Бык Хека

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Бык Хека
Маса 650 ± 300 кг
Названа ад Heinz Heck[d] і Lutz Heck[d]
Краіна паходжання
Вышыня 135 ± 10 см
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бык Хека[1] — цягавітая парода  (руск.) (бел. буйной рагатай жывёлы  (руск.) (бел..

Дадзеная парода з’яўляецца вынікам спробы, зробленай у 1920-1930-х гадах братамі Хекамі  (руск.) (бел. дзеля адраджэння  (руск.) (бел. вымерлых тураў (Bos taurus primigenius) з сучасных парод свойскага быка, якія паходзяць ад яго. Метадалогія і поспех праграмы з’яўляюцца прадметам спрэчак[2]. Існуюць значныя адрозненні ў целаскладзе, росце і прапорцыях цела паміж быком Хека і вымерлым турам. Ёсць і іншыя віды свойскай жывёлы, якія вельмі падобныя на сваіх дзікіх продкаў, прынамсі, настолькі ж, наколькі падобны бык Хека[3].

Стварэнне[правіць | правіць зыходнік]

Дадзеная парода ўзнікла ў Германіі ў 1920-1930-я гады ў выніку спробы ўзнавіць  (англ.) (бел. продка свойскага быка — тура (Bos taurus primigenius)[4]. У першыя гады Веймарскай Рэспублікі браты Хайнц  (англ.) (бел. і Луц Хек  (руск.) (бел. самастойна пачалі праграму па дэдаместыфікацыі[5]. Іх матывам было выратаванне з нябыту тура, якога ўвесь час блыталі з зубрам, іншым буйным еўрапейскім быком эпохі галацэну. Браты Хекі лічылі, што аднаўленне тура і паказ двух гэтых відаў побач адзін з адным, магло б паказаць розніцу паміж імі шырокай публіцы. Акрамя таго, яны лічылі, што здолеўшы адрадзіць від, яны выправілі б памылку, зробленую чалавекам[6].

Хайнц быў дырэктарам заапарку  (руск.) (бел. ў Мюнхене, а Луц — Берлінскага заапарку. Праз адзінаццаць гадоў пасля пачатку сваіх эксперыментаў, на заходзе Веймарскай рэспублікі, кожны з іх абвясціў аб поспеху[7][8]. Браты выкарыстоўвалі розныя наборы парод жывёлы для дэдаместыфікацыі  (руск.) (бел.. Напрыклад, Луц Хек (у Берліне) выкарыстаў іспанскіх баявых быкоў  (руск.) (бел., у той час як Хайнц Хек (у Мюнхене) не[3]. Берлінскае пагалоўе, верагодна, не перажыло Другой сусветнай вайны, таму ўсе сучасныя быкі Хека паходзяць ад Мюнхенскага пагалоўя[3]. Зыходныя пароды, якія выкарыстоўваліся для вывядзення:

У 1932 годзе нарадзіўся першы бык, якога Хайнц Хек палічыў падобным на тура; ён быў названы «Glachl». Ён быў на 75 % карсіканец і на 25 % помесь з шэрай, германскай, хайленд і англерскай. Гэты бык і яго бацька пасля былі скрыжаваныя з іншымі пародамі з мэтай павелічэння вагі[3]. Як следства, большасць сучасных быкоў Хека бяруць пачатак з цэнтральна-еўрапейскіх мяса-малочных парод, выведзеных з выкарыстаннем парод з іншых рэгіёнаў[9]. Прыхільнікі буйной рагатай жывёлы Хека часта сцвярджаюць, што вынікі гадоўлі Хайнца і Луца ў асноўным выглядалі «доказам поспеху» іх эксперыменту. Зрэшты, папуляцыі з Берліна і Мюнхена не вельмі падобныя[3].

