Перайсці да зместу

Трэма

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Дыярэзіс
◌̈
◌̄ ◌̅ ◌̆ ◌̇ ◌̈ ◌̉ ◌̊ ◌̋ ◌̌

Характарыстыкі

Назва

combining diaeresis

Юнікод

U+0308

HTML-код

̈ ці ̈

UTF-16

0x308

URL-код

%CC%88

Трэ́ма (ад стар.-грэч.: τρῆμα — «дзірка, прабіўка»), таксама дыярэ́зіс (ад стар.-грэч.: διαίρεσις — «падзел») — дыякрытычны знак у пісьменнасці некаторых моў, які складаецца з дзвюх кропак, змешчаных гарызантальна побач, над галоснай літарай. Такі знак паведамляе, што галосную належыць вымаўляць асобна ад папярэдняй галоснай.

Напрыклад, французскае слова «naïf» вымаўляецца [наіф], а не [нэф], як належала б, згодна з правіламі вымаўлення спалучэння літар «ai».

Ставіцца над другім з двух галосных запар у грэчаскай, грэцызьме латыні і раманскіх мовах, часам у англійскай, паказвае на паасобнае вымаўленне двух галосных.

Дыярэзіс часам выкарыстоўваецца ў англійскай мове ў асабістых імёнах і прозвішчах, напрыклад у імёнах Chloë і Zoë, і ў некаторых словах, такіх, як naïve, Boötes, і Noël[1][2][3].

У грэчаскай мове трэма выкарыстоўвалася ў эліністычны перыяд у літарах ι і υ, часцей за ўсё ў пачатку слова, як у ϊδων, ϋιος і ϋβριν, каб аддзяліць іх ад папярэдняй галоснай. Аднак знак таксама выкарыстоўваўся, каб паказаць, што галосны ўтварае свой уласны склад (у фаналягічным перапынку), як у ηϋ і Αϊδι[4][5].

Для гэтай мэты дыярэзіс быў запазычаны ў некалькі моў Заходняй і Паўднёвай Еўропы, сярод якіх аксітанская, каталанская, французская, нідэрландская, валійская і англійская. У якасці далейшага пашырэння некаторыя мовы пачалі выкарыстоўваць дыярэзіс кожны раз, калі галосную літару трэба было вымаўляць асобна. Гэта ўключала галосныя, якія інакш утваралі б дыграфы з зычнымі або проста маўчалі. Напрыклад, у арфаграфіях іспанскай, каталанскай, французскай, галісійскай і аксітанскай моў графемы gu і qu звычайна азначаюць адзін гук, [ɡ] або [k], перад пярэднімі галоснымі e і i (або перад амаль усімі галоснымі ў аксітанскай). У некалькіх выключэннях, калі u вымаўляецца, да яго дадаецца дыярэзіс.

  1. diaeresis: December 9, 1998. The Mavens’ Word of the Day. Random House. (англ.)
  2. Umlauts in English? General Questions. Straight Dope Message Board. (англ.)
  3. Mary Norris. The Curse of the Diaeresis. The New Yorker (26 красавіка 2012). — «The special tool we use here at The New Yorker for punching out the two dots that we then center carefully over the second vowel in such words as «naïve» and «Laocoön» will be getting a workout this year, as the Democrats coöperate to reëlect the President.»  Архівавана з першакрыніцы 26 сакавіка 2014. Праверана 28 кастрычніка 2017. (англ.)
  4. Johnson, William A. (2013). Bookrolls and Scribes in Oxyrhynchus. University of Toronto Press. p. 343.
  5. Bagnall, Roger S., рэд. (2011). The Oxford Handbook of Papyrology. p. 262. ISBN 9780199843695.