Перайсці да зместу

Байка Шлейхера

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Ба́йка Шлейхера — назва, пад якою вядомы літаратурны твор, азагалоўлены як «авечка і коні» (avis akvāsas ka). Літаратурны твор складзены ў 1868 годзе нямецкім лінгвістам Аўгустам Шлейхерам (ад якога і атрымала назву), які дадзеным творам намагаўся прадэманстраваць мажлівасці тагачаснага мовазнаўства па рэканструкцыі незасведчаных моў-продкаў. Першапачатковая байка напісаная на праіндаеўрапейскай мове — мове, у выніку распаду якой утварылася большасць моў сучаснай Еўропы (праславянская, прагерманская, лаціна, старажытнагрэчаская, армянская і да т.п.), а таксама вялікая колькасць моў Пярэдняй і Паўднёвай Азіі (у прыватнасці, іранскія і індаарыйскія)[1].

Асноўная мэта байкі — дэманстрацыя мажлівага выгляду мовы, якая дала пачатак усім мовам індаеўрапейскай сям’і, але разам з тым не была засведчана. З цягам часу выгляд словаў у байцы змяняўся ў залежнасці ад прагрэсу лінгвістычных даследаванняў і навуковых поглядаў асобных мовазнаўцаў з прычыны больш чым стогадовага развіцця сучаснай індаеўрапеістыкі і агульных прынцыпаў параўнальна-гістарычнага мовазнаўства. Акрамя праіндаеўрапейскай мовы, байка можа складацца на мовах, што ўзніклі ў выніку непасрэднага распаду праіндаеўрапейскай мовы і пазней сталі продкамі сучасных (напрыклад, пракельцкая, прагерманская, праславянская і да т.п.).

Першы перагляд шляйхеравага варыянту гучання байкі склаў нямецкі індаеўрапеіст Герман Хірт (выд. 1939), над другой рэдакцыяй працавалі амерыканскі і чэшскі лінгвісты Уілфрэд Леман і Ладзіслаў Згуста (выд. 1979)[2]. Іншай грунтоўнай перапрацоўкай варыянту байкі можна лічыць тэкст, складзены амерыканскім індаеўрапеістам і спецыялістам па тахарскіх мовах Дугласам Адамсам, і апублікаваны ў выданні Энцыклапедыя індаеўрапейскай культуры[3]. Адны з апошніх рэдакцый выходзілі ў цяперашнія часы, у прыватнасці, варыянт паводле індаеўрапеіста і спецыяліста па балтыйскіх і славянскіх мовах Фрэдэрыка Кортланта (выд. 2007)[4].

Асноўныя адрозненні

[правіць | правіць зыходнік]

Адрозненні ў выглядзе байкі перш за ўсё палягаюць у мовазнаўчых метадах, ужываных рознымі лінгвістамі, што прыводзіць да рознага выгляду рэканструяваных лексемаў праіндаеўрапейскай мовы, а таксама ў сімвалах, якія пазначаюць тую ці іншую фанему (напрыклад, нескладовае u можа пазначацца як w або u̯). На ўзор рэканструкцыяў іншых незасведчаных моў, разыходжанні ў аўтарскіх варыянтах рэканструкцыі таксама выкліканыя рознымі поглядамі на фаналагічны і марфалагічны лад праіндаеўрапейскай мовы.

Так, варыянт байкі паводле Шлейхера ў пэўнай ступені набліжаны да санскрыта, у якасці толькі другаснага крытэру разгледжаны вакалізм o/e.

У наступнай рэканструкцыі паводле Хірта ў якасці рысаў, наяўных у праіндаеўрапейскай мове, пачынаюць разглядацца вакалізм o/e, складовыя зычныя, лябіявелярныя, а таксама палаталізаваныя велярныя зычныя. Леман і Згуста ўвялі некалькі лексемаў, якія, на іх погляд, павінныя былі існаваць у праіндаеўрапейскай мове (напрыклад, адносны займеннік kʷesjo і назоўнік nēr «чалавек»), а таксама ў некаторай меры прынялі г.зв. ларынгальную тэорыю (тэорыя, згодна з якой у праіндаеўрапейскай мове існаваў асаблівы рад гартанных зычных, якія ў пазнейшых індаеўрапейскіх перайшлі ў галосныя) — прысутнічае літара h, якая пазначае адзіны (на думку даследчыкаў) праіндаеўрапейскі ларынгал. Дуглас Адамс стаў першым мовазнаўцам, які ў поўнай меры прыняў ларынгальную тэорыю і, як вынікае з тэксту, лічыў мэтазгодным існаванне ў праіндаеўрапейскай мове чатырох ларынгалаў, з-за чаго ў праіндаеўрапейскай мове паводле Адамса адсутнічае ā.

