Фарыда Джафар кызы Мамедава

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Фарыда Джафар кызы Мамедава
азерб.: Fəridə Cəfər qızı Məmmədova
Дата нараджэння 8 жніўня 1936(1936-08-08)
Месца нараджэння
Дата смерці 8 снежня 2021(2021-12-08) (85 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Род дзейнасці гісторык, выкладчыца ўніверсітэта
Навуковая сфера гісторыя
Месца працы
Навуковая ступень доктар гістарычных навук
Альма-матар
Узнагароды
ордэн «Слава»
State Prize of the Azerbaijan SSR Honored Scientist of the Azerbaijan SSR

Фары́да Джафа́р кызы́ Маме́дава (8 жніўня 1936, Зубаўка, Азербайджанская ССР — 8 снежня 2021) — азербайджанскі гісторык, доктар гістарычных навук.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзілася 8 жніўня 1936 года ў Зубаўцы Азербайджанскай ССР.

Скончыла Азербайджанскі дзяржаўны ўніверсітэт. Аўтар больш за 60 навуковых прац, 7 з якіх апублікаваныя за мяжой. Доктар гістарычных навук. Член-карэспандэнт Нацыянальнай акадэміі навук Азербайджана. Выкладала ў Азербайджанскім дзяржаўным універсітэце, цяпер з’яўляецца супрацоўнікам Інстытута гісторыі Акадэміі навук Азербайджана. Асноўныя працы прысвечаны гісторыі Каўказскай Албаніі[2].

З 1978 выкладала ў Азербайджанскім дзяржаўным універсітэце, у Азербайджанскім педагагічным інстытуце, у 1997—1998 гадах — ва Універсітэце «Хазар», з 1998 года ў Заходнім універсітэце загадвала кафедрай «Гуманітарныя дысцыпліны».

Памерла 8 снежня 2021 года[3].

Крытыка[правіць | правіць зыходнік]

Асноўны артыкул: Фальсіфікацыя гісторыі ў Азербайджане

Расійскі гісторык і этнограф В. А. Шнірэльман у сваёй кнізе «Войны памяці»[4] лічыць Мамедаву галоўным прапагандыстам так званага «албанскага міфа» — рэвізіянісцкай канцэпцыі, якая праводзіцца ў Азербайджане пры дзяржаўнай падтрымцы:

У Азербайджане кнігу Мамедавай сустрэлі даволі добразычліва. Захопленую рэцэнзію на яе напісаў акадэмік Буніятаў, які знайшоў тым самым падставу яшчэ раз падкрэсліць значнасць сваіх уласных ідэй — аб самастойнай Албанскай царкве, аб албанскай літаратурнай традыцыі і, асабліва, аб стабільнасці дзяржаўных межаў Каўказскай Албаніі. Не менш пахвальным быў і водгук І. Аліева, які назваў Мамедаву «рыцарам ісціны», які нястомна змагаецца з «армянскімі фальсіфікацыямі гісторыі». Праўда справе шкодзілі элементарныя памылкі Мамедавай — няведанне даты нараджэння Мхітара Гоша, блытаніна ў генеалогіі албанскіх Аршакідаў, якія, насуперак ёй мелі парфянскія, а не персідскія карані. З’яўляючыся прафесіяналам, Аліеў не мог пакінуць гэта без увагі[2].

Сама Мамедава адзначае, што Гейдар Аліеў асабіста патрабаваў навуковую крытыку на кожную кнігу аб гісторыі Албаніі, якая выдавалася ў Арменіі[5]

Доктар філалагічных навук Э. Півазян прыводзіць прыклад фальсіфікацыі Ф. Мамедавай у працы «Палітычная гісторыя і гістарычная геаграфія ў Каўказскай Албаніі», якая на стар. 24-25 прыпісала заўвагу перакладчыка, якая адсутнічае ў арыгінале, аўтару сярэднявечнага судзебніка Мхітару Гошу[6].

