Перайсці да зместу

Генрых Іпалітавіч Свянціцкі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Генрых Іпалітавіч Свянціцкі
герб «Ястрабец»
герб «Ястрабец»
дэпутат III Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі ад Віленскай губерні
1907 — 1912
дэпутат IV Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі ад Віленскай губерні
1912 — 1916[1]
Нараджэнне 7 сакавіка 1852(1852-03-07)
(?) Мінская губерня, Расійская імперыя
Смерць 19 чэрвеня 1916(1916-06-19) (64 гады)
па дарозе ў горад Кіславодск, Расійская імперыя
Месца пахавання горад Петраград, Расійская імперыя, на каталіцкіх могілках
Род Свянціцкія
Бацька Іпаліт Вінцэнтавіч Свянціцкі
Маці Меланія з Валовічаў[d]
Жонка жанаты
Дзеці чацвёра
Веравызнанне каталік
Адукацыя
Аўтограф Выява аўтографа
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Свянціцкі.

Генрых Іпалітавіч Свянціцкі (польск.: Henryk Święcicki, руск.: Генрих Ипполитович Свенцицкий; 7 сакавіка 1852, Расійская імперыя — 19 чэрвеня 1916, каля горада Кіславодска, Расійская імперыя) — інжынер, член Віцебскага таварыства сельскай гаспадаркі і Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, грамадскі дзеяч і палітык. Сапраўдны стацкі саветнік. Быў дэпутатам III і IV Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі ад Віленскай губерні, дзе ўваходзіў у дэпутацкія групоўкі «краёўцаў» і належаў да краёўцаў-кансерватараў.

Паходжанне роду і сям'я

[правіць | правіць зыходнік]

Генрых Іпалітавіч Свянціцкі нарадзіўся 7 сакавіка 1852 г. у дваранскай каталіцкай сям'і старажытнага роду Свянціцкіх гербу «Ястрабец», якая жыла ў Мінскай губерні Расійскай імперыі і паходзіла са шляхты Вялікага Княства Літоўскага. Яго бацька Іпаліт Вінцэнтавіч Свянціцкі валодаў маёнткам Мятлічыцы (1308 дзесяцін зямлі) у Барысаўскім павеце Мінскай губерні[2].

Па прычыне службовых і кар'ерных перамяшчэнняў па Расійскай імперыі быў запісаны не толькі ў дваранскую радаводную кнігу (у 6-ю частку) Мінскай губерні, але і Наўгародскай і Санкт-Пецярбургскай.

Быў жанаты і меў чацвёра сыноў:

  • Караль-Браніслаў (1886—1914), юрыст, памочнік обер-сакратара ў I дэпартаменце расійскага Сената (1911), у Першую сусветную вайну (1914—1918) — прапаршчык, забіты ў першыя месяцы вайны.
  • Баляслаў-Іпаліт (нар. 1887), выпускнік Аляксандраўскага ліцэя (1911), служыў у лейб-гвардыі Драгунскім палку, удзельнік Першай сусветнай вайны. У эміграцыі ў Францыі[3].
  • Генрых-Юзаф-Казімір (1888—1912), выпускнік Аляксандраўскага ліцэя (1911), служыў у лейб-гвардыі Драгунскім палку[3].
  • Вітольд-Яўгеній-Ян (нар. 1892), скончыў Імператарскае вучылішча правазнаўства (1915), гвардыі карнет[4].
  • Яўгеній (пам. 1962), вучыўся ў Імператарскім вучылішчы правазнаўства (у 1917 г. — у 2-м класе), удзельнік Першай і Другой сусветных войнаў, у эміграцыі ў Англіі, памёр у Лондане[5].
  • Караль Браніслаў Свянціцкі (1886—1914) — старшы сын Генрыха Іпалітавіча Свянціцкага
    Караль Браніслаў Свянціцкі (1886—1914) — старшы сын Генрыха Іпалітавіча Свянціцкага

Маёнтак

[правіць | правіць зыходнік]

Меў маёнтак у Віленскім павеце Віленскай губерні — каля 400 дзесяцін зямлі, а таксама ў 1892—1907 гг. даходным домам у Санкт-Пецярбургу (пр. Маскоўскі, д.16)[6].

Адукацыя

[правіць | правіць зыходнік]

Скончыў Мінскую губернскую гімназію. У 1876 г. скончыў Санкт-Пецярбургскі інстытут інжынераў шляхоў зносін.