Згодна з Кортлантам тэкст байкі зазнае значныя фаналагічныя змены. Так, для рэканструкцыі праіндаеўрапейскай мовы даследчык ужываў глотальную тэорыю (тэорыя, згодна з якой у праіндаеўрапейскай мове існавалі тры шэрагі змычных зычных, не захаваныя ў сучасных індаеўрапейскіх), зычныя для якой паводле Кортланта ўказваюцца як спалучэнні тыпу літара для зычнага + апостраф (напрыклад, t’). Кортлант лічыў сапраўдным адсутнасць прыдыхальных звонкіх выбухных (напрыклад, bʰ). Зведвае большы прагрэс ларынгальная тэорыя: умоўныя знакі для таго ці іншага этымалагічна адпаведнага ларынгалу замяняюцца пазначэннямі канкрэтных ларынгальных зычных (напрыклад, замест h1 — ʔ, глотальны выбухны; h2 — ʕ, фарынгальны фрыкатыў; h3 — ʕʷ, агублены фарынгальны фрыкатыў). Таксама, у параўнанні з іншымі лінгвістамі, зменены погляд адносна лёсу аблаўта ў многіх дзеяслоўных і назоўных формах.

Тэкст

[правіць | правіць зыходнік]

А. Шлейхер

[правіць | правіць зыходнік]

Рэканструкцыя паводле Аўгуста Шлейхера, 1868 г.[5]

Avis akvāsas ka

Avis, jasmin varnā na ā ast, dadarka akvams, tam, vāgham garum vaghantam, tam, bhāram magham, tam, manum āku bharantam. Avis akvabhjams ā vavakat: kard aghnutai mai vidanti manum akvams agantam. Akvāsas ā vavakant: krudhi avai, kard aghnutai vividvant-svas: manus patis: varnām avisāms karnauti svabhjam gharmam vastram avibhjams ka varnā na asti. Tat kukruvants avis agram ā bhugat.
  • Нямецкі пераклад:

Аўтарскі пераклад байкі[5].

[Das] schaf und [die] rosse

[Ein] schaf, [auf] welchem wolle nicht war (ein geschorenes schaf[заўв 1]) sah rosse, das [einen] schweren wagen fahrend, das [eine] grofse last, das [einen] menschen schnell tragend. [Das] schaf sprach [zu den] rossen: [Das] herz wird beengt [in] mir (es thut mir herzlich leid), sehend [den] menschen [die] rosse treibend. [Die] rosse sprachen: Höre schaf, [das] herz wird beengt [in den] gesehen-habenden (es thut uns herzlich leid, da wir wissen): [der] mensch, [der] herr macht [die] wolle [derj schafe [zu einem] warmen kleide [für] sich und [den] schafen ist nicht wolle (die schafe aber haben keine wolle mehr, sie werden geschoren; es geht ihnen noch schlechter als den rossen). Dies gehört-habend bog (entwich) [das] schaf [auf das] feld (es machte sich aus dem staube).
  • Пераклад з нямецкай:

Ніжэй прыведзены пераклад на беларускую мову з нямецкага перакладу тэксту[заўв 2].

Авечка і коні

Авечка, [на] якой не было поўсці (стрыжаная авечка), убачыла коней, якія везлі цяжкі воз [з] вялікім грузам і хутка неслі чалавека. Авечка сказала коням: сэрца туліцца [ў] мне (сэрца маё сумуе), бачачы коней, якія вязуць чалавека. Коні сказалі: слухай, авечка, сэрца туліцца [ад] пабачанага (нашае сэрца сумуе, таму што мы ведаем): чалавек — гаспадар, робіць поўсць авечкі цёплай вопраткай [для] сябе і [у] авечак няма поўсці (у авечак больш няма поўсці, яны астрыжаныя, ім горш, ніж коням). Пачуўшы гэта, авечка павярнула [ў] поле (збегла, уцякла).