Гісторыкі А. А. Акапян, П. М. Мурадзян, і К. Н. Юзбашян абвінавачваюць Мамедаву ў падтасоўцы цытат[7]. Як яны адзначаюць, Ф. Мамедава ў «Палітычнай гісторыі і гістарычнай геаграфіі Каўказскай Албаніі» у падцвержанне сваёй канцэпцыі армяна-албанскай мяжы цытуе[8] словы С. В. Юшкова: «Нельга думаць, што Албанія пры страбоне займала толькі даліну па леваму цячэнню Куры». Між тым, згодна з ленінградскімі гісторыкамі, С. В. Юшкоў гэтай фразай сцвяржаў уваходжанне ў склад Албаніі не толькі раўнін за Курой, а большай часткі Дагестана[9]. Для доказа належнасці Сюніка да антычнай Албаніі, Ф. Мамедава спасылаецца[10] на старонку 236 працы Гюбшмана аб армянскай тапаніміцы[11], хаця на гэтай старонцы ўвогуле няма слова «Сюнік». Там жа, Мамедава спасылаецца на стар. 519 таго ж выдання, якое, аднак, утрымлівае толькі 490 старонак[12].

Навуковая дыскусія вакол кнігі «Каўказская Албанія і албаны»[правіць | правіць зыходнік]

У канцы 2005 — пачатку 2006 гадоў у азербайджанскім акадэмічным асяроддзі і грамадстве ажыўлена абмяркоўвалася новая кніга Фарыды Мамедавай «Каўказская Албанія і албаны». Мамедава была падвергнута крытыцы. Крытыкі сцвяржалі, ў прыватнасці, што яна «здраднік радзімы» і «армянская шпіёнка». Галоўным крытыкам Мамедавай выступіў дырэктар Інстытута гісторыі Нацыянальнай Акадэміі Навук Азербайджана (НАНА), член-карэспандэнт НАНА прафесар Якуб Махмудаў. Галоўным пунктам крытыкі з’яўлялася размешчаная Мамедавай гістарычная карта «Албанія і сумежныя краіны ў ІІ — І стст. да н.э.», на якой была ўказаная дзяржава Вялікая Арменія. Акрамя таго, прафесар Махмудаў сцвяржаў, што тэма кнігі неактуальная: «Албанія нікому непатрэбна, нам неабходна Атрапатэна»[13]. Намеснік Махмудава Джабі Бахрамаў сцвяржаў, што «прыведзеныя ў кнізе карты разыходзяцца з дзяржаўнымі інтарэсамі азербайджанскага народа»[14]. У Нахічэванскім аддзяленні НАНА прайшлі абмеркаванні па кнізе, дзе адзначалася, што «гэтая кніга напісана на падставе памылковых крыніц», а прыняўшыя ў абмеркаванні вучоныя адзначылі «важнасць барацьбы з тымі, хто імкнецца фальсіфікаваць нашую гісторыю і ставіць перад сабой цалкам іншыя мэты ў гэтай галіне»[15].

Са свайго боку, Мамедава сцвяржала, што сапраўднай падставай для крытыкі было невыкананне ёю патрабаванняў прафесара Махмудава, які, калі заняў сваю пасаду, нібыта «запатрабаваў у мяне 5 гатовых праблем па Каўказскай Албаніі, каб выдаць іх у выглядзе 5 манаграфій ад свайго імя». Знакомячыся ж з выдадзенай манаграфіяй, ён, убачыўшы згаданую карту, заявіў Мамедавай, што яна «прадалася армянам, Еўропе і Амерыцы». Пасля гэтага Махмудаў, паводле слоў Мамедавай, «даў даручэнне ўсім гісторыкам інстытута даказаць, што такога паняцця, як „Вялікая Арменія“ ў крыніцах, у гісторыі, ў гістарыяграфіі не было ўвогуле, і Фарыда Мамедава сама прыдумала яго і раскрытыкавала. (…) Потым ён прымусіў купіць кнігу і даручыў супрацоўнікам інстытута напісаць адмоўныя рэцэнзіі. Вучоны сакратар Гаўхар Мамедава прапанавала „рэцэнзентам“ выхапіць цытаты з кантэксту і навешваць ярлыкі „здраднік радзімы“ і г. д. (…) Увесь інстытут быў ператвораны ў „фабрыку“ па напісанні адмоўных рэцэнзій. Дырэктар тады шырока выкарыстоўваў многія тэлеканалы, на якіх адкрытым тэкстам абвяшчаў мяне „армянскай шпіёнкай“, „прадаўшайся армянам“, а кнігу, маўляў, субсідавалі 3 армянскіх банкі Расіі. Гэта быў заклік да маральнай і фізічнай расправы са мной. Эфект атрымаўся адваротны. Занепакоенае грамадства прасіла мяне не выходзіць з дому і карыстацца толькі паслугамі таксі». Са свайго боку, Мамедава не толькі адмаўляе абвінавачванне ў тым, што яна «прадалася армянам», але наадварот, з гонарам сцвяржае, што «мая манаграфія паказала неабгрунтаванасць існуючай у азербайджанскай навуцы армянскай канцэпцыі, якой упарта прытрымліваюцца і прапагандуюць дырэктар інстытута Я. Махмудаў і член-карэспандэнт НАНА Наіля Веліханлы[13]».

