Яўген Фёдаравіч Канапля

Яўген Фёдаравіч Канапля
Дата нараджэння	1 сакавіка 1939(1939-03-01)
Месца нараджэння	Нясвіжскі павет, Навагрудскае ваяводства, Польская Рэспубліка
Дата смерці	14 лютага 2010(2010-02-14) (70 гадоў)
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Род дзейнасці	радыебіёлаг, біяхімік, палітык
Месца працы	БелНДІ анкалогіі і медыцынскай радыялогіі[d] Сектар геранталогіі АН БССР Інстытут радыебіялогіі НАН Беларусі Гомельскі філіял НАН Беларусі
Навуковая ступень	доктар медыцынскіх навук
Навуковае званне	прафесар, акадэмік НАНБ
Альма-матар	Мінскі медыцынскі інстытут (1962)
Узнагароды	Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь

Яўген Фёдаравіч Канапля (1 сакавіка 1939, вёска Малая Слабада, Нясвіжскі павет, Навагрудскае ваяводства — 14 лютага 2010) — беларускі радыебіёлаг і біяхімік. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1989; чл.-кар. з 1986), доктар медыцынскіх навук (1976), прафесар (1984). Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь (2004). 

Біяграфія

Скончыў Мінскі медыцынскі інстытут (1962). У 1965—1969 гг. загадчык лабараторыі, у 1969—1980 гг. кіраўнік аддзялення НДІ анкалогіі і медрадыялогіі Міністэрства аховы здароўя БССР. У 1980—1981 гг. загадчык лабараторыі Сектара геранталогіі АН БССР, у 1981—1987 гг. загадчык Сектарам геранталогіі АН БССР. У 1987—2009 гг. дырэктар Інстытута радыебіялогіі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, адначасова ў 2006—2009 гг. старшыня Прэзідыума Гомельскага філіяла Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі і акадэмік-сакратар Аддзялення медыцынскіх навук НАН Беларусі. Дэпутат Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь у 1990—1995 гг.

Навуковы і практычны ўклад

Даследаванні прысвечаны распрацоўцы навуковых асноў дзеяння на арганізм іанізуючага выпраменьвання, ўзнікнення злаякаснага працэсу, у тым ліку высвятленню на малекулярна-клеткавым і арганізмавым узроўнях механізмаў дзеяння гармонаў, іх метабалізму і нейрагарманальнай рэгуляцыі. Важнай часткай гэтых работ з’яўляецца вывучэнне дзеяння малых доз радыяцыі, іх бліжэйшых і аддаленых наступстваў, распрацоўка метадаў радыяцыйнай абароны, а таксама вызначэнне ўплыву на жыццядзейнасць арганізма ў радыяцыйна-экалагічным становішчы Беларусі. У НДІ анкалогіі і медрадыялогіі распрацоўваліся камбінаваныя метады тэрапіі раку, уключаючы прамянёвае лячэнне, а таксама стварэнне спосабаў павышэння адчувальнасці тканак да апрамянення з ужываннем у якасці пратэктараў гіпертэрміі і гіперглікеміі, вызначэнне найбольш эфектыўных метадаў прамянёвай тэрапіі ў залежнасці ад дозы і працягласці курса апраменьвання. З пачатковага этапу катастрофы на Чарнобыльскай АЭС вывучаў у рэспубліцы радыяцыйную абстаноўку, яе ўплыў на метабалізм і найважнейшыя сістэмы арганізму — эндакрынную, імунную, сардэчна-сасудзістую і іншыя. Гэта дазволіла распрацаваць канцэпцыю пражывання насельніцтва на радыеактыўна забруджаных тэрыторыях, пакладзеную ў аснову прыняцця Дзяржаўнай праграмы пераадолення ў Беларусі наступстваў Чарнобыльскай катастрофы і шэрагу законаў Рэспублікі Беларусь па абароне насельніцтва і статусу забруджаных тэрыторый.

Аўтар больш за 350 навуковых работ, у т.л. 10 манаграфій. Падрыхтаваў 4 дактары і 20 кандыдатаў навук.

Асноўныя працы

• Гормоны и старение. Цитоплазматическая рецепция стероидных гормонов.. Мн.: Навука і тэхніка, 1991 (совм. с Лукиной Г. Л.).
• Гормоны и старение. Мембранные механизмы гормональной регуляции. Мн.: Навука і тэхніка, 1991 (совм. с Гацко Г. Г., Милютиным А. А.).
• Рак и циклические нуклеотиды. Мн.: Наука и техника, 1993 (совм. с Бернштейн Л. М., Прохоровой В. И.).
• Целебно-пищевые растения. Мн.: Полымя, 2000 (совм. с Николайчук Л. В., Баженовой Л. А.).
• Радиация и Чернобыль. Щитовидная и паращитовидные железы. Кальций-фосфорный обмен. Гомель: Ин-т радиологии, 2005 (разам з Багелем І. М.).
• Радиация и Чернобыль: трансурановые элементы на территории Беларуси. Мн.: Беларуская навука, 2006 (разам з Кудрашовым і Міронавым).
• Радиация и Чернобыль: ближайшие и отдаленные последствия. Гомель: Институт радиологии, 2007 (у суаўт.).
• Радиация и Чернобыль: короткоживущие радионуклиды на территории Беларуси. Мн.: Беларуская навука, 2008 (у суаўт.).

Спасылкі

• Профіль акадэміка Я. Ф. Канаплі на сайце НАН Беларусі
• Яўген Фёдаравіч Канапля ў базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)