Інжынерна-службовая, гаспадарчая і гуманітарная дзейнасць

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля заканчэння інстытута служыў на Мікалаеўскай чыгунцы, дзе прайшоў усе прыступкі службовай лесвіцы ад праектавання да кіраўніка (з 1896 г.). Прымаў удзел у будаўніцтве Наўгародскай чыгункі і стаў у 1900 г. яе галоўным інжынерам (г.зн. начальнікам). У 1903 г. быў прызначаны на пасаду галоўнага інжынера па будаўніцтву чыгункі Балагое-Пскоў.

У ходзе службы атрымаў (з цягам часу) 18 красавіка 1899 г. чын сапраўднага стацкага саветніка. Пасля выхаду ў адстаўку быў прылічаны да Міністэрства шляхоў зносін і прыкамандзіраваны да Упраўлення па будаўніцтве чыгунак, але без грашовага забеспячэння. У якасці прадстаўніка Міністэрства шляхоў зносін прымаў удзел у IV Міжнародным кангрэсе чыгуначнікаў. У ходзе службы атрымаў ордэн Св. Станіслава 3-й ступені (1885) і ордэн Св. Ганны 3-й ступені (1895), а таксама ў 1913 г. значок у памяць 300-годдзя царствавання дома Раманавых.

Стаў членам Праўлення Персідскага горна-прамысловага таварыства. Быў членам Віцебскага таварыства сельскай гаспадаркі і Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі.

У Санкт-Пецярбургу быў папячыцелем таннай сталоўкі Рымска-каталіцкага дабрачыннага таварыства і старшынёй рады адукацыйнай арганізацыі «Польская маціца». З пачаткам Першай сусветнай вайны стаў адным з заснавальнікаў Таварыства ўзаемадапамогі бедным сем'ям палякаў, якія ўдзельнічалі ў вайне, і польскаму насельніцтву, якое пацярпела ад ваенных дзеянняў[7].

Палітычная дзейнасць

[правіць | правіць зыходнік]

Дзейнасць у земствах

[правіць | правіць зыходнік]

Калі з'яўляўся кіраўніком чыгункі, прымаў удзел у дзейнасці земства Наўгародскай губерні: абіраўся гласным павятовага і губернскага земскага сходу Наўнародскай губерні. Быў удзельнікам земскіх і гарадскіх з'ездаў у Маскве — у якасці прадстаўніка ад Наўгародскай губерні. Быў выбаршчыкам ад Мінскай губерні ў I і II Дзяржаўную Думу Расійскай імперыі.

Погляды на аграрнае пытанне

[правіць | правіць зыходнік]

У сваім дакладзе «Аграрнае пытанне» ад 5 сакавіка 1906 г. Мінскаму таварыству сельскай гаспадаркі Генрых Свянціцкі абагульніў погляды мясцовых каталіцкіх дваран-маянткоўцаў на вырашэнне аграрнай праблемы ў Заходнім краі і ўсёй Расійскай Імперыі[8].

Свянціцкі прааналізаваў погляды Уладзіміра Гурко, Мікалая Кутлера і сацыял-дэмакратаў — і ў першую чаргу прапановы нацыяналізацыі зямлі. Ён указаў, што ідэя нацыяналізацыі зямлі як спосаб вырашэння не толькі аграрнага пытання, але і іншых эканамічных і палітычных праблем не з'яўляецца новай, бо выказвалася яшчэ Жан-Жакам Русо і Генры Джорджам. Свянціцкі падкрэсліў, што ідэя нацыяналізацыі зямлі не прыжылася ва ўсіх цывілізаваных краінах і не прыжывецца ў Расійскай Імперыі, бо, па-першае, гісторыя і досвед сялянскай абшчыны паказвае немажлівасць такім спосабам ліквідаваць беднасць сялян, а па-другое, толькі права прыватнай уласнасці дае імпульс да працоўнай актыўнасці[9].

Свянціцкі прыводзіў падлікі Уладзіміра Гурко: калі раздаць усе землі сялянам, то кожны з іх атрымае прыбаўку ў 4 дзесяціны зямлі, што ніякай карысці сялянам не дасць, а прынясе толькі шкоду. У выніку ліквідацыі эфектыўных дваранскіх маёнткаў буйных і сярэдніх зямельных памераў сяляне страцяць заробкі, якія яны атрымліваюць у гэтых маёнтках. Акрамя таго, на думку Свянціцкага, трэба ўлічваць рост сялянскага насельніцтва: калі б сутнасць аграрнага пытання заключалася ў недахопе зямлі і калі б дазволіць зараз размеркаванне ўсіх наяўных свабодных зямель паміж сялянамі, то праз 7 год атрымаецца той жа недахоп зямлі[10].

