Чына клубняносная

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Lathyrus tuberosus)
Чына клубняносная

Агульны выгляд квітнеючай расліны
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Lathyrus tuberosus L.


Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  25885
NCBI  49829
EOL  703986
GRIN  t:21622
IPNI  502065-1
TPL  ild-8888

Чына клубняносная, Земляныя арэхі[3] (Lathyrus tuberosus) — шматгадовая травяністая расліна роду Чына сямейства Бабовыя (Fabaceae).

Распаўсюджанне[правіць | правіць зыходнік]

Сустракаецца ў Еўропе, на Каўказе, у Сібіры, на Алтае, у Сярэдняй Азіі, на поўдні Далёкага Усхода, у Паўночна-Заходнім Кітаі.

Расце на стэпавых лугах, як пустазелле ў пасевах, па лясных узлесках і хмызняках, пераважна на чарназёмных глебах. Апафіт.

Батанічнае апісанне[правіць | правіць зыходнік]

Батанічная ілюстрацыя з кнігі Яна Копса «Flora Batava», 1800—1934

Карэнішча тонкае, звычайна з патоўшчанымі верацянопадобнымі або амаль шарападобнымі каранямі.

Сцёблы 30-80 см даўжынёй, узыходзячыя, прасцёртыя, зачэпліваюцца з дапамогай ліставых вусікаў, рабрыстыя.

Лісточкі 2-4,5 см даўжынёй, 0,7—1,5 см шырынёй, даўгавата-эліптычныя, звычайна найбольш шырокія ў верхняй палове. Прылісткі паўстрэлападобныя, 0,5—2 см даўжынёй.

Гронкі друзлыя, 3-7-кветкавыя. Чашачка 5-6 мм даўжынёй; верхнія зубцы трохкутныя, ніжнія ланцэтныя, карацей трубкі або амаль роўныя ёй. Вяночак пурпурна-чырвоны, 15-20 мм даўжынёй. Завязь, пераважна ў ніжняй частцы, пакрыта дробнымі залозкамі.

Бабы 2,5—4 см даўжынёй, даўгавата-лінейныя, голыя.

Lathyrus tuberosus

Хімічны склад[правіць | правіць зыходнік]

Хімічны склад вывучаны недастаткова. Вядома, што ў траве ўтрымліваюцца бялкі, вітаміны і такаферол[4].

Практычнае выкарыстанне[правіць | правіць зыходнік]

Клубні велічынёй з лясны арэх ужываюцца ў ежу, у сырым выглядзе іх смак ялкавы і нагадвае радыску. На Каўказе іх чысцяць ад скарыначкі, вараць у салёнай вадзе і ўжываюць у ежу (па смаку яны нагадваюць каштаны або кампот)[5]. З маладога лісця робяць салаты.

Культывуюць як харчовую культуру ў Новай Зеландыі і Нідэрландах[6].

Вырошчваецца ў якасці дэкаратыўнай расліны. Можа быць выкарыстана як шматгадовы «Lathyrus odoratus».

Выкарыстанне ў медыцыне[правіць | правіць зыходнік]

Ужываецца ў народнай медыцыне Каўказа, Паволжа і Заходняй Сібіры. Адвар клубняў прымаюць пры дызентэрыі, калітах, дыярэі ― пры парушэнні перыстальтыкі органаў стрававання, адрыжцы, спазмах, неўрозах кішачніка. На Алтаі, акрамя таго ўжываецца ад «радзімчыка» (дзіцячыя радавыя траўмы), колючых галаўных боляў і супраць глістоў.

Зноскі

  1. ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
  2. ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
  3. ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 72. — 160 с. — 2 350 экз.
  4. ↑ Никифоров Ю. В. Алтайские травы-целители. — Горно-Алтайск: Юч-Сумер – Белуха, 1992. (Праверана 10 лістапада 2009)
  5. ↑ Знаменский И. Е. IV. Растительное сырьё. В. 12 // Дикие съедобные растения : химико-технический справочник / Под ред. проф. В. Н. Любименко. — М.: Госхимтехиздат, 1932.
  6. ↑ Энциклопедия декоративных садовых растений: чина (Праверана 10 лістапада 2009)

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Никифоров Ю. В. Алтайские травы-целители. — Горно-Алтайск: Юч-Сумер – Белуха, 1992. (Праверана 10 лістапада 2009)
  • Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 803. Thalictrum simplex L. — Чина клубненосная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 446. — ISBN 9-87317-128-9.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Чына_клубняносная&oldid=4585237"