Асноўныя працы[правіць | правіць зыходнік]

  • «История албан» Моисея Калантакуйского как источник по общественному строю Кавказской Албании. — Баку, 1977.
  • Политическая история и историческая география Азербайджана. — Баку, 1986.
  • Историческая география Азербайджана. — Баку, 1987 (з сааўт.)
  • Причинно-следственная связь Карабахской проблемы (Выдана ў Германіі і Азербайджане).
  • Кавказская Албания и албаны. — Баку, 2005

Зноскі

  1. ↑ Czech National Authority Database Праверана 29 студзеня 2023.
  2. ↑ а б Шнирельман. Албанский миф // Войны памяти.
  3. ↑ Fəridə Məmmədova Salyanda dəfn olunacaq
  4. ↑ Шнирельман. Войны памяти.
  5. ↑ Газета «Эхо», № 76 (1316) Сб., 29 красавіка 2006: «Армяне ў год выдавалі 15-19 кніг, і Гейдар Аліеў патрабаваў на кожную кнігу навуковую крытыку. Так я пачала разблытваць армянскі вузел. Адна карта лічыцца 4-гадовай працай навукоўца. А такіх карт у мяне 7. Я лічыла, што за гэтыя карты мяне пахваляць, а атрымалася наадварот… Я на фактах даказала, што армян на Каўказе не было.»
  6. ↑ Эм. А. Півазян. Яшчэ раз аб Мхітары Гошы. (У зборніку «Да асвятлення праблем гісторыі і культуры Каўказскай Албаніі і ўсходніх правінцый Арменіі», Выд-ва Ерэв. ун-та, 1991, ISBN 5-8084-0115-1. «Як бачым, у арыгінале няма ўзятага ў дужкі займенніка „у нас“» (…) Перад намі наглядны і яўны прыклад фальсіфікацыі. На падставе чаго Ф. Мамедава робіць заключэнне, што «у нас» значыць «у албан»?
  7. ↑ Акопян A. A., Мурадян П. М., Юзбашян К. Н. К изучению истории Кавказской Албании (По поводу книги Ф. Мамедовой «Политическая история и историческая география Кавказской Албании (III в. до н. э. — VIII в. н. э.)») // Ист.-филол. журн. — Ер.: 1987. — № 3. — С. 166—189.
  8. ↑ Ф. Мамедава «Палітычная гісторыя і гістарычная геаграфія Каўказскай Албаніі» (III ст. да н.э. — VIII ст. н.э., Баку, 1976, стар. 73)
  9. ↑ С. В. Юшков. К вопросу о границах древней Албании. Исторические записки, № І, м, 1937, с. 132
  10. ↑ Ф. Мамедова «Палітычная гісторыя і гістарычная геаграфія Каўказскай Албаніі (III ст. да н.э. — VII ст н.э.)», Баку, 1976, стар. 106
  11. ↑ Н. Hübchmann, Die aitarmenischen Otrsnamed/ Mit Beiträgen zur historischen topografie armeniens und einer Karte. — In Indogermanischen Forschungen von K/ brugmann und W/ Streitberg, B 16/ Strassburg. 1904
  12. ↑ Такую ж колькасць старонак указвае ў выданні HÜBSCHMANN, (JOHANN) HEINRICH Архівавана 14 студзеня 2011. энцыклапедыя Iranica
  13. ↑ а б Албанія ці Атрапатэна? Як «прыдумляюць» старажытную гісторыю Каўказа Архівавана 4 сакавіка 2016.// «Эхо» (Баку), № 76 (1316) Сб., 29 красавіка 2006
  14. ↑ Вокруг только что изданной книги Фариды Мамедовой Кавказская «Албания и Албаны» разгорелся скандал
  15. ↑ Day.az.14 Сакавіка 2006.В Нахичеванском отделении НАНА критике подверглась книга фариды Мамедовой «Кавказская Албания и албаны»(недаступная спасылка)

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Фарыда_Джафар_кызы_Мамедава&oldid=4062059"