Фінская партыя

Фінская партыя
Фінская партыя
	Suomalainen Puolue
Дата заснавання	1860-я
Дата роспуску	1918
Краіна	Фінляндыя;
Ідэалогія	Фінскі нацыяналізм[en] ; Кансерватызм

Фінская партыя (фінск.: Suomalainen Puolue, шведск.: Finska partiet) — кансерватыўная палітычная партыя фенаманаў у Вялікім Княстве Фінляндскім і незалежнай Фінляндыі. Узнікла ў выніку моўнага канфлікту ў Фінляндыі ў 1860-я гады з мэтай палепшыць становішча фінскай мовы ў фінскім грамадстве. Яе ідэйнымі лідарамі былі Юхан Вільгельм Снельман, Ір’ё Сакары Ір’ё-Коскінен і Юхан Рыхард Даніэльсан-Кальмары^[en]. Галоўным органам партыі была газета «Suometar», пазней «Uusi Suometar», а яе членаў часам называлі суометарыямі (suomettarelaiset).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Партыя пачала фарміравацца вакол ядра інтэлектуалаў-фенаманаў у 1860-х гадах, але фармальна заставалася неарганізаванай на працягу дзесяцігоддзяў. Паляпшэнне статусу фінскай мовы, асабліва далейшае яе выкарыстанне ў адукацыі, было цэнтральным пытаннем з самага пачатку. На сесіях Сойма Фінляндыі^[en] 1877—1878 гадоў партыя атрымала кіруючую ролю сярод духавенства і сялянства, якую яна будзе займаць да 1904 года^[1].

У 1880-х гадах унутры партыі паўстала фракцыя з крытычным поглядам на Расію, якая ў выніку адкалолася і ўтварыла партыю Маладых фінаў у 1894 годзе. Фінская партыя шукала легітымнасці ў вачах расійскіх уладаў і разглядала супрацоўніцтва з Расіяй як спосаб правядзення сваёй моўнай палітыкі. Калі ў 1899 годзе пачалася русіфікацыя, Маладыя фіны выступалі за пасіўнае супраціўленне, у той час як Фінская партыя, якую цяпер часта называюць Старымі фінамі (фінск.: vanhasuomalaiset), падтрымлівала замірэнне. Партыя прызнавала парушэнне правоў Фінляндыі, яна падкрэслівала важнасць захавання афіцыйных пасад у фінскіх руках і баялася, што супраціўленне можа прывесці да далейшай страты аўтаноміі.

Акрамя цэнтральнага моўнага пытання, партыя адстойвала кансерватыўныя каштоўнасці і падтрымлівала шматлікія сацыяльныя рэформы, асабліва ў той час, калі яе ідэйным лідарам быў Даніэльсан-Кальмары пасля смерці Ір’ё-Коскінена ў 1903 годзе. Што тычыцца эканамічных пытанняў, партыйная праграма 1906 года ставіла партыю ў палітычны цэнтр, паміж Сацыял-дэмакратычнай партыяй злева і Маладымі фінамі справа. Пасля парламенцкай рэформы 1906 года партыя стала самай буйной несацыялістычнай партыяй на парламенцкіх выбарах у 1907—1917 гадах і другой па велічыні пасля сацыял-дэмакратаў. Аднак яна губляла месцы на кожных выбарах, скараціўшы сваю прысутнасць у парламенце з 59 дэпутатаў у 1907 годзе да 32 у 1917 годзе.

Пасля здабыцця Фінляндыяй незалежнасці ў снежні 1917 года і грамадзянскай вайны 1918 года русіфікацыя перастала быць праблемай, і моўнае пытанне страціла значэнне ў фінскай палітыцы. Галоўныя праблемы, якія трымалі партыю на плаву, цяпер адышлі на другі план у параўнанні з эканамічнымі і канстытуцыйнымі пытаннямі. Хаця перад вайной партыйнае кіраўніцтва пагадзілася на ўсталяванне рэспубліканскай формы праўлення, пазней яно перайшло да падтрымкі канстытуцыйнай манархіі. Партыйныя лідары бачылі ў манархіі апору супраць сацыялізму і думалі, што абранне нямецкага прынца манархам гарантавала б ваенную падтрымку Германіі, але план праваліўся, калі Першая сусветная вайна скончылася нямецкай капітуляцыяй. У снежні 1918 года прыхільнікі партыі падзяліліся на дзве новыя партыі: большасць далучылася да кансерватыўнай, манархічнай Нацыянальнай кааліцыі, а меншасць — да ліберальнай, рэспубліканскай Нацыянальнай прагрэсіўнай партыі^[2].

Вядомыя дзеячы[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

↑ Ilkka Liikanen (1995): Fennomania ja kansa — Joukkojärjestäytymisen läpimurto ja Suomalaisen puolueen synty. Ст. 349—351. Suomen Historiallinen Seura. ISBN 951-710-012-4.
↑ Hannu Salokorpi (1988): Pietarin tie — Suomalainen puolue ja suomettarelainen politiikka helmikuun manifestista 1899 Tarton rauhaan 1920. Ст. 349—351. Suomen Historiallinen Seura. ISBN 951-8915-03-2

[1] Ilkka Liikanen (1995): Fennomania ja kansa — Joukkojärjestäytymisen läpimurto ja Suomalaisen puolueen synty. Ст. 349—351. Suomen Historiallinen Seura. ISBN 951-710-012-4.

[2] Hannu Salokorpi (1988): Pietarin tie — Suomalainen puolue ja suomettarelainen politiikka helmikuun manifestista 1899 Tarton rauhaan 1920. Ст. 349—351. Suomen Historiallinen Seura. ISBN 951-8915-03-2

[1]

[2]