У Дуйсбургскім заапарку  (англ.) (бел., адна карова ватусі  (руск.) (бел., якая з’яўлялася напалову зебу, была скрыжавана з быком Хека. Некаторыя сучасныя быкі Хека, пераважна тыя, у каго ёсць вялікія і тоўстыя рогі, паходзяць ад гэтага перакрыжаванага нашчадства. У некаторых месцах прымітыўная паўднёва-еўрапейская буйная рагатая жывёла такіх парод, як Саягеса  (англ.) (бел. і кіянская  (руск.) (бел., былі скрыжаваныя з быком Хека з мэтай набліжэння да туру па фенатыпічным  (руск.) (бел. прыкметам. Гэтая помесь называецца Таурус, якую не варта блытаць з Taurus cattle  (англ.) (бел.[3].

Характарыстыкі[правіць | правіць зыходнік]

Параўнанне рэканструяванай знешнасці тура (верхняя) з сярэднім быком Хека (унізе)
Дэманстрацыя неаднастайнасці быка Хека з розных месцаў і краін
Дывергенцыя афарбоўкі, Оствардэрспласэ  (руск.) (бел..
Карова ў Мангейме (Германія)

Тыповы бык павінен мець вышыню ў сярэднім 140 см, карова — 130 см, масу да 600 кг. Бык Хека на 20-30 см ніжэй, чым туры, знешні выгляд якіх яны павінны былі прайграць. Гэтая парода не нашмат большая за іншых хатніх парод, у той час як туры дасягалі вышыні 160—180 см, у рэдкіх выпадках нават 200 см мяркуецца, што маса тураў складала 700—1000 кг[3].

Памер — не адзіны аспект, у якім бык Хека адрозніваецца ад свайго дзікага продка. Ён грувасткі, як і многія іншыя хатнія пароды, а тур меў атлетычны целасклад. Ногі быка Хека карацейшыя, а тулава нашмат даўжэйшае, чым у тураў, у якіх вышыня пляча і даўжыня тулава амаль роўныя адзін аднаму[3]. У быка Хека даволі маленькая і кароткая галава, а ў тураў была выцягнутая вялікая галава, якая сядзела на мускулістай шыі. У тураў была добра развітая плечавая мускулатура, якая прымацоўвалася да доўгіх атожылкаў пазванкоў, чаго не назіраецца ў быка Хека. У цэлым, прапорцыі і форма цела быка Хека не вельмі падобныя на тураў і не адрозніваюцца ад многіх іншых хатніх парод[3].

Рогі тура мелі характэрную і адносна стабільную форму. У аснове яны раслі вонкі-уверх, затым наперад-унутр і ўнутр-уверх на кончыках. Рогі тураў, у цэлым, былі вялікія і тоўстыя, дасягаючы 80-100 см у даўжыню і 10 см і больш у дыяметры[6]. Аднак, рогі быка Хека адрозніваюцца ў многіх аспектах. Як правіла, яны выгінаюцца занадта моцна ўверх або вонкі ў параўнанні з арыгіналам, ці не дасягаюць даўжыні і дыяметра рагоў тура. Часта рогі быка Хека вельмі падобныя на рогі парод, з якіх ён быў выведзены[3].

Па колеры поўсці бык Хека можа нагадваць тураў, маючы быкоў з чорным агульным колерам поўсці з паласой лёгкага вугра і каровай з чырванавата-карычневым колерам. Аднак, у некаторых прадстаўнікоў пароды можа быць светлае сядло на спіне (якое адсутнічала ў тураў), а палавы дымарфізм ў колеры смутны ў большасці выпадкаў; быкі і каровы могуць мець цёмную афарбоўку з сядлом трохі іншага колеру, рэгулярна з’яўляюцца чорныя каровы, а таксама не рэдкасць злёгку афарбаваныя быкі. Існуюць і іншыя дэвіянтныя колеры, такія як шараваты або шэры або бэжавага колеру ў кароў. Таксама сустракаюцца белыя плямы, тыповыя для малочных парод, часам у той жа ступені, што і ў гальшцінскай пароды  (руск.) (бел.[3].