Г. Хірт

[правіць | правіць зыходнік]

Рэканструкцыя, выкананая Германам Хіртам, 1939 г.[6]

Owis ek’wōses-kʷe

Owis, jesmin wьlənā ne ēst, dedork’e ek’wons, tom, woghom gʷьrum weghontm̥, tom, bhorom megam, tom, gh’ьmonm̥ ōk’u bherontm̥. Owis ek’womos ewьwekʷet: k’ērd aghnutai moi widontei gh’ьmonm̥ ek’wons ag’ontm̥. Ek’wōses ewьwekʷont: kl’udhi, owei!, k’ērd aghnutai vidontmos: gh’ьmo, potis, wьlənām owjôm kʷr̥neuti sebhoi ghʷermom westrom; owimos-kʷe wьlənā ne esti. Tod k’ek’ruwos owis ag’rom ebhuget.

У. Леман, Л. Згуста

[правіць | правіць зыходнік]

Рэканструкцыя паводле Уілфрэда Лемана і Ладзіслава Згусты, ажыццёўленая ў 1979 годзе[7].

Owis eḱwōskʷe

Gʷərēi owis, kʷesjo wl̥hnā ne ēst, eḱwōns espeḱet, oinom ghe gʷr̥um woǵhom weǵhontm̥, oinomkʷe meǵam bhorom, oinomkʷe ǵhm̥enm̥ ōḱu bherontm̥. Owis nu eḱwobh(j)os (eḱwomos) ewewkʷet: «Ḱēr aghnutoi moi eḱwōns aǵontm̥ nerm̥ widn̥tei». Eḱwōs tu ewewkʷont: «Ḱludhi, owei, ḱēr ghe aghnutoi n̥smei widn̥tbh(j)os (widn̥tmos): nēr, potis, owiōm r̥ wl̥hnām sebhi gʷhermom westrom kʷrn̥euti. Neǵhi owiōm wl̥hnā esti». Tod ḱeḱluwōs owis aǵrom ebhuget.

І. Данка

[правіць | правіць зыходнік]

Рэканструкцыя паводле Ігнацы Данкі, 1986 г.[8]

Owis ek’woi kʷe

Owis, jesmin wl̥nā ne ēst, dedork’e ek’wons woghom gʷr̥um weghontn̥s — bhorom meg'əm, monum ōk’u bherontn̥s. Owis ek’wobhos eweukʷet: K’erd aghnutai moi widn̥tei g’hm̥onm̥ ek’wons ag’ontm̥. Ek’woi eweukʷont: K’ludhi, owi, k’erd aghnutai dedr̥k’usbhos: monus potis wl̥nām owiōm temneti: sebhei ghʷermom westrom — owibhos kʷe wl̥nā ne esti. Tod k’ek’luwōs owis ag’rom ebhuget.

Д. Адамс

[правіць | правіць зыходнік]

Рэканструкцыя, выкананая Дугласам Адамсам у 1997 годзе[9].

[Gʷr̥hₓḗi] h₂óu̯is, kʷési̯o u̯lh₂néh₄ ne (h₁é) est, h₁ék̂u̯ons spék̂et, h₁oinom ghe gʷr̥hₓúm u̯óĝhom u̯éĝhontm̥ h₁oinom-kʷe ĝ méĝhₐm bhórom, h₁oinom-kʷe ĝhménm̥ hₓṓk̂u bhérontm̥. h₂óu̯is tu h₁ek̂u̯oibh(i̯)os u̯eukʷét: 'k̂ḗr hₐeghnutór moi h₁ék̂u̯ons hₐéĝontm̥ hₐnérm̥ u̯idn̥téi. h₁ék̂u̯ōs tu u̯eukʷónt: 'k̂ludhí, h₂óu̯ei, k̂ḗr ghe hₐeghnutór n̥sméi u̯idn̥tbh(i̯)ós. hₐnḗr, pótis, h₂éu̯i̯om r̥ u̯l̥h₂néhₐm sebhi kʷr̥néuti nu gʷhérmom u̯éstrom néĝhi h₂éu̯i̯om u̯l̥h₂néhₐ h₁ésti.' Tód k̂ek̂luu̯ṓs h₂óu̯is hₐéĝrom bhugét.

Ф. Кортлант

[правіць | правіць зыходнік]

Тэкст байкі, рэканструяваны паводле Фрэдэрыка Кортланта, 2007 г.[4]

ʕʷeuis ʔiḱ:ueskʷ:e

ʕʷeuis i ʕueli nēʔst ʔeḱ:ums uēit:, t:o kʷ’rʕeum uoḱom uḱent:m, t:o mḱ’eʕm porom, t:o tḱmenm ʔoʔḱ:u prent:m. uēuk:t ʕʷeuis ʔiḱ:uos, ʕetḱo ʔme ḱ:ērt ʕnerm uit’ent:i ʔeḱ:ums ʕḱ’ent:m. ueuk:nt: ʔiḱ:ues, ḱ:luti ʕʷue, ʕetḱo nsme ḱ:ērt: uit’ent:i, ʕnēr p:ot:is ʕʷuiom ʕueli sue kʷermom uesti kʷ:rneut:i, ʕʷuēi kʷ:e ʕueli neʔsti. t:o ḱ:eḱ:luus ʕʷeuis pleʕnom pēuk’t.

