Форт Тыкандэрога
Форт Тыкандэрога (англ.: Fort Ticonderoga, ранейшая назва Форт Карыльён англ.: Fort Carillon) — вялікі зоркавы форт 18-га стагоддзя, пабудаваны французамі на звужэнні ў паўднёвым канцы возера Шамплейн у паўночным Нью-Ёрку ў Злучаных Штатах. Ён быў пабудаваны французскім ваенным інжынерам з Канады Мішэль-дэ-Шартье Латбіньерам (фр.: Lotbinière), маркізам дэ Латбіньерам, паміж кастрычнікам 1755 і 1757 падчас Сямігадовай вайны, якую часта называюць французска-індзейскай вайной ў ЗША. Форт адыграў стратэгічную ролю падчас каланіяльных канфліктаў 18-га стагоддзя паміж Вялікабрытаніяй і Францыяй, і зноў згуляў важную ролю падчас амерыканскай вайны за незалежнасць.
Месца пабудовы форта было абрана спецыяльна, каб кантраляваць рачныя валокі каля парогаў вусця ракі Ла Шут Рывер у 5,6 км паміж возерам Шамплейн і возерам Лэйк-Джордж і было стратэгічным раёнам у канфліктах за гандлёвых шляхі паміж кантралюемай брытанцамі даліны ракі Гудзон і даліны ракі Святога Лаўрэнція, якая была над кантролем французаў. Мясцовасць падкрэслівала важнасць форта. Абодва возера былі доўгія і вузкія, арыентаваныя на поўнач-поўдзень, як і многія лініі хрыбта Апалачы, якія праходзяць далёка на поўдзень, ствараючы амаль непраходныя горныя мясцовасці на ўсход і на захад ад Вялікай даліны Апалачы, якую і кантраляваў форт. Назва «Тыкандэрога» пайшло ад іракезскага слова tekontaró:ken, што азначае «гэтае месца знаходзіцца на стыку двух шляхоў».
У бітве пры Карыльёне (1758 год) 4000 французскіх абаронцаў змаглі адбіць атаку 16000 брытанскіх войскаў паблізу форта. У 1759 годзе брытанцы вярнуліся і выгналі сімвалічны французскі гарнізон з форта проста займаючы вышыню, з якой пагражалі форту. Падчас амерыканскай вайны форт зноў бачыў дзеянні ў маі 1775 года, калі паўстанцы пад камандаваннем Ітана Алена і Арнольда Бенедыкта раптоўным нападам захапілі яго ў брытанцаў. Захопленыя гарматы былі дастаўлены ў Бостан, дзе іх разгортванне прымусіла брытанцаў пакінуць горад у сакавіку 1776 года. Амерыканцы ўтрымлівалі форт да чэрвеня 1777 года, калі брытанскія войскі пад камандаваннем генерала Джона Бургойна зноў займалі вышыні над ім і пагражалі войскам Кантынентальнай арміі, якія былі вымушаны выйсці з форта. Адзіная прамая атака на форт адбылася ў верасні 1777 года, калі Джон Браўн на чале з 500 амерыканцамі няўдала спрабаваў захапіць форт, які абаранялі прыкладна 100 брытанскіх абаронцаў.
Брытанцы адмовіліся ад форта пасля правалу кампаніі Саратога, і ён страціў ваенную каштоўнасць пасля 1781 года. Форт пачаў разбурацца, калі навакольныя людзі пачалі разбіраць яго карысныя камяні, метал і дрэва. Месца стала папулярным прыпынкам турыстычных маршрутаў у 19 стагоддзі. Яго прыватныя ўладальнікі аднавілі форт у пачатку 20-га стагоддзя. У цяперашні час форт дзейнічае ў якасці турыстычнага накірунку, музея, і навукова-даследчага цэнтра.