Бык Хека дэманструе больш высокі ўзровень неаднастайнасці прыкмет, чым любая дзікая жывёла ці большасць іншых хатніх парод. Існуюць значныя варыяцыі ў масці, форме і памеры рагоў, а таксама памерах і прапорцыях цела.

Гэтая парода ў многіх адносінах адрозніваецца ад тураў, і ёсць такія пароды, якія нагадваюць тураў, прынамсі, не менш. Да такіх пародаў адносяцца, напрыклад, іспанскі баявы бык  (руск.) (бел., саягеса  (англ.) (бел., пахунская парода  (англ.) (бел., марэманская парода  (англ.) (бел. і маранеская парода  (англ.) (бел.. Тым не менш, бык Хека ў дзікай прыродзе ўстойлівы да нізкіх тэмператур і здольны жыць на малапажыўнай ежы. З іншага боку, ёсць і іншыя пароды буйной рагатай жывёлы, таксама ўстойлівыя да суровых умоў як і бык Хека.

Бык «Taurus»[правіць | правіць зыходнік]

Taurus, удасканаленая форма быка Хека

У 1996 годзе германская прыродаахоўная арганізацыя ABU (ням.: Arbeitsgemeinschaft Biologischer Umweltschutz — рабочая група па біялагічнай абароне навакольнага асяроддзя) пачала крыжаваць  (англ.) (бел. быка Хека з паўднёва-еўрапейскімі прымітыўнымі пародамі з мэтай павышэння падабенства з турамі. Атрыманая ў выніку гэтага гібрыдная парода атрымала назву Taurus. Для скрыжавання выкарыстоўваліся пароды саягеса  (англ.) (бел., кіянская  (руск.) (бел. і, у меншай ступені, іспанскія баявыя быкі  (руск.) (бел.. Тое ж самае зроблена ў венгерскім нацыянальным парку Хортабадзь  (руск.) (бел., дзе дадаткова выкарыстоўваліся венгерскія шэрыя  (руск.) (бел. і ватусі  (руск.) (бел., у нацыянальным парку Ліль Вілдмас  (англ.) (бел. у Даніі, выкарыстоўваліся толькі кіянская  (руск.) (бел. і саягеса  (англ.) (бел. да гэтага часу[10], такія ж пароды выкарыстоўваліся і ў Латвіі.

Крытыка[правіць | правіць зыходнік]

Крытыка метадалогіі і вынікаў праграмы братоў Хекаў узыходзіць прынамсі да 1950-х гадоў. Цыс ван Вурэ (Cis van Vuure) апісвае працу У. Херра ў 1953 годзе і О. Кёлера ў 1952 годзе, якія выявілі наступнае: «Адсутнасць базавых ведаў аб вымерлых турах, шырокія крытэрыі адбору ў эксперыменце размнажэння і багатае ўяўленне і самазаспакоенасць двух братоў прывялі да празмернага спрашчэння працэдуры размнажэння. Крытыка таксама была сканцэнтравана на нядбайнасці, лёгкасці і хуткасці, з якой яны праводзілі свае эксперыменты, а таксама на генетычнай аснове эксперыментаў»[11]. Цыс ван Вурэ далей заяўляе: «З-за адсутнасці якога-небудзь прыкметнага падабенства па памеры, колеру і форме рагоў, акрамя іншых аспектаў, нельга лічыць, што бык Хека вельмі падобны на тураў. Хутчэй за ўсё, яны павінны разглядацца як папуляцыя буйной рагатай жывёлы, у якой можна выявіць некалькі прыкмет тураў, якія яны падзяляюць з многімі іншымі папуляцыямі буйной рагатай жывёлы.» На думку некаторых экспертаў, прымітыўныя паўднёва-еўрапейскія пароды такія як, напрыклад, іспанскі баявы бык, значна бліжэй да тураў, чым бык Хека[3].