Р. Лур

[правіць | правіць зыходнік]

Версія байкі, адноўленая згодна з даследаваннямі Размары Лур, 2008 г.[1]

h₂ówis h₁ék’wōskʷe

h₂ówis, (H)jésmin h₂wlh₂néh₂ ne éh₁est, dedork’e (h₁)ék’wons, tóm, wóg’ʰom gʷérh₂um wég’ʰontm, tóm, bʰórom még’oh₂m, tóm, dʰg’ʰémonm h₂oHk’ú bʰérontm. h₂ówis (h₁)ék’wobʰos ewewkʷe(t): k’ḗrd h₂gʰnutoj moj widntéj dʰg’ʰmónm (h₁)ék’wons h₂ég’ontm. (h₁)ék’wōs ewewkʷ: k’ludʰí, h₂ówi! k’ḗrd h₂gʰnutoj widntbʰós: dʰg’ʰémō(n), pótis, h₂wlnéh₂m h₂ówjom kʷnewti sébʰoj gʷʰérmom wéstrom; h₂éwibʰoskʷe h₂wlh₂néh₂ né h₁esti. Tód k’ek’luwṓs h₂ówis h₂ég’rom ebʰuge(t).

Дж. Войлес, Ч. Барак

[правіць | правіць зыходнік]

Рэканструкцыя 2009 года, зробленая Джозефам Бойлесам і Чарльзам Баракам[10].

Owis eḱwōs kʷe

Owis, jāi wl̥nā ne eest, dedorḱe eḱwons, tom woǵʰom gʷr̥um weǵʰontm̥, tom bʰorom meǵm̥, tom ǵʰm̥onm̥ ōku bʰerontm̥. Owis eḱwobʰjos eweket: «Ḱerd angʰetai moi widontei ǵʰm̥onm̥ eḱwons aǵontm̥». Eḱwos wewekur: «Ḱludʰe, owei! Ḱerd angʰetai widontbʰjos: ǵʰm̥on, potis, wl̥nam owijōm kʷr̥neti soi gʷʰermom westrom; owibʰjos kʷe wl̥nā ne esti». Tod ḱeḱlōts owis aǵrom ebʰuget.

Г. Мелчэрт

[правіць | правіць зыходнік]

Рэканструкцыя гэтага ж года, выкананая Гаралдам Мелчэртам.

H₂ówis (h₁)ék̂wōs-kʷe

h₂áwej josméj h₂wl̥h₁náh₂ né h₁ést, só h₁ék̂woms derk̂t. só gʷr̥hₓúm wóĝhom wéĝhet; méĝh₂m̥ bhórom; só (dh)gĥémonm̥ h₂ṓk̂u bhéret. h₂ówis h₁ék̂wojbh(j)os wéwk(ʷ)et: (dh)ĝhémonm̥ spék̂joh₂ h₁ék̂ʷoms-kʷe h₂éĝeti, k̂ḗr moj aglmutór. h₁ék̂wōs tu wéwkʷont: k̂ludhí, h₂owei! tód spék̂jomes/n, n̥sméi aghnutór k̂ḗr: (dh)ĝhémō pótis sē h₂áwjōm h₂wl̥h₁nā́h₁ gʷhérmom wéstrom (h₁)wébht, h₂áwibh(j)os tu h₂wl̥h₁náh₂ né h₁ésti. tód k̂ek̂luwṓs h₂ówis h₂aĝróm bhugét.

Э. Бёрд

[правіць | правіць зыходнік]

Апошняя вядомая мадыфікацыя байкі выкананая амерыканскім лінгвістам з Кентукійскага ўніверсітэта Эндру Майлзам Бёрдам у 2013 годзе з рэканструяванай фанетыкай і фаналогіяй[11]. Бёрдаў варыянт рэканструкцыі ў значнай ступені заснаваны на даследаваннях яго настаўніка прафесара Гаралда Крэйга Мелчэрта, лінгвіста з Каліфарнійскага ўніверсітэта[12][13]. Навуковец здзейсніў уласную агучку сваёй версіі байкі. Варыянт байкі паводле Бёрда апублікаваны на сайце Амерыканскага археалагічнага інстытута.

