы сялян пры захаванні феадальных адносін і дваранскай манаполіі на зямлю[1].

Правядзенне[правіць | правіць зыходнік]

Рэформа вялася ў 3-х асноўных кірунках: перабудова кіравання, арганізацыя «апякунства» і люстрацыя 1840—1850-х гадоў.

З 1 студзеня 1838 года функцыі агульнага кіравання перадаваліся новаму міністру дзяржаўных маёмасцей — Паўлу Кісялёву. Ніжэйшыя ступені кіравання ствараліся паводле «Устанаўлення аб кіраванні дзяржаўнымі маёмасцямі ў губернях» і «Палажэння аб люстрацыі дзяржаўных маёмасцей Заходніх губерняў і Беластоцкай вобласці», якое ўлічвала мясцовыя асаблівасці. На тэрыторыі Беларусі ладзіліся 3 адміністрацыйныя ярусы кіравання дзяржаўнай вёскай: губерня — акруга — сельскае ўпраўленне. Функцыі валасной адміністрацыі ў беларускіх губернях былі размеркаваны паміж часовымі ўладальнікамі і сялянскімі выбарнымі. Новы адміністрацыйны апарат пачаў дзейнічаць з красавіка 1840 года. У кампетэнцыю губернскіх органаў — палат дзяржаўных маёмасцей, уваходзілі выбар форм кіравання дзяржаўнымі маёнткамі, правядзенне рэвізій, люстрацый, ахова грамадскага парадку, харчовая і медыцынская дапамога і інш. Акруговая адміністрацыя займалася непасрэднай арганізацыяй сельскіх грамад. Органы сельскага ўпраўлення (сельскія сходы, управа, стараста) займаліся землеўладкаваннем, раскладкай падаткаў і збораў паміж сялянамі і інш. Сельская грамада, адроджаная для дзяржаўных сялян на Беларусі, у выніку рэформы была моцна набліжана да агульнарасійскага ўзору. Новая адміністрацыя ўпарадкавала кіраванне дзяржаўнымі маёнткамі, увяла пільны кантроль за часовымі ўладальнікамі[1].

Праводзілася палітыка «апякунства» над дзяржаўнымі сялянамі. Была зладжана харчовая дапамога сялянам праз адмыслова пабудаваныя хлебазапасныя магазіны. Для арганізацыя навучання дзяцей дзяржаўных сялян у сельскіх грамадах адкрываліся прыходскія школы. У дзяржаўныя маёнткі прызначаліся фельчары, павітухі, сялянам пачалі рабіць прышчэпкі. Палітыка апякунства прадугледжвала таксама агранамічныя мерапрыемствы, развіццё сістэмы страхавання, барацьбу з п’янствам, актывізацыю гандлю[1].

Асноўнай часткай рэформы была люстрацыя 1840—1850-х гадоў, якая мела на мэце правядзенне дакладнага ўліку сялянскіх даходаў, раўнамернае надзяленне зямлёй дзяржаўных сялян, рэгламентацыю павіннасцей (перавод з паншчыны на грашовы аброк і інш.)[1].

Вынікі[правіць | правіць зыходнік]

Галоўнымі вынікамі рэформы былі адмова ад сістэмы прыгону і перавод дзяржаўных сялян на аброк. Адбыліся змены ў прававым становішчы дзяржаўных сялян (прызнаваліся грамадзянскія свабоды, што давала ім лепшае становішча супроць памешчыцкіх сялян). Рэформа прывяла да паскарэння пераходу да капіталістычных адносін[1].

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

  1. а б в г д ЭГБ 1996, с. 239.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]