Перайсці да зместу

Debian

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Debian
Debian GNU/Linux 8.0 («Jessie») з рабочым асяроддзем GNOME 3
Распрацоўшчык праект Debian
Сямейства АС Unix-падобная (GNU/Linux, GNU/Hurd, BSD)
Заснавана на GNU/Linux[d]
Першы выпуск 16 жніўня 1993
Апошняя версія 8.5, кодавае імя — Jessie — 8 лютага 2014
Падтрымлівае мовы больш 73 моў, у тым ліку беларуская
Падтрымлівае платформы x86_64[d][1], ARM[d][2], MIPS[d][3], IBM S/390[d][4], ppc64[d][4], AArch64[d][4] і X86[4]
Тып ядра маналітнае (Linux, FreeBSD, NetBSD), мікра- (Hurd)
Інтэрфейс GNOME, KDE, Xfce і LXDE
Ліцэнзія GNU GPL і іншыя[5]
Стан актуальны
Рэпазітар зыходнага коду salsa.debian.org/public
Вэб-сайт debian.org
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Debian — аперацыйная сістэма, якая складаецца з свабоднага ПЗ з адкрытым зыходным кодам.

У цяперашні час Debian GNU/Linux — найбольш папулярны дыстрыбутыў. Таксама існуюць праекты па выкарыстанні іншых ядраў: Debian GNU/Hurd, Debian GNU/kNetBSD і Debian GNU/kFreeBSD.

Debian мае найвялікшае сярод іншых дыстрыбутываў сховішча пакетаў — гатовых да выкарыстання праграм, калі нават не па іх колькасці, то па колькасці архітэктур, што падтрымліваюцца: пачынаючы з ARM, якая выкарыстоўваецца ва ўбудавальных прыладах, найболей папулярных x86, x64 і PowerPC і заканчваючы IBM S/390, якая выкарыстоўваецца ў мэйнфрэймах.

Сховішча падзелена на тры галіны:

  • стабільную (stable), яна змяшчае пакеты, якія ўвайшлі ў апошні афіцыйны дыстрыбутыў (абнаўленне пакетаў у ім адбываецца толькі для прадухілення ўразлівасцяў);
  • тэставую (testing), з якой будзе фарміравацца наступны стабільны дыстрыбутыў;
  • нестабільную (unstable), у якой пакеты рыхтуюцца да змяшчэння ў тэставую галіну.

Існуе таксама галіна, якую завуць эксперыментальнай (experimental); у яе змяшчаюцца пакеты, якія пераносяць асабліва вялікія змены. Для працы са сховішчам распрацаваны розныя сродкі, самае папулярнае з якіх — APT.

Debian стаў асновай цэлага шэрагу дыстрыбутываў (больш за 100). Самыя вядомыя з іх — Adamantix, Bioknoppix, Dreamlinux, Clusterix, Gnoppix, Knoppix, Ubuntu, Libranet, Linspire, MEPIS і Xandros Desktop OS.

Стабільныя версіі аперацыйнай сістэмы Debian завуцца імёнамі персанажаў мультфільма «Toy Story». Сама назва «Debian» складзена з імёнаў заснавальніка праекту Яна Мёрдака (Ian Murdock) і яго сяброўкі (пасля — жонкі, цяпер — былой) Дебры (Debra).

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Стварэнне Debian было распачата ў жніўні 1993 года Янам Мёрдакам. Ён кіраваўся жаданнем стварыць дыстрыбутыў, які будзе, з аднаго боку, адкрытым і вольным у духу Linux і GNU, і адначасова выключна дбайным і добрасумленным. Спачатку над праектам працавала невялікая згуртаваная група хакераў свету вольнага П3, якая паступова разрасталася, стаўшы вялікай арганізаванай супольнасцю распрацоўшчыкаў і карыстальнікаў.

Версія Кодавая назва Колькасць даступных архітэктур Колькасць пакетаў Дата выхаду Сканчэння тэрміну падтрымкі
Арыгінальная На беларускай
0.93R6 1 26 кастрычніка 1995 года
1.1 Buzz Баз 1 474 17 чэрвеня 1996 года 1996 год
1.2 Rex Рэкс 1 848 12 снежня 1996 года 1996 год
1.3 Bo Бо 1 974 5 чэрвеня 1997 года 1997 год
2.0 Hamm Хэм 2 ≈ 1500 24 ліпеня 1998 года 1998 год
2.1 Slink Слінк 4 ≈ 2250 9 сакавіка 1999 года снежань 2000 года
2.2 Potato Патэйта (Бульба) 6 ≈ 3900 15 жніўня 2000 года красавік 2003 года
3.0 Woody Вудзі 11 ≈ 8500 19 ліпеня 2002 года август 2006 года
3.1 Sarge Сарж 11 ≈ 15400 6 чэрвеня 2005 года красавік 2008 года
4.0 Etch Этч 11 ≈ 18000 8 красавіка 2007 года люты 2010 года
5.0 Lenny Лені 12[6] ≈ 23000[6] 14 февраля 2009 года люты 2012 года[7]
6.0 Squeeze[8] Скуіз 9+2[A] ≈ 29000 6 лютага 2011 года[9] люты 2016 года
7.0 Wheezy[10] Ўізі 11+2[B] ≈ 37000[11] 4 мая 2013 года[12] 31 мая 2018
8.0 Jessie[13] Джэсі 10 ≈ 43000 25–26 красавіка 2015 30 чэрвеня 2020
9.0 Stretch Стрэтч 10 ≈ 51000 17 чэрвеня 2017 30 чэрвеня 2022
10 Buster Бастэр 10 ≈ 59000 6 ліпеня 2019 30 чэрвеня 2024
11 Bullseye Булзай 9 59551 14 жніўня 2021 чэрвень 2026
12 Bookworm Букворм 9 64419 10 чэрвеня 2023 чэрвень 2028
13 Trixie будзе абвешчана пазней будзе абвешчана пазней будзе абвешчана пазней будзе абвешчана пазней будзе абвешчана пазней
14 Forky будзе абвешчана пазней будзе абвешчана пазней будзе абвешчана пазней будзе абвешчана пазней будзе абвешчана пазней
Умоўныя абазначэнні:
запланавана / у распрацоўцы бягучая версія падтрымліваецца не падтрымліваецца