Паколькі гэтая парода была падобная на тураў менш, чым некаторыя іншыя сучасныя пароды, у Нідэрландах сфармаваўся новы праект па адраджэнні вымерлых тураў — праграма Tauros[12]. Выкарыстоўваючы рэканструяваны мітахандрыяльнs геном тураў, была праверана прыдатнасць цягавітых прымітыўных парод, такіх як Саягеса  (англ.) (бел., пахунская  (англ.) (бел. або марэманская парода  (англ.) (бел., каб знайсці старажытную ДНК і фенатыпічныя прыкметы і аб’яднаць іх у адной пародзе, якая была б дастаткова ўстойлівая для выжывання ў дзікай прыродзе.

Распаўсюджанне[правіць | правіць зыходнік]

Налічваецца каля 2000 галоў гэтай пароды ў Еўропе і нязначная колькасць у іншых краінах. Бык Хека сустракаецца ў германскіх заапарках з-за памылковага сцвярджэння братоў Хек, што гэтая парода прадстаўляе сабой уваскрашаных тураў і падыходзіць для праектаў па захаванні сёння. У запаведніку Оствардерсплассе  (руск.) (бел. ў правінцыі Флеваланд (Нідэрланды) у вольным утрыманні каля 600 жывёл. Слабыя жывёлы адстрэльваюцца паляўнічымі, каб пазбегнуць лішніх пакут. Іншыя знаходзяцца ў Фалькталера Рысельфельдэра недалёка ад Берліна, у запаведніку Несеа каля Ены (Цюрынгія) і прыродным запаведніку Грубенфельдэр Леані ў Аўэрбаху  (руск.) (бел. (Баварыя). Каля 100 жывёл былі зарэгістраваныя ў Францыі ў 2000 годзе. У 2009 годзе дзевяць кароў і чатыры быкі былі завезены ў паўднёва-заходнюю Англію з Бельгіі. Дэрэк Гоу, Брытанскі абаронца прыроды, які кіруе фермай рэдкіх парод у Ліфтане ў графстве Дэван, купіў статак з 13 жывёл з Бельгіі ў 2009 годзе[13][14]. Статак вырас да 20 жывёл, але ў 2015 годзе Гоу давялося зарэзаць усіх, акрамя шасці, праз высокі ўзровень агрэсіі[15][16].

Папуляцыя ў Беларусі[правіць | правіць зыходнік]

З сакавіка 2020 года статак быкоў Хека засялілі ва ўрочышчы каля вёскі Пагост Жыткавіцкага раёна, дзе яны паспяхова прыжыліся і пачалі размножвацца[17].

15 асобін завезлі з латвійскага нацыянальнага парка «Кемеры  (руск.) (бел.» ў заказнік «Сярэдняя Прыпяць» і выпусцілі на вольны выпас на мясцовых поймавых лугах[17]. Тэрыторыя плошчай каля 200 га, на якой жывуць быкі, з аднаго боку абмежавана агароджай, а з другога — рэкамі Прыпяццю і Сцвігай[17].

Эколагі і біёлагі лічаць, што пражыванне на поймавых лугах Прыпяці і яе прытокаў буйных быкоў дапаможа аднавіць біяразнастайнасць, паколькі быкі, з'яўляючыся выпасовымі жывёламі, не даюць разрастацца хмызнякамі і высокім травам і такім чынам падтрымліваюць стан экасістэмы бліжэйшым да нізкатраўных лугоў, што стварае добрыя ўмовы для жыцця традыцыйных лугавых птушак: кулікоў, качак і іншых. Скашванне лугоў дае горшы эфект, бо падвышае манатоннасць ландшафту, у адрозненне ад вынікаў пасьбы траваедных, якія пакідаюць пасля сябе курціны і некранутыя лапіны, што вабіць самых розных жывёл і птушак[18].

