Сяргей Дзмітрыевіч Мяркураў

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Сяргей Дзмітрыевіч Мяркураў
арм.: Մերկուրով Սերգեյ Դմիտրիի
Фатаграфія
Дата нараджэння 26 кастрычніка (7 лістапада) 1881[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 8 чэрвеня 1952(1952-06-08)[2][3][…] (70 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці мастак, скульптар
Вучоба
Уплыў на Q12149921?
Партыя
Прэміі
Сталінская прэмія
Узнагароды
ордэн Леніна ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
Заслужаны дзеяч мастацтваў РСФСР Народны мастак СССР
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сяргей Дзмітрыевіч Мяркураў (арм.: Մերկուրով Սերգեյ Դմիտրիի), (1881—1952) — савецкі армянскі скульптар-манументаліст. Дырэктар ДМВМ імя А. С. Пушкіна ў 1944—1949 гадах[6].

Акадэмік АМ СССР (1947)[7][8][9].

Народны мастак СССР (1943). Лаўрэат дзвюх Сталінскіх прэмій першай ступені (1941, 1951). Член УКП (б) з 1945 года.

Аўтар шматлікіх манументаў І. В. Сталіну (у тым ліку трох самых буйных на тэрыторыі СССР — у Ерэване (1950), на ўваходзе ў Канал імя Масквы (1937) і на ВДНГ (1939))[10][11] і У. і. Леніну[12]. Давёў да высокага мастацтва тэхніку пасмяротнай маскі[13].

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Раннія гады[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся 26 кастрычніка (7 лістапада) 1881 года ў горадзе Аляксандропаль (цяпер — Гюмры у Арменіі) у сям’і прадпрымальніка армяніна-халкіданіта.

У 1901 годзе скончыў рэальнае вучылішча ў Тыфлісе і паступіў у Кіеўскі політэхнічны інстытут, але быў неўзабаве адлічаны за ўдзел у палітычных хваляваннях.

Увосень 1902 года працягнуў адукацыю ў Швейцарыі на факультэце філасофіі Цюрыхскага ўніверсітэта. Тады ж упершыню быў на палітычных дэбатах з удзелам У. І. Леніна. Працягваючы вывучаць філасофію, Мяркураў стаў вучнем швейцарскага скульптара Адольфа Меера (Adolf Mayer). Неўзабаве па радзе апошняга Мяркураў паступіў у Мюнхенскую акадэмію майстэрстваў, дзе вучыўся да 1905 года ў прафесара Вільгельма Рюмана (Wilghelm von Ruman). З восені 1905 года па 1907 год Мяркураў жыў і працаваў у Парыжы. У гэты перыяд Мяркураў пазнаёміўся са скульптурнымі працамі А. Радэна і К. Меньё, што знайшло адлюстраванне ў яго ўласных працах.

Расія[правіць | правіць зыходнік]

С. Д. Мяркураў сканчае працу над статуяй Л. М. Талстога. 1913 г.

У 1907 годзе, ужо быўшы скульптарам, Мяркураў вярнуўся ў Расію. Жыў у Тыфлісе і Ялце, увосень 1910 года пераехаў у Маскву і 7 лістапада быў запрошаны зрабіць пасмяротную маску Л. М. Талстога[14].

План «манументальнай прапаганды»[правіць | правіць зыходнік]

12 красавіка 1918 года Савет Народных Камісараў РСФСР прыняў дэкрэт «Пра помнікі рэспублікі», а 30 ліпеня 1918 года зацвердзіў спіс імёнаў гістарычных дзеячаў, манументы якіх належыла ўсталяваць у гарадах Расіі. Да гэтага моманту ў майстэрні Мяркурава ўжо былі дзве гатовыя гранітныя статуі з гэтага спіса — Ф. М. Дастаеўскага, выкананая ў 1914 годзе на заказ мільянера Шарова, і Л. М. Талстога, выкананая ў 1912 годзе. Скульптура Дастаеўскага была задумана Мяркуравым у 1905 годзе, тады ён выляпіў каля 20 бюстаў пісьменніка, перш чым перайсці да матэрыяла статуі — шведскага граніта. Мадэллю для статуі Дастаеўскага быў А. М. Вярцінскі. Пра гэта кажуць сашчэпленыя ў жарснай немачы, як у П’еро Вярцінскага, рукі статуі[15].