Свянціцкі ў дакладзе крытыкаваў тых рускіх землеўласнікаў у Паўночна-Заходнім краі, якія не выступалі супраць адчужэння сваіх зямель у краі, толькі б ім за такое адчужэнне зямлі заплацілі. Ён казаў, што для мясцовых каталіцкіх дваран-маянткоўцаў Паўночна-Заходняга края гэта асабліва непрымальна, бо яны жывуць у краі і любяць уласна кіраваць маёнткамі, а значная частка рускіх землеўласнікаў у краі не жыве і кіруе сваімі маёнткамі праз аканомаў альбо здае ў арэнду[10].

Адкінуўшы ідэю нацыяналізацыі зямлі і прынцып адчужэння часткі прыватнаўласніцкіх зямель, Свянціцкі адносна вырашэння аграрнага пытання выступіў за стварэнне спрыяльных умоў гаспадарання для сялян на тых землях, якімі яны валодаюць. Ён указваў на шкоднасць для сялян цяперашняй падаткавай сістэмы, якая мае саслоўны характар, калі на адну дзесяціну сялянскай зямлі падатак складае 1 рубель 49 капеек, а на адну дзесяціну дваранскай зямлі — 20 капеек. У якасці неабходных мер па вырашэнні аграрнага пытання ў Расійскай Імперыі Генрых Свянціцкі бачыў: удасканаленне падаткавай палітыкі ў кірунку раўнамернасці падаткаабкладання для ўсіх слаёў насельніцтва; ліквідацыі сялянскай абшчыны і стварэння прыватных сялянскіх гаспадарак; ліквідацыі зямельнай церазпалосіцы і сервітутаў; прадастаўлення сялянам ільготных і доўгатэрміновых крэдытаў для набыцця зямлі; стварэння Дзяржаўнага банка замест існуючых Дваранскага банка і Сялянскага банка; павелічэння выдаткаў на народную асвету; паляпшэнне агранамічнай адукаванасці сялян у справе вядзення сваіх гаспадарак; і інш.[11]

Абсурднасць прапаноў сацыялістаў аб падзеле багацця паміж усімі грамадзянамі Свянціцкі бачыў у тым, што ліквідацыя прыватнай уласнасці непазбежна прывядзе грамадства да застою, эканамічнай адсталасці і беднасці, а не росквіту грамадства, бо пазбавіць стымулаў да павышэння прадукцыйнасці працы[12][13].

Падобныя погляды былі дамінуючымі ў краёўцаў-кансерватараў і выказваліся дэпутатамі-краёўцамі ў Дзяржаўнай Думе і Дзяржаўным Савеце Расійскай Імперыі, хоць у некаторых праектах (Эдварда Вайніловіча, Гераніма Друцкага-Любецкага, ксяндза Антонія Сангайлы і інш.) гучалі мажлівасці саступак (адчужэння часткі прыватнаўласнікіх зямель на карысць сялян) за адпаведную грашовую кампенсацыю маянткоўцам[14].

Дэпутацтва ў III Дзяржаўнай Думе

[правіць | правіць зыходнік]
Генрых Іпалітавіч Свянціцкі. Фота 1913 г.

18 кастрычніка 1907 г. быў абраны дэпутатам ад Віленскай губерні ў III Дзяржаўную Думу Расійскай імперыі ад з'езду землеўладальнікаў, дзе ўвайшоў у групоўку дэпутатаў-краёўцаў «Польска-літоўска-беларуская група» («Польска-літоўска-беларускае кола»)[15]. У Думе стаў членам дэпутацкіх камісій: 1) бюджэтнай, 2) па разбору карэспандэнцыі, 3) аб шляхах зносін, 4) аб мясцовым самакіраванні, 5) распарадчай, 6) аб паляванні, 7) па справе перасялення. Быў дакладчыкам у камісіях: 1) па выкананні дзяржаўнага бюджэту (раскладцы прыбыткаў і выдаткаў), 2) аб шляхах зносін, 3) аб паляванні.

Дэпутацтва ў IV Дзяржаўнай Думе

[правіць | правіць зыходнік]

20 кастрычніка 1912 г. зноў быў абраны дэпутатам ад Віленскай губерні ў IV Дзяржаўную Думу Расійскай імперыі ад з'езду землеўладальнікаў, дзе зноў увайшоў у групоўку дэпутатаў-краёўцаў «Беларуска-літоўска-польская група» («Беларуска-літоўска-польскае кола»)[16]. Стаў членам дэпутацкіх камісій: 1) бюджэтнай, 2) аб шляхах зносін, 3) аб паляванні, 4) аб мясцовым самакіраванні, 5) распарадчай, 6) аб шлюзаванні парогаў ракі Днепр, 7) па гарадскіх справах, 8) аб мерах па спыненні ненармальнага падаражэння прадметаў першай неабходнасці.