H₂óu̯is h₁éḱu̯ōs-kʷe

h₂áu̯ei̯ h₁i̯osméi̯ h₂u̯l̥h₁náh₂ né h₁ést, só h₁éḱu̯oms derḱt. só gʷr̥hₓúm u̯óǵʰom u̯eǵʰed; só méǵh₂m̥ bʰórom; só dʰǵʰémonm̥ h₂ṓḱu bʰered. h₂óu̯is h₁ékʷoi̯bʰi̯os u̯eu̯ked: «dʰǵʰémonm̥ spéḱi̯oh₂ h₁éḱu̯oms-kʷe h₂áǵeti, ḱḗr moi̯ agʰnutor». h₁éḱu̯ōs tu u̯eu̯kond: "ḱludʰí, h₂ou̯ei̯! tód spéḱi̯omes, n̥sméi̯ agʰnutór ḱḗr: dʰǵʰémō, pótis, sē h₂áu̯i̯es h₂u̯l̥h₁náh₂ gʷʰérmom u̯éstrom u̯ept, h₂áu̯ibʰi̯os tu h₂u̯l̥h₁náh₂ né h₁esti. tód ḱeḱluu̯ṓs h₂óu̯is h₂aǵróm bʰuged.

Пераклад на беларускую мову

[правіць | правіць зыходнік]

Ніжэй прыведзены пераклад на беларускую мову тэксту байкі[заўв 3].

Авечка і коні

Авечка, [на] якой не было поўсці, убачыла коней: аднаго, які вёз цяжкі воз, аднаго — вялікую ношу, аднаго, які хутка нёс чалавека. Авечка сказала коням: «Гарыць маё сэрца, калі бачу, што чалавек кіруе коньмі». Коні сказалі: «Слухай, авечка, нашае сэрца [таксама] гарыць ад пабачанага: чалавек, гаспадар, з авечай поўсці робіць сабе новую цёплую вопратку; а ў авечак не застаецца поўсці». Пачуўшы гэта, авечка збегла ў поле.

Іншыя версіі

[правіць | правіць зыходнік]

Ніжэй прыведзены пералік версій байкі Шлейхера, выкананых для некаторых з моў, што ўзніклі ў выніку распаду праіндаеўрапейскай мовы.

Прагерманская мова

[правіць | правіць зыходнік]

Волфрамам Ойлерам і Конрадам Бадэнгоерам была ажыццёўлена рэканструкцыя гэта байкі на прагерманскай мове — мове, якая паўстала як адзін з вынікаў распаду праіндаеўрапейскай мовы і значна пазней таксама зведала распад, даўшы пачатак германскім мовам (англійскай, нямецкай, шведскай, дацкай, галандскай і да т.п.)[14].

Awiz, þazmai wullô ne wase, eχwanz gasáχwe, ainan kurun waganan wegandun, anþeran mekelôn burþînun, þridjanôn gumanun berandun. Awiz eχwamiz kwaþe: «Χertôn gaángwjedai mez seχwandi eχwanz gumanun akandun.» Eχwôz kwêdund: «Gaχáusî, awi, χertôn gaángwjedai unsez seχwandumiz: gumô, faþiz awjôn wullôn sez warman westran garwidi; avimiz wullô ne esti.» Þat gaχáusijandz awiz akran þlauχe.

Іншыя мовы

[правіць | правіць зыходнік]

Індаеўрапеісты-аматары Карлас Квілес Касас, Фернанда Лопес-Менчэра Дыес і іншыя сябры групы Dnghu, мэтай якой з’яўляецца стварэнне новае штучнай мовы, падобнай сваёй будовай да праіндаеўрапейскай, прапанавалі ўласныя рэканструкцыі байкі для розных стадый праіндаеўрапейскае і постпраіндаеўрапейскіх моў (праславянская, протагрэчаская, праіранская, прагерманская, пракельцкая, праанаталійская, пратахарская, прабалтыйская і протаармянская версіі)[15][16].

  • Прабалта-славянская мова:

Рэканструкцыя, выкананая К. Квілесам у 2007 годзе для прабалта-славянскай мовы з мэтай адлюстравання стану мовы каля на 1 г. да н.э.[17]

Avis asvas(-ke)

Avis, kesjo vŭlna ne est, spek’et asvãs, inam gŭrõ vezam vezantŭ, inam(-ke) még’am bóram, inam(-ke) zemenam jasu berantŭ. Avis nu asvamas vjauket: sĕrd aznutĕ me vĕdẽti, asvãs azantŭ viram. Asvas vjaukant: sludi, awi! sĕrd aznutĕ nas vĕdŭntmas: mãg, pat’, vŭlnam avjam karnjauti sebi g’armam vastram. Avjam(-ke) vŭlna ne esti. Tod sesluvas avis ak‘ram buget.

