Джузэпэ П’яцы

Джузэпэ П’яцы
італ.: Giuseppe Piazzi
Дата нараджэння	16 ліпеня 1746(1746-07-16)[…]
Месца нараджэння	Понтэ-ін-Вальтэліна[d], правінцыя Сондрыа, Ламбардыя
Дата смерці	22 ліпеня 1826(1826-07-22)[…] (80 гадоў)
Месца смерці	Неапаль, правінцыя Неапаль, Кампанія, Італія
Род дзейнасці	астраном, выкладчык універсітэта, матэматык, ксёндз, discoverer of astronomical objects, discoverer of asteroids
Навуковая сфера	матэматыка і астраномія
Месца працы	Універсітэт Палерма Astronomical observatory of Palermo[d]
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Баварская акадэмія навук Пецярбургская акадэмія навук Расійская акадэмія навук Пруская акадэмія навук Нацыянальная акадэмія навук Італіі[d] Турынская акадэмія навук[d]
Узнагароды	член Лонданскага каралеўскага таварыства прэмія імя Лаланда Парыжскай АН[d] (1804) прэмія імя Лаланда Парыжскай АН[d] (1814)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Джузэпэ П’яцы (італ.: Giuseppe Piazzi; 1746—1826) — італьянскі астраном, святар-тэатын.

Працаваў у створанай ім абсерваторыі ў Палерма. Самае значнае яго навуковае дасягненне — адкрыццё ў 1801 годзе Цэрэры, першай з вядомых карлікавых планет.

Адкрыццё Цэрэры

1 студзеня 1801 года П’яцы выявіў «зорны аб’ект», які рухаўся на фоне зорак. Спачатку ён падумаў, што гэта нерухомая зорка, але як толькі заўважыў, што яна рухаецца, пераканаўся, што гэта планета, або, як ён яе называў, «новая зорка».

Святло было крыху цьмяным, колеру Юпітэра, але падобным да многіх іншых, якія звычайна маюць восьмую зорную велічыню. Таму я не сумняваўся, што гэта не нерухомая зорка. Увечары 2-га чысла я паўтарыў свае назіранні і, выявіўшы, што яны не адпавядаюць ні па часе, ні па адлегласці ад зеніту папярэдняму назіранню, я стаў паспытваць некаторыя сумненні ў яго дакладнасці. Пазней у мяне ўзнікла вялікае падазрэнне, што гэта можа быць новая зорка. Увечары трэцяга чысла падазрэнне ператварылася ва ўпэўненасць, я быў упэўнены, што гэта не нерухомая зорка. Тым не менш, перш чым паведаміць пра гэта, я пачакаў да вечара 4-га чысла, калі я з задавальненнем падмеціў, што аб’ект рухаўся з той жа хуткасцю, што і ў папярэднія дні.

Нягледзячы на сваю здагадку, што гэта планета, ён выбраў кансерватыўны шлях і абвясціў яе каметай. У лісце да астранома Барнабы Арыяні з Мілана ён пісьмова выклаў свае падазрэнні:

Я абвясціў гэтую зорку каметай, але паколькі яна не суправаджаецца ніякай туманнасцю і, акрамя таго, паколькі яе рух вельмі павольны і даволі раўнамерны, мне некалькі разоў прыходзіла ў галаву, што гэта можа быць нешта лепшае, чым камета. Але я перасцярогся выдаваць гэтую здагадку на суд грамадскасці.

П’яцы не мог назіраць за нябесным целам дастаткова доўга, бо неўзабаве яно згубілася ў ззянні Сонца. Не маючы магчымасці вылічыць яго арбіту існуючымі метадамі, матэматык Карл Фрыдрых Гаус распрацаваў новы метад разліку арбіты, які дазволіў астраномам зноў вызначыць месцазнаходжанне аб’екта. Пасля таго, як яго арбіта была дакладна вызначана, стала ясна, што здагадка П’яцы была правільнай і гэты аб’ект быў не каметай, а хутчэй невялікай планетай. Да таго ж, месцазнаходжанне аб’екта амаль дакладна адпавядала таму месцу, дзе паводле закона Тыцыуса-Бодэ павінна была знаходзіцца яшчэ адна планета Сонечнай сістэмы.

П’яцы назваў аб’ект «Цэрэра Фердынанда» ў гонар рымскай і сіцылійскай багіні зерня і караля Неапаля і Сіцыліі Фердынанда IV. Частка назвы, прысвечаная Фердынанду, пазней была выключана па палітычных прычынах. Цэрэра апынулася першым і самым вялікім з астэроідаў, якія ёсць у поясе астэроідаў. Сёння Цэрэру называюць таксама карлікавай планетай.

Каталагізацыя зорак

Джузэпэ П’яцы кіраваў складаннем Палермскага зорнага каталога. Першае выданне, апублікаванае ў 1803 годзе, змяшчала 6784 зорак з указаннем іх каардынат, вызначаных з беспрэцэдэнтнай на той час дакладнасцю. У 1814 годзе было выпушчана другое выданне каталога, яно змяшчала 7646 зорак. Каталог уключаў такія назвы зорак, як «Гранатавая зорка» Гершэля і арыгінальныя назвы Ротанеў і Суалокін.

Публікацыі

• Della specula astronomica di Palermo libri quatro (Palermo, 1792)
• Sull’orologio Italiano e l’Europeo (Palermo, 1798)
• Della scoperta del nuovo planeta Cerere Ferdinandea (Palermo, 1802)
• Praecipuarum stellarum inerrantium positiones mediae ineunte seculo 19. ex observationibus habitis in specula Panormitana ab anno 1792 ad annum 1802. (Palermo, 1803)
• Præcipuarum stellarum inerrantium positiones mediæ ineunte seculo XIX ex obsrvationibus habitis in specula Panormitana ab anno 1792 ad annum 1813. (Palermo, 1814) PDF copie
• Codice metrico siculo (Catania, 1812)
• Lezioni di astronomia (Palermo, 1817) t. 1, t. 2
• Ragguaglio del Reale Osservatorio di Napoli eretto sulla collina di Capodimonte (Napoli, 1821).

Спасылкі

Профіль на сайце Расійскай акадэміі навук (руск.)