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ А. И. Козорез, Е. С. Гринько История формирования комплекса мегафауны Беларуси // Современные проблемы охотоведения и сохранения биоразнообразия : материалы Международной научно-практической конференции : сб. — Минск: БГТУ, 2017. — С. 125—129. — ISBN 978-985-530-612-3. Архівавана з першакрыніцы 3 мая 2018.
  2. ↑ de Bruxelles, Simon (2009-04-22). "A shaggy cow story: how a Nazi experiment brought extinct aurochs to Devon". The Times. Праверана 2018-06-01.
  3. ↑ а б в г д е ё ж з і к л van Vuure, Cis (2005) Retracing the Aurochs — History, Morphology and Ecology of an extinct wild Ox. ISBN 954-642-235-5
  4. ↑ van Vuure, Cis (2005) Retracing the Aurochs — History, Morphology and Ecology of an extinct wild Ox. ISBN 954-642-235-5
  5. ↑ Heck, H. The Breeding-Back of the Aurochs(англ.) // Oryx  (англ.) (бел.. — Cambridge University Press, 1951. — Т. 1. — № 3. — С. 117. — DOI:10.1017/S0030605300035286
  6. ↑ а б Walter Frisch: Der Auerochs — Das europäische Rind. 2010, ISBN 978-3-00-026764-2.
  7. ↑ Heinz Heck (1934): ″Der Ur.″ Das Tier und Wir, Monatszeitschrift für alle Tierfreunde. Special edition (Sondernummer), March 1934. Quoted in: T. van Vuure, ″History, Morphology and Ecology of the Aurochs (Bos primigenius),″ Архівавана 29 жніўня 2011. 2002.
  8. ↑ Lutz Heck (1934): ″Über die Neuzüchtung des Ur oder Auerochs.″ Berichte der Internationalen Gesellschaft zur Erhaltung des Wisents 3(4):225-294, 1934. Quoted in: T. van Vuure, ″History, Morphology and Ecology of the Aurochs (Bos primigenius),″ Архівавана 29 жніўня 2011. 2002.
  9. ↑ Julia Poettinger: Vergleichende Studie zur Haltung und zum Verhalten des Wisents und des Heckrinds. 2011.
  10. ↑ Uffe Gjøl Sørensen: Vildokserne ved Lille Vildmose 2003—2010. Status rapport med anbefalinger til projektets forvaltning. [{{{1}}} Архівавана] {{{2}}}. København: UG Sørensen Consult, 2010.
  11. ↑ History, Morphology and Ecology of the Aurochs (Bos primigenius) Архівавана 29 жніўня 2011., T. van Vuure, Lutra 2002.
  12. ↑ www.taurosprogramme.com — Official website of Tauros Programme. Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2018. Праверана 1 чэрвеня 2018.
  13. ↑ 'Nazi super cows are trying to kill everyone,' says Devon farmer - Plymouth Herald(недаступная спасылка). Plymouth Herald, archived copy on Internet Archive. Архівавана з першакрыніцы 8 студзеня 2015. Праверана 6 студзеня 2015.
  14. ↑ "В Великобританию завезли коров, выведенных нацистами". NEWSru.com. Архівавана з арыгінала 2018-06-15. Праверана 2018-06-01.
  15. ↑ Steven Morris. Devon farmer forced to offload aggressive Nazi-bred ‘super cows’. the Guardian. Архівавана з першакрыніцы 6 студзеня 2015. Праверана 6 студзеня 2015.
  16. ↑ "Владельцу единственного в Британии стада "нацистских" быков пришлось убить половину голов из-за их агрессивности". NEWSru.com. Архівавана з арыгінала 2018-06-15. Праверана 2018-06-01.
  17. ↑ а б в Три теленка туроподобного быка Хека родились в заказнике «Средняя Припять» (руск.)
  18. ↑ Быки для спасения куликов: в Беларусь вселили потомков древних туров (руск.)

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Бык_Хека&oldid=4705446"