Марыян Станіслаў Абрамовіч

Марыян Станіслаў Абрамовіч
Род дзейнасці	публіцыст, бібліятэкар
Дата нараджэння	13 (25) сакавіка 1871
Месца нараджэння	Цвер, Цвярскі павет[d], Цвярская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	7 студзеня 1925(1925-01-07) (53 гады)
Месца смерці	Варшава, Варшаўскае ваяводства, Польская Рэспубліка
Месца пахавання	Старыя Павонзкі
Грамадзянства	Польшча
Месца працы	Архіў новых актаў[d]
Альма-матар	механіка-матэматычны факультэт МДУ[d]
Узнагароды і прэміі

Марыян Станіслаў Абрамовіч (польск.: Marian Stanisław Abramowicz) (25 сакавіка 1871 (13 сакавіка), Цвер, Расія — 7 студзеня 1925, Варшава, Польшча) — рэвалюцыянер-народнік, публіцыст, дзеяч культуры Беларусі і Польшчы. Псеўданім Scyzoryk.

Біяграфія

Вучыўся ў Маскве — спачатку ў гімназіі, потым з 1888 года на матэматычным факультэце Маскоўскага ўніверсітэта, дзе ўзначальваў гурток сацыялістычнага кірунку ў маскоўскім польскім коле. Захоплены ідэямі народнікаў, вывучаў на Навагрудчыне беларускую мову. Быў вельмі актыўны ва ўсталяванні сувязей з палітычнай эміграцыяй, дзеля гэтага неаднаразова выязджаў у іншыя гарады і за мяжу. 9 сакавіка 1890 года арыштаваны за ўдзел у студэнцкіх выступленнях і зняволены ў маскоўскай турме «Бутырка». У турме ўдзельнічаў у заснаванні беларускага гуртка моладзі. У Тыльзіце (ва Усходняй Прусіі) выдаваў агітацыйную літаратуру, а потым перапраўляў яе ў Расію. Там у студзені 1892 года пад назваю «Дзядзька Антон» выдаў беларускі пераклад польскай публіцыстычнай брашуры «Бацька Шыман», а таксама польскамоўныя «Kilka uwag» i «Jan Skiba». Наведаў Берлін, Франкфурт, Жэневу, Цюрых, Львоў, Кракаў, набываючы сацыялістычныя выданні на польскай, рускай і яўрэйскай мовах. У канцы красавіка 1892 года прыехаў у Варшаву, дзе 2 мая арыштаваны царскай паліцыяй у Лазенкаўскім парку падчас расклейвання патрыятычных адозваў. Два гады пад следствам адбыў у Варшаўскай цытадэлі, а затым быў асуджаны на 3 гады зняволення ў пецярбургскай турме «Крэсты» і 6 гадоў пасялення ў Сібіры ў Верхаянску.

У 1894 годзе быў адным з трох вязняў, якія адмовіліся прысягаць новаму імператару Мікалаю ІІ. У час ссылкі ў Верхаянску вёў метэаралагічныя даследаванні, што дазволіла яму вярнуцца ў Еўропу пры дапамозе Расійскай АН. Пасля вяртання са ссылкі кіраваў у Пецярбургу рабочай кнігарняй «Праца». У рэвалюцыю 1905—1907 гадоў забяспечваў сувязь паміж Польскай сацыялістычнай партыяй і расійскімі рэвалюцыйнымі партыямі. З 1908 года жыў у Варшаве. Арыштоўваўся за ўдзел у арганізацыі Народнага ўніверсітэта. Пасля аднаўлення незалежнасці Польшчы ў 1918 года займаўся архіўнай і бібліятэчнай справамі. Меў вялікую ўласную бібліятэку (каля 8 тысяч тамоў), дзе захоўваліся рэдкія беларускія выданні.

Літаратура

• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
• Скалабан В. Працяг гісторыі з «Дзядзькам Антонам» // Полымя. 1988, № 2; ЭГБ, т. 1; МАБ.
• Abramowicz L. Abramowicz Marian // Polski Słownik Biograficzny. Kraków, 1935. T. I.
• Czarnocki N. Marian Abramowicz (wspomnienie pośmiertne) // Przegląd Wileński. 1925. №1.
• Czarnocki N. Przyczynki do historii PPS // Księga pamiątkowa PPS. Warszawa, 1923
• Durko J. Abramowicz Marian Stanisław // Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego. Warszawa, 1985
• Perl F. Dzieje ruchu socjalistycznego w zaborze rosyjskim (do powstania PPS). Warszawa, 1932.
• Turonek J. Wokół genezy Dziadźki Antona // Slavia orientalis. 1983, № 3