У 1910-ыя гг. быў масонам і скарбнікам Бюро масонскага Міжпарламенцкага союза[17].

Творы

[правіць | правіць зыходнік]
  • Отчет инженера Г. И. Свенцицкого о трудах Международного железнодорожного конгресса в Париже 1900 г. по вопросам об экономических железных дорогах / Г.И. Свенцицкий. — Санкт-Петербург, 1900.
  • Аграрный вопрос : доклад Г. И. Свенцицкого Минскому сельскохозяйственному обществу 5 марта 1906 г. : (перевод с польского) / Г.И. Свенцицкий. — Санкт-Петербург : Типография Тренке и Фюсно, 1906. — 72 с.
  • Журнал комиссии о распространении Земского Положения на Белорусские губернии / Г.И. Свенцицкий [и др.]. — Санкт-Петербург, 1909.
  • По законопроекту о введении земств в шести губерниях белорусских и Юго-Западного края / Г.И. Свенцицкий. — Санкт-Петербург : Типо-литография К.Л. Пентковского, 1910. — 35 с.
  • Стенограммы речей и докладов в общем собрании Третьей Государственной думы, члена Гос. думы от Виленской губернии, Г.И. Свенцицкого. 1907—1912 гг. — Санкт-Петербург, 1912.

Смерць і пахаванне

[правіць | правіць зыходнік]

Памёр 19 чэрвеня 1916 г. на шляху ў горад Кіславодск (Расійская імперыя), не даслужыўшы да канца (да 1917 г.) кадэнцыі дэпутата IV Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі. Пахаваны на каталіцкіх могілках Петраграда (Расійская імперыя).

