Магілёўскі замак
| Замак | |
| Магілёўскі замак | |
|---|---|
 Магілёўскі замак на макеце Магілёва. Музей гісторыі Магілёва | |
| 53°53′38″ пн. ш. 30°19′40″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Горад | Магілёў |
| Будаўніцтва | 1526 |
| Статус | Не захаваўся |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Магілёўскі замак існаваў у XVI—XIX стагоддзях. Пабудаваны ў 1526 г. на месцы старажытнага грунтавога могільніка эпохі Кіеўскай Русі на высокім узгорку са стромкімі схіламі пры ўпадзенні р. Дубравенкі ў Дняпро.
Плошча больш за 1 га. Умацаваны па перыметры пясчана-гліняным абарончым валам (вышынёй 5 м, шырынёю ў аснове каля 16 м), на якім (паводле інвентара 1604 г.) стаялі 7 вежаў (з іх 2 вежы-брамы з пад’ёмнымі мастамі), злучаных сценамі-гароднямі, накрытымі гонтавымі стрэшкамі. Вёжы (тры 5-ярусныя, чатыры 4-ярусныя; ніжнія ярусы 4-гранныя, верхнія — 8-гранныя) былі накрыты 4-схільнымі дахамі з драніц. На адной з вежаў быў бронзавы звон. З замка вялі патаемныя хады да Дняпра і Дубравенкі.
Археалагічныя даследаванні пацвердзілі звесткі Баркулабаўскага летапісу пра замак: «Лета 1526 большой замок зароблен і прінято много горы Могілы, на которой теперь замок Могілев стоіт». Ад назвы гэтай гары і атрымаў сваю назву замак. У 16 стагоддзі Магілёўскі замак меў драўляныя ўмацаванні зрубнай канструкцыі, цэйхгаўз для зброі і ваеннага рыштунку. Уначы ахоўвала варта. У ваенны час яго абаранялі жыхары Магілёва і воласці, y гароднях замкавых умацаванняў размяшчаліся іх сем’і са сваім скарбам.
У час паўстання пад кіраўніцтвам С. Налівайкі Магілёўскі замак спалены 13 снежня 1595, аднак хутка адноўлены, пра што сведчыць інвентар Магілёва за 1604. Замкавыя ўмацаванні складаліся з 7 вежаў і 2—3-ярусных гародняў, пастаўленых на высокім земляным вале. Цераз абарончы роў, які аддзяляў замак ад горада, быў перакінуты драўляны мост на палях. Яго апошні пад’ёмны пралёт — «узвод на ланцугах» — падводзіў да 5-яруснай «Горнай брамы». Астатнія 6 вежаў былі 3—5- ярусныя, a «Дольная» брама мела 4 ярусы. 3 боку замка да Дняпра і Дубравенкі вялі 2 патаемныя хады. Сцены гародняў і вежаў мелі таўшчыню ў 1—2—3 бервяны, з боку поля іх рабілі больш магутнымі і звычайна абмазвалі глінай. У 1633 г. замак згарэў. У 1638 г. адноўлены, меў выгляд астрога з 2 брамамі.
У час вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—67 з 6 лютага да 1 мая 1655 года Магілёўскі замак вытрымаў аблогу казацкіх войск, ад падкопаў замкавы вал моцна пацярпеў. У 1655—1660 замак аднавілі і рэканструявалі: з трох бакоў пабудавалі бастыёны, на дзядзінцы — разнастайныя гаспадарчыя пабудовы (пазней двойчы гарэлі). Бастыённыя ўмацаванні замка ў пачатку 19 стагоддзя знівеліраваны.
Археалагічныя даследаванні замка праводзілі М. А. Ткачоў (1982), З. Л. Яцкевіч (1990), І. М. Марзалюк (1992—96). У выніку даследаванняў Марзалюка даказана, што на гары Магіла ў 12—13 стст. існавала ўмацаванае славянскае паселішча.
.jpg)
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 9. — С. 466-467. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0155-9.
- 28. Замшчышча // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1986. — Магілёўская вобласць. — 408 с., іл.