Кыргызска-таджыкскі канфлікт (2021)
| Канфлікт на кыргызска-таджыкскай мяжы | |||
|---|---|---|---|
 Кыргызска-таджыкскае памежжа на карце. | |||
| Дата | 28 красавіка — 1 мая 2021[1] | ||
| Месца | кыргызска-таджыкская мяжа | ||
| Прычына | спрэчка за водныя рэсурсы | ||
| Вынік |
|
||
| Змены | статус кво (паводле дамовы 29 красавіка) | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
| Агульныя страты | |||
|
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Кыргызска-таджыкскі канфлікт 2021 года — памежныя сутыкненні, якія адбыліся ў канцы красавіка 2021 года пасля ўстаноўкі камер відэаназірання таджыкскім бокам на водазаборы «Галоўны» ў вярхоўях ракі Ісфара. Вакол гэтага пачалася эскалацыя паміж насельніцтвам памежных тэрыторый, што перарасло ва ўзброены канфлікт.
Перадгісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Таджыкістан і Кыргызстан падзяляюць больш за 900 км дзяржаўнай мяжы, каля паловы якой не дэмаркіравана. Лінія мяжы ўмоўная і часта праходзіць па дарозе або ўздоўж населеных пунктаў. Часцяком немагчыма вызначыць, дзе пралягае мяжа паміж дзяржавамі, з-за чаго ў мясцовых жыхароў узнікаюць праблемы вакол доступу да вады, пашаў і дарог. Спрэчныя тэрыторыі складаюць прыкладна 30 % ад мяжы дзвюх краін і з’яўляюцца самымі напружанымі яе ўчасткамі[3].
На тэрыторыі Кыргызстана знаходзіцца таджыкскі анклаў Варух з насельніцтвам у некалькі дзясяткаў тысяч чалавек, а таксама буйны водазабор, пабудаваны яшчэ ў часы СССР, што забяспечвае вадой прылеглыя раёны. У Таджыкістане лічаць, што кыргызскія ўлады несумленна размяркоўваюць ваду. Увесну і ўлетку, калі пачынаюцца сельгасработы, расход вады павялічваецца ў дзясяткі разоў, і канфлікты паміж суседзямі абвастраюцца[3].
Ход падзей
[правіць | правіць зыходнік]Узброеныя сутыкненні
[правіць | правіць зыходнік]28 красавіка прадстаўнікі таджыкскага боку паспрабавалі ўсталяваць на слупе каля водазабору камеры відэаназірання, якія дазвалялі бы адсочваць размеркаванне вады. Прадстаўнікі кыргызскага боку абурыліся і вырашылі спілаваць слуп. Пачалася сварка, удзельнікі канфлікту пачалі закідваць адзін аднаго камянямі, а праз нейкі час пачалася страляніна[3].
Раніцай 29 красавіка жыхары таджыкскага сяла Майскі пачалі кідаць камяні ў аўтамабілі, якія праязджалі па дарозе Ош—Ісфана. Машыны грамадзян Кыргызстана з таджыкскага боку абстрэльвалі з паляўнічых стрэльбаў. З боку Таджыкістана была абстраляная вайсковая часць у вёсцы Кёк-Таш[4][5]. Грамадзяне Таджыкістана заблакавалі аўтадарогу, якая злучае два раёны Кіргізіі, а кіргізскі бок заблакаваў дарогу ў анклаў Варух[6].
Каля 17:00 таджыкскі бок адкрыў агонь па кыргызскіх заставах «Капчыгай», «Мін-Булак», «Дастук», а таксама атакаваў пасты «Кажагар» і «Булак-Башы». У выніку мінамётнага абстрэлу адбылося ўзгаранне будынка заставы «Дастук» Баткенскага памежнага атрада. У адказ атрад спецыяльнага прызначэння «Бару» пагранслужбы Дзяржкамітэта нацбяспекі Кыргызскай Рэспублікі захапіў заставу «Ходжа Аъло». Хутка па ўсім перыметры кыргызска-таджыкскай дзяржаўнай мяжы з абодвух бакоў сабраліся дадатковыя сілы і сродкі[3].
У ноч на 30 красавіка стрэлы раздавалася ў сёлах Арка, Дастук і Жаштык. Раніцай паведамлялася пра новую перастрэлку ў Лейлекскім раёне Кыргызстана[3].
1 мая кыргызскія ўлады заявілі пра перамяшчэнне ваеннай тэхнікі з боку Таджыкістана ў раён мяжы паміж дзяржавамі і абвясцілі аб абстрэле сваёй тэрыторыі. Улады Таджыкістана гэта абверглі[7].
Мірнае ўрэгуляванне
[правіць | правіць зыходнік]29 красавіка міністры замежных спраў Таджыкістана і Кыргызстана дамовіліся пра спыненне агню з 17:00 па Маскве і адводзе падраздзяленняў на зыходныя пазіцыі. Абедзве краіны аб’явілі аб намеры мірна вырашыць канфлікт. Мірныя перамовы падтрымалі і прэм’ер-міністры дзяржаў[8].