Мяркураў прапанаваў Массавету гэтыя ўжо гатовыя статуі і адмысловая камісія, якую ўзначальваў А. В. Луначарскі, ухваліла іх па ўяўленні памагатага наркама маёмасцей рэспублікі Н. Вінаградава. Гэта быў першы вялікі поспех Мяркурава пры новай уладзе[16].

Сяргей Мяркураў у 1920-я гады быў членам масонскай ложы «Адзінае працоўнае братэрства»[10].

Перыяд культу асобы[правіць | правіць зыходнік]

Мяркураў стаў адным з першых скульптараў-манументалістаў, якія рэгулярна атрымоўвалі дзяржаўныя заказы на статуі Леніна і Сталіна. Ён стварыў велізарную колькасць гэтых манументаў. Яму прыналежыць першасць у стварэнні трох самых гіганцкіх па памерах: манумент у Ерэване вышынёй 49 метраў разам з пастаментам; у Дубне помнікі Леніну і Сталіну па два бакі ад уваходу ў Канал імя Масквы; і на ВСГВ у Маскве. Мастацтвазнаўцы эпохі з павагай адзначалі «асіра-вавілонскую» моц гэтых помнікаў. Але з сярэдзіны 1940-х гадоў скульптурныя выявы правадыроў саступалі месца працам іншых аўтараў — Томскага, Вучэціча і іншых. У 1952 годзе падчас рэканструкцыі ВСГВ у Маскве быў дэмантаваны манумент Сталіну, які абвальваўся.

У эпоху хрушчоўскай «адлігі» многія манументы Сталіну былі дэмантаваны ці знішчаны, з іх у Маскве захаваліся два — у Парку мастацтваў «Музеён» і ў двары ГТГ у Лаўрушынскім завулку.

Аж да Перабудовы Мяркураў быў вядомы ў гісторыі савецкай скульптуры як неперасягнены майстар стварэння выяў Леніна, многія з якіх не захаваліся. Але самы вялікі помнік Леніну захаваўся ў Дубне. У 2011 годзе быў адкрыты новы манумент Леніну ва Уфе — дакладная копія з аналагічнага помніка на Цвярскім плошчы.

Член УКП (б) з 1945 года.

С. Д. Мяркураў памёр 8 чэрвеня 1952 года. Пахаваны ў Маскве на Новадзявочых могілках (пляцоўка № 2).

Зноскі

  1. ↑ а б в Great Russian Encyclopedia — М.: Большая российская энциклопедия, 2004. Праверана 30 кастрычніка 2021.
  2. ↑ Меркуров Сергей Дмитриевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
  3. ↑ Sergei Dmitrievich Merkurov // RKDartists Праверана 9 кастрычніка 2017.
  4. ↑ Sergey Merkurov // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  5. ↑ Меркуров Сергей Дмитриевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  6. ↑ «Музей в годы войны»
  7. ↑ Меркуров С. Д. Архівавана 17 мая 2021.
  8. ↑ Дом-музей Сергея Меркурова(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 31 мая 2015. Праверана 8 красавіка 2017.
  9. ↑ Меркуров Сергей Дмитриевич
  10. ↑ а б Меркуров Сергей Дмитриевич
  11. ↑ Меркуров, Сергей Дмитриевич
  12. ↑ Памятники Архівавана 24 кастрычніка 2007.
  13. ↑ Скульптор Сергей Меркуров Архівавана 6 чэрвеня 2014.
  14. ↑ Скульптура Музей Л. Н. Толстого
  15. ↑ Фёдор Достоевский, он же Александр Вертинский Архівавана 22 красавіка 2013. «Аргументы и Факты»
  16. ↑ Царям, героям, творцам, учёным… Архівавана 10 кастрычніка 2006.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Сяргей_Дзмітрыевіч_Мяркураў&oldid=4459970"