Рэканструкцыя, выкананая К. Квілесам і Ф. Лопесам-Менчэра ў 2009 годзе для прабалта-славянскай мовы з мэтай адлюстравання стану мовы каля 1 тыс. да н.э.[18]

Awis eķwōs-ke

Awis, kesja wilnā ne est, eķwas speķét, ainan grun waģan wéģantun, ainan-ke meģan baran, ainan-ke ģumanan ōķu bérantun. Awis nu eķwamas wjaukét: «Ķirdi ágnutei mei, eķwans ágantun wirán wíduntei». Eķwōs tu wjaukunt: «Ķludi, awi! ķirdi ágnutei insméi wídūntmas: ner, patis, awjam-ir wilnān sebi gormom westran kirnjautĭ». Áwjam-ke wilnā ne esti. Ta ķéķluwas awis agram bugít.

Удакладненая рэканструкцыя гэтых жа аўтараў для гэтай ж мовы гэтага ж перыяду, 2011 г.[19][20].

Awis eḳwōskʲe

Awis, kasja wilnā ne est, eḳwas speḳét, ainan grun waġan wéġantun, ainanke megan baran, ainanke ġmanan ōku bérantun Awis nu eḳwamas wjaukʲét: «Ḳirdi ágnutei mei, ekwans ágantun wirán wíduntei». Eḳwōs tu wjaukunt: «Kludí, awi! ḳirdi ágnutei insméi wídūntmas: neras, patis, awjam ar wilnān sebi gormom westran kʲirnjautĭ». Áwjamkje wilnā ne esti. Ta kʲekluwas awis agram bugít.
  • Праславянская мова:

Рэканструкцыя байкі на праславянскай мове, якая выкананая К. Квілесам у 2007 годзе і адлюстроўвае стан мовы на прыкладна VI ст. н.э.[21]

Ovĭs esvŭ-če

Ovĭs, česo vlĭna ne jazĭt, esva speset, inŭ žarŭõ vozŭ vézõtẽ, inŭ-če meža borŭ, inŭ-če žmonŭ asŭ bérõtẽ. Ovĭs nŭ ésvomŭ vjučét: «Srĭd áznutĕ mĕ, esvŭ ágõtŭ virŭ vídẽti». Esva tu vjučõt: «Sludĭ, ove! srĭd áznutĕ ẽsmí vídẽtmŭ: ner, podĭs, óvjemĭ-rĭ vlĭnõ sĕbi germŭ vestrŭ črĭnjutĭ». Óvjemĭ-če vlĭna ne jázĭtĭ. To sésluvŭ ovĭs agrŭ bugĭt.

У папулярнай культуры

[правіць | правіць зыходнік]

Праіндаеўрапейская мова, рэканструяваная паводле ўяўленняў сучаснае лінгвістыкі, прадэманстраваная ў дыялогу між людзьмі і іншапланецянінамі ў навукова-фантастычным фільме Праметэй, знятым брытанскім рэжысёрам Рыдлі Скотам. Падчас дзеяння фільму ў адным з эпізодаў андроід зачытвае дадзеную байку ў якасці ўласных моўных практыкаванняў (варта адзначыць, што рэканструяваная праіндаеўрапейская мова гучыць таксама падчас спробы андроіда ўсталяваць дыялог з іншапланецянінам)[22][23][24]. У ролі лектара выступіў лінгвіст Аніл Кумар Більту з Школы ўсходазнаўства і афрыканістыкі Лонданскага ўніверсітэта[25].

Заўвагі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ У дадзеным фрагменце Шлейхер дапусціў факталагічную памылку з прычыны немагчымасці стрыжкі авечак праіндаеўрапейцамі, паколькі нажніцы былі вынайдзены чалавекам значна пазней, прыкладна праз 1—1,5 тыс. гг. пасля распаду праіндаеўрапейскай мовы. Праіндаеўрапейцы авечую поўсць выскубвалі. Паводле Бромлей Ю. В., Подольный Р. Пирамида языков // Человечество — это народы. — М.: Мысль, 1990. — С. 78. — 391 с. — ISBN 5-244-00452-2, 978-5-244-00452-6..
  2. ↑ Выкананы праз рускі пераклад паводле Звегинцев В. А. История языкознания XIX и XX веков в очерках и извлечениях. Часть I. — 3 доп. изд. — М.: Просвещение, 1964. — С. 122. — 427 с..
  3. ↑ Выкананы праз рускі пераклад паводле Герценберг Л. История индоевропейского текста // Индоевропейское языкознание и классическая филология — XVI (чтения памяти И. М. Тронского). Материалы Международной конференции, проходившей 18-20 июня 2012 г / Отв. ред. Н. Н. Казанский. — СПб.: Наука, 2012. — С. 152. — 920 с. — ISBN 978-5-02-038298-5. Архівавана 30 кастрычніка 2012..