1 мая дэлегацыі на чале са старшынямі дзяржаўных камітэтаў нацыянальнай бяспекі Таджыкістана і Кыргызстана Саймумінам Яцімавам і Камчыбекам Ташыевам абмяняліся думкамі па пытанні дэлімітацыі і дэмаркацыі таджыкска-кыргызскай мяжы. Тапаграфічным рабочым групам было даручана ў бліжэйшы час прыступіць да апісання дзяржаўнай мяжы на пакінутых участках. Была дасягнутая дамоўленасць аб неадкладным вяртанні ваеннай тэхнікі на месцы іх пастаяннай дыслакацыі[9].
Людскія ахвяры
[правіць | правіць зыходнік]Да 29 красавіка было забіта прынамсі 41 чалавек з абодвух бакоў[10][11]. Па заяве ад 30 красавіка Міністэрства аховы здароўя і сацыяльнага развіцця Кыргызстана, у выніку сутыкненняў загінулі ў агульнай складанасці 33 чалавекі, як вайскоўцы, так і грамадзянскія асобы, а яшчэ 163 атрымалі раненні. Большасць загінулых і параненых былі грамадзянскімі асобамі. Сярод забітых былі шасцікласніца і яе маці, якіх, паводле паведамленняў кыргызаў, застрэлілі[12]. Таджыкскі бок не апублікаваў ніякай інфармацыі аб сваіх ахвярах. Паводле паведамленняў некаторых таджыкскіх СМІ, да 1 мая загінулі 10 чалавек, яшчэ 90 атрымалі раненні[12]. Пазней колькасць ахвяр узрасла да 36 забітых з Кыргызстана[13] і 16 з Таджыкістана[14].
Рэакцыя
[правіць | правіць зыходнік]Генеральны сакратар Арганізацыі Дамовы аб калектыўнай бяспецы (АДКБ) Станіслаў Зась, пасля абмеркавання падзей на мяжы дзвюх краін з сакратарамі саветаў бяспекі дзяржаў Насрулам Махмудзадай (Таджыкістан) і Рыскелдзі Мусаевым (Кыргызстан), заявіў, што баявыя дзеянні павінны быць спынены мірным шляхам. Прэзідэнт Казахстана Касым-Жамарт Такаеў у тэлефоннай размове з прэзідэнтам Кыргызстана Садырам Джапаравым выказаў спачуванні ў сувязі з чалавечымі ахвярамі ў выніку канфлікту[15]. Міністэрства замежных спраў Расійскай Федэрацыі выступіла з прапановай дапамагчы ў мірным урэгуляванні пагранічнага канфлікту. Сваю дапамогу ў мірным працэсе прапанавалі таксама Турцыя, Іран і Узбекістан. Падпісанае 29-га красавіка пагадненне аб спыненні агню падтрымалі прадстаўнікі АБСЕ і Еўрапейскага Саюза[16]. Разам з імі высока ацаніў падобныя крокі Пакістан[17][18].
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Зноскі
- ↑ Kyrgyzstan, Tajikistan agree ceasefire after border clashes. Reuters (1 мая 2021).
- ↑ "Kyrgyzstan Says 33 Killed, Thousands Evacuated In Tajik Border Clashes". RFE/RL. 30 April 2021. Праверана 30 April 2021.
- ↑ а б в г д Конфликт из-за воды: Бишкек заявил об атаке Таджикистана на пять погранзастав. BBC (30 красавіка 2021). Праверана 1 мая 2021.
- ↑ На киргизско-таджикской границе из-за обострения перекрыта стратегическая трасса
- ↑ Конфликт на кыргызско-таджикской границе: в трех сельских округах Кыргызстана введен режим ЧП
- ↑ Конфликт на границе Киргизии и Таджикистана. Главное
- ↑ Конфликт на границе Киргизии и Таджикистана. Главное
- ↑ Таджикистан и Киргизия объявили о перемирии
- ↑ В МИД Таджикистана сообщили, что Душанбе и Бишкек вскоре приступят к описанию границы
- ↑ Минздрав Кыргызстана заявил о 31 погибшем в результате пограничного конфликта. Информационное Агентство Репорт. Праверана 30 April 2021.
- ↑ Over 40 dead in Tajikistan-Kyrgyzstan border clash(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 2 мая 2021. Праверана 1 мая 2021.
- ↑ а б Чек арадагы ок атуудан каза тапкандар 33 кишиге жетти(нявызн.) (30 красавіка 2021). Праверана May 1, 2021.
- ↑ Четырехлетний малыш погиб в ходе конфликта на границе — всего 36 жертв. Sputnik (3 мая 2021). Праверана 3 May 2021.
- ↑ Радио Озоди установило личность 16-й жертвы приграничного конфликта. Радио Озоди (2 мая 2021). Праверана 2 May 2021.
- ↑ Tokayev offers condolences to Japarov over border conflict victims. AKIpress (1 мая 2021). Праверана May 1, 2021.
- ↑ АДКБ, Расія, АБСЕ, ЕС, Турцыя, Узбекістан, Іран
- ↑ Pakistan welcomes ceasefire agreement between Tajikistan, Kyrgyzstan (3 мая 2021).
- ↑ Khan, Irfan. Pakistan welcomes ceasefire between Tajikistan, Kyrgyz (3 мая 2021).