Зноскі

  1. ↑ Кадэнцыі дэпутата IV Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі не даслужыў да канца (1917 г.), бо нечакана памёр.
  2. ↑ Дрозд, Д. М. Землевладельцы Минской губернии, 1861—1900… С. 487.
  3. ↑ а б Памятная книжка лицеистов за рубежом. — Париж, 1929.
  4. ↑ Н. Л. Пашенный Императорское Училище Правоведения и Правоведы в годы мира, войны и смуты. — Мадрид, 1967.
  5. ↑ Н. Л. Пашенный Императорское Училище Правоведения и Правоведы в годы мира, войны и смуты. — Мадрид, 1967.
  6. ↑ Векслер, А. Московский проспект. Очерки истории(недаступная спасылка) / А. Векслер, Т. Крашенинникова. — Москва : Центрполиграф, 2014. — 768 с.
  7. ↑ Энциклопедия благотворительности Санкт-Петербург
  8. ↑ Бусько, В. Н. Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в… С. 102.
  9. ↑ Бусько, В. Н. Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в… С. 102—103.
  10. ↑ а б Бусько, В. Н. Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в… С. 103.
  11. ↑ Бусько, В. Н. Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в… С. 102—104.
  12. ↑ Бусько, В. Н. Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в… С. 104.
  13. ↑ У Расійскай Імперыі крызісныя моманты ў аграрнай сферы ў канцы XIX — XX пачатку ст. праяўляліся ў першую чаргу ў перыядычных маштабных голадах сялянства (якія суправаджаліся эпідэміямі і бунтамі) па прычыне неўраджаяў. Радыкальныя палітыкі, эканамісты і прадстаўнікі інтэлігенцыі прычынай гэтага лічылі сялянскае малазямелле («зямельны голад») і бачылі выхад у неабходнасці прымусовага пераходу зямлі дваран да сялян. Радыкальныя агітатары нават заклікалі сялян браць чужую зямлю сілай і зрабіць перадзел зямлі, таму радыкальныя настроі віталі сярод сялян і праяўляліся ў пагромах дваранскіх маёнткаў. Сучасныя гістарычныя даследаванні паказваюць, што ў сапраўднасці «зямельнага голаду» ў Расійскай Імперыі не было. Памер зямлі сялянскага двара нават у самых бедных губернях Расійскай Імперыі быў вышэйшым за памер зямлі сялян у Заходняй Еўропе. У пачатку XX ст. у цэнтральных губернях Расійскай Імперыі памер прыдатнай для земляробства зямлі на душу насельніцтва складаў 2,8 га; у Францыі — 2 га; у Германіі — 1,8 га; у Італіі — 1,1 га. Пры гэтым у Расійскай Імперыі сялянам належала 62% усіх прыдатных для земляробства зямель, у Францыі — 55%, у Прусіі — 12%, а ў Англіі (самай эканамічна развітай краіне Еўропы) амаль усе сяляне былі не ўласнікамі, а арандатарамі зямлі маянткоўцаў. Сучасныя гістарычныя даследаванні паказваюць, што галоўнай прычынай аграрнага крызісу ў Расійскай Імперыі былі як аб'ектыўныя фактары (ураўняльная роля сялянскай абшчыны, высокі арэндны кошт зямлі, нізкія сусветныя цэны на хлеб і г.д.), так і суб'ектыўныя — адсталая культура земляробства рускага селяніна (прымітыўныя тэхнічныя прыёмы апрацоўкі зямлі (нават урадлівай), адсутнасць новай сельскагаспадарчай тэхнікі і няўменне ёй карыстацца з-за нізкага ўзроўню адукаванасці сялян, адсутнасць добрага насення, малое і нерацыянальнае ўгнаенне глебы, адсутнасць правільных эканамічных стымулаў да працы і інш.), што прыводзіла да нізкай ураджайнасці, калі за сорак гадоў (1860—1900) ураджайнасць жыта з 30 пудоў з дзесяціны паднялася толькі да 39 пудоў і была ў 4-5 разоў ніжэй, чым у заходнееўрапейскіх краінах. Гл.: История России. XX век: в 2-х т. / отв.ред. А.Б. Зубов. — Москва : АСТ, 2009. — Т. I. — С. 71—73.
  14. ↑ Бусько, В. Н. Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в… С. 104—105.
  15. ↑ Смалянчук, А. Ф. Паміж краёвасцю… С. 217.
  16. ↑ Смалянчук, А. Ф. Паміж краёвасцю… С. 271, 272.
  17. ↑ Платонов, О.А. Криминальная история масонства 1731—2004 года(недаступная спасылка) / О.А. Платонов. — Москва : Алгоритм, 2005. — 159 с.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • 3-й созыв Государственной Думы: портреты, биографии, автографы. — Санкт-Петербург : издание Н. Н. Ольшанскаго, 1910. — [66] с., [57] л. ил.
  • Бусько, В. Местные органы власти на территории Белоруссии в начале XX в. / В. Бусько, С. Якимченко // Белорусский экономический журнал. — 2003. — № 1. — С. 83—91.
  • Бусько, В. Н. Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в. : Очерки / В. Н. Бусько; науч. ред. М. В. Научитель ; АН БССР, Ин-т экономики. — Минск : Навука і тэхніка, 1990. — 144 с.
  • Векслер, А. Московский проспект. Очерки истории / А. Векслер, Т. Крашенинникова. — Москва : Центрполиграф, 2014. — 768 с.
  • Государственная дума Российской империи: 1906—1917 : Энциклопедия. / Б. Ю. Иванов, А. А. Комзолова, И. С. Ряховская. — Москва : РОССПЭН, 2008. — 735 с.
  • Дрозд, Д. М. Землевладельцы Минской губернии, 1861—1900 : справочник / Д. М. Дрозд. — Минск : Медисонт, 2010. — 672 с.
  • Николаев, А. Б. Генрих Ипполитович Архівавана 4 сакавіка 2016. / А. Б. Николаев // Государственная дума Российской империи: 1906—1917 : Энциклопедия. / Б. Ю. Иванов, А. А. Комзолова, И. С. Ряховская. — Москва : РОССПЭН, 2008. — С. 550.
  • Платонов, О.А. Криминальная история масонства 1731—2004 года / О.А. Платонов. — Москва : Алгоритм, 2005. — 159 с.
  • Смалянчук, А. Ф. Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. / А. Ф. Смалянчук. — Санкт-Пецярбург : Неўскі прасцяг, 2004. — 406 с.
  • Список личного состава Министерства путей сообщения. 1896 г. — Санкт-Петербург, 1896. — С. 1013, 1067
  • Список гражданским чинам четвертого класса. Исправлен по 1-е марта 1916 года. — Петроград, 1916. — С. 237.
  • Список дворянских родов Новгородской губернии, внесенных в дворянскую родословную книгу с 1787 г. по 1-е января 1910 года. — Новгород, 1910.
  • Члены Государственной Думы (портреты и биографии). Третий созыв, 1907—1912 гг. / сост. М. М. Боиович. — Москва: Тип. Т-ва И. Д. Сытина, 1910. — 456 с.
  • Члены Государственной думы: портреты и биографии. Четвёртый созыв, 1912—1917 гг. / сост. М. М. Боиович. — Москва: Тип. Т-ва И. Д. Сытина, 1913. — 454 с.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
commons: Генрых Іпалітавіч Свянціцкі на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Генрых_Іпалітавіч_Свянціцкі&oldid=4611118"