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б Lühr R. Von Berthold Delbrück bis Ferdinand Sommer: Die Herausbildung der Indogermanistik in Jena. — Vortrag im Rahmen einer Ringvorlesung zur Geschichte der Altertumswissenschaften. — Jena: Friedrich-Schiller-Universität, 2008. — С. 4.
  2. ↑ Une fable en indo-européen (фр.). CIEP (25 чэрвеня 2014). Архівавана з першакрыніцы 20 чэрвеня 2007. Праверана 6 сакавіка 2015.
  3. ↑ Encyclopedia of Indo-European Culture (1997:501)
  4. ↑ а б Kortlandt F. For Bernard Comrie. — Frederik Kortlandt: Other electronic publications. — Leiden: Leiden University, 2007. — С. 243e. Архівавана 3 сакавіка 2016.
  5. ↑ а б Schleicher A. Eine fabel in indogermanischer Ursprache // Beiträge zur vergleichenden Sprachforschung auf dem Gebiete der arischen, celtischen und slawischen Sprachen. Fünfter Band. — VI. — Berlin: Ferd. Dümmlers Verlagsbuchhandlung. Harrwitz und Gossmann, 1868. — С. 206-208. — 506 с.
  6. ↑ Hirt H. VII // Die Hauptprobleme der indogermanischen Sprachwissenschaft. — Herausgegeben Und Bearbeitet Von Ahelmunt Arntz. — Halle/Saale: Max Niemeyer, 1939. — 226 с. — (Sammlung kurzer Grammatiken germanischer Dialekte. B. Ergänzungsheft 4).
  7. ↑ Lehmann W. P., Zgusta L. Schleicher’s tale after a century // Studies in diachronic, synchronic, and typological linguistics: Festschrift for Oswald Szemerényi on the occasion of his 65th birthday / Ed. by Bela Brogyanyi; [contrib. by Olga Akhmanova … et al.]. — Amsterdam: John Benjamins B.V, 1979. — 2 dl.; XIV. — С. 455-466. — 994 с. — (Amsterdam studies in the theory and history of linguistic science. Series IV; Current Issues in Linguistic Theory, vol. 11. — ISSN 0304-0763). — ISBN 9-027235-04-X, 978-9-027235-04-6.
  8. ↑ Danka I. R. Od zaczątku wiedzy o języku do rekonstrukcji języka indoeuropejskiego // Międzynarodowa komunikacja językowa : materiały konferencyjne / Red. Tadeusz Ejsmont; tł. streszczeń Halina Ejsmont; Uniwersytet Łódzki. Zrzeszenie Studentów Polskich, Studenckie Koło Naukowe Esperantystów UŁ. — VI. — Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1986. — С. 44-59. — 61 с. — ISBN 8-370162-05-3, 978-8-370162-05-4.
  9. ↑ Adams D. Q. Schleicher’s tale // Encyclopedia of Indo-European Culture / Ed. by Mallory J. P., Adams D. Q. — XXXVII. — London-Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers, 1997. — С. 500-503. — 829 с. — ISBN 1-884964-98-2, 978-1-884964-98-5.
  10. ↑ Voyles J. B., Barrack C. viii // An Introduction To Proto-Indo-European And The Early Indo-European Languages. — Bloomington, IN: Slavica Publishers, 2009. — С. 31. — 647 с. — ISBN 0-89357-342-3, 978-0-89357-342-3.
  11. ↑ Meredith Bennett-Smith. Is This How Our Ancestors Sounded? Linguist Recreates Proto-Indo-European Language, audio // The Huffington Post. — 2013.
  12. ↑ Eric A. Powell Telling Tales in Proto-Indo-European // Archaeology. — 2013. Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2021.
  13. ↑ Как звучал индоевропейский праязык // Полит.ру. — 2013. Архівавана з першакрыніцы 12 студзеня 2014.
  14. ↑ Euler W., Badenheuer K. Sprache und Herkunft der Germanen: Abriss des Protogermanischen vor der Ersten Lautverschiebung. — London/Hamburg: Verlag Inspiration Un Limited, 2009. — С. 213. — 244 с. — ISBN 978-3-9812110-1-6.