Стадыі распрацоўкі

[правіць | правіць зыходнік]

Пакеты праграмнага забеспячэння, якія знаходзяцца ў распрацоўцы, першапачаткова пападаюць у дыстрыбутыў праекту пад назвай unstable (таксама вядомы як sid), або ў рэпазітарыі experimental. Версіі П3 у unstable дастаткова стабільныя для ўжывання, па меркаванні іх распрацоўшчыкаў, але яны ўжо маюць спецыфічныя змены, занесеныя ў рамках праекту Debian, у тым ліку інфармацыю для стварэння пакета дыстрыбутыва. Гэтыя змены могуць быць новымі і не тэставанымі. ПЗ, не гатовае да выпуску, звычайна змяшчаецца ў experimental.

Пасля таго, як версія П3 прабудзе ў unstable некаторы час (у залежнасці ад колькасці змен), пакет аўтаматычна пераходзіць у дыстрыбутыў testing. Пераход адбываецца, толькі калі пакет не змяшчае крытычных багаў і ўсе астатнія патрэбныя пакеты задавальняюць умовам пераходу ў testing.

Паколькі абнаўленні пакетаў Debian паміж афіцыйнымі рэлізамі не ўключаюць у сябе новую функцыянальнасць, некаторыя распрацоўшчыкі выкарыстоўваюць пакеты з unstable і experimental для новых версій сваіх прадуктаў. Аднак гэтыя дыстрыбутывы тэстуюцца не так дбайна, як stable, і могуць не атрымліваць своечасова важныя выпраўленні бяспекі. Часам няўважлівае абнаўленне (пакеты з unstable) можа сур’ёзна парушыць працу П3.

Пасля таго, як пакеты ў testing даспелі, і мэты, пастаўленыя перад наступным рэлізам, дасягнутыя, testing становіцца наступнай стабільнай версіяй.

Дыстрыбутывы, заснаваныя на Debian

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўны артыкул: Спіс дыстрыбутываў, аснаваных на Debian

Debian і вытворныя ад яго дыстрыбутывы (больш за 100) выкарыстоўваюць фармат пакетаў .deb і менеджар пакетаў dpkg.

Галіна распрацоўкі Дыстрыбутыў
Stable MEPIS, Kanotix, CrunchBang Linux, Floppix, DoudouLinux
Testing Ubuntu LTS[14], MEPIS, antiX Архівавана 6 сакавіка 2015., Parsix, Linux Mint (Debian edition)
Unstable Ubuntu,aptosid, Semplice Linux
Невядома Damn Small Linux, Xandros, Knoppix, BackTrack ён жа KaliLinux, Linspire, LinEx, Vyatta і іншыя[15]

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ https://www.debian.org/ports/amd64/ Праверана 22 жніўня 2016.
  2. ↑ Ports Праверана 30 чэрвеня 2019.
  3. ↑ https://www.debian.org/ports/mips/ Праверана 22 жніўня 2016.
  4. ↑ а б в г https://www.debian.org/ports/index.en.html
  5. ↑ Общественный договор Debian(недаступная спасылка). Software in the Public Interest, Inc. (26 красавіка 2004). Архівавана з першакрыніцы 11 верасня 2011. Праверана 4 студзеня 2009.
  6. ↑ а б Debian GNU/Linux 5.0 released. Debian (14 лютага 2009). Архівавана з першакрыніцы 21 жніўня 2011. Праверана 15 лютага 2009.
  7. ↑ Security Support for Debian GNU/Linux 5.0 terminated on February 6th
  8. ↑ Claes, Luk (2008-09-01). "Release Update: freeze guidelines, testing, BSP, rc bug fixes". debian-devel-announce (Mailing list). Праверана 2008-10-31.
  9. ↑ Debian 6.0 "Squeeze" released Архівавана 2 верасня 2011. (англ.)
  10. ↑ McGovern, Neil (2010-09-03). "Release Update: freeze guidelines, transitions, BSP, rc bug fixes". debian-devel-announce (Mailing list). Праверана 2010-09-03.
  11. ↑ Что нового в Debian 7.0 (англ.)(недаступная спасылка). Debian website. Архівавана з першакрыніцы 3 лютага 2013. Праверана 3 мая 2013.
  12. ↑ * FINAL release update (англ.)(недаступная спасылка). debian.org. Архівавана з першакрыніцы 30 красавіка 2013. Праверана 20 красавіка 2013.
  13. ↑ Barratt, Adam (2012-07-27). "Bits from the nippy Release Team". debian-devel-announce (Mailing list). Праверана 2012-07-28.
  14. ↑ LTS - Ubuntu Wiki. Wiki.ubuntu.com (2 сакавіка 2012). Праверана 26 красавіка 2012.
  15. ↑ The Debian GNU/Linux FAQ: Choosing a Debian distribution(недаступная спасылка). Debian. Архівавана з першакрыніцы 2 красавіка 2019. Праверана 12 мая 2008.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Debian"