  15. ↑ Quiles C., López-Menchero F. & others. Schleicher’s fable in proto-indo-european and its main proto-languages (Version 8, 07/3/2008). — Indo-European Language Association, 2008. Архівавана 24 снежня 2012.
  16. ↑ Quiles C., López-Menchero F. & others. Schleicher’s fable in proto-indo-european and its main proto-languages (Version 8, 07/3/2008). — Indo-European Language Association, 2008. Архівавана 22 мая 2010.
  17. ↑ Quiles C. A Grammar Of Modern Indo-European: Language & Culture, Writing System & Phonology, Morphology And Syntax. — 1st ed. — Dnghu Assoc, 2007. — С. 39. — 390 с. Архівавана 16 студзеня 2010.
  18. ↑ Quiles C. A Grammar Of Modern Indo-European: Language & Culture, Writing System & Phonology, Morphology And Syntax. Version 4.15 (10/2009). — 2st ed. — Badajoz: Asociación Cultural Dnghu, 2009. — С. 52. — 828 с. — ISBN 1-4486-8206-1, 978-1-4486-8206-5.
  19. ↑ Quiles C., López-Menchero F. A Grammar Of Modern Indo-European: Language & Culture, Writing System & Phonology, Morphology And Syntax. Version 5.00, April 2011. — 3nd ed. — Badajoz/Sevilla: Indo-European Language Association, 2011. — С. 75. — 790 с. — ISBN 1-4610-2213-4, 978-1-4610-2213-8.
  20. ↑ Quiles C., López-Menchero F. A Grammar Of Modern Indo-European: Language & Culture, Writing System & Phonology, Morphology And Syntax. Version 5.20 Prometheus, October 2012. — Prometheus ed. — Badajoz/Sevilla: Indo-European Language Association, 2011. — С. 77. — 546 с. — ISBN 1-4800-4976-X, 978-1-4800-4976-5. Архівавана 7 мая 2016.
  21. ↑ Quiles C., López-Menchero F. A Grammar Of Modern Indo-European: Language & Culture, Writing System & Phonology, Morphology And Syntax. — 1st ed. — Badajoz: Asociación Cultural Dnghu, 2007. — С. 41. — 440 с. — ISBN 8-4611-7639-1, 978-8-4611-7639-7.
  22. ↑ Mark Liberman. Proto-Indo-European in Prometheus? // Language Log. — 2012.
  23. ↑ Stu Holmes. The linguistics of Prometheus — what David says to the engineer // thebioscopist.com. — 2012.
  24. ↑ Quiles C., López-Menchero F. A Grammar Of Modern Indo-European: Language & Culture, Writing System & Phonology, Morphology And Syntax. — 5.20 Prometheus. — Badajoz/Sevilla: Indo-European Language Association, 2012. — С. 8. — 546 с. — ISBN 1-4800-4976-X, 978-1-4800-4976-5. Архівавана 7 мая 2016.
  25. ↑ Prometheus. Full Cast & Crew (англ.). imdb.com (24 кастрычніка 2012). Праверана 25 чэрвеня 2014.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Arntz, Helmut (ed.), Hirt, Hermann. Die Hauptprobleme der indogermanischen Sprachwissenschaft. — Niemeyer, Halle a.d. Saale, 1939. — (Sammlung kurzer Grammatiken germanischer Dialekte. B. Ergänzungsheft 4).
  • Kortlandt, Frederik. For Bernard Comrie. — 2007.
  • Lehmann, W., and L. Zgusta. Schleicher's tale after a century. In Festschrift for Oswald Szemerényi on the Occasion of his 65th Birthday / ed. B. Brogyanyi. — Amsterdam, 1979.
  • Lühr, Rosemarie. Von Berthold Delbrück bis Ferdinand Sommer: Die Herausbildung der Indogermanistik in Jena.
  • Mallory, J. P. and Adams, D. Q. Encyclopedia of Indo-European Culture. — London, 1997.
  • Schleicher, August. Fabel in indogermanischer Ursprache. — Beiträge zur vergleichenden Sprachforschung auf dem Gebiete der arischen, celtischen und slawischen Sprachen. — Berlin: Dümmler, 5/1868.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Байка_Шлейхера&oldid=4793989"