Перайсці да зместу

Грыцук вялікі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Вераценнік вялікі)
Грыцук вялікі
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Limosa limosa (Linnaeus, 1758)

Арэал
выява

     Гнездавы арэал

     Зімні арэал
Ахоўны статус

Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  176691
NCBI  161680
EOL  18680
FW  368996

Вераценнік вялікі ці Грыцук вялікі (Limosa limosa) — буйны кулік з сямейства бакасавых. Народныя назвы: крыцук, грута, грыта, не́цяг[1]. Гняздуе ў вільготных нізінах і забалочаных ландшафтах ад Ісландыі да Далёкага Усходу. Раён зімовак вельмі шырокі — Заходняя і Паўднёвая Еўропа, Афрыка, Паўднёвая і Паўднёва-Усходняя Азія, Аўстралія.

Знешні выгляд

[правіць | правіць зыходнік]

Буйны элегантны кулік з адносна маленькай галавой, доўгай дзюбай і доўгімі нагамі. Памерамі параўнальны з сярэднім кулонам (Numenius phaeopus), аднак мае больш ладны целасклад. Даўжыня 36—44 см, размах крылаў 70—82 см, маса 160—500 г., самцы ў сярэднім крыху драбнейшыя самак (у сярэднім 280 і 340 г адпаведна) і маюць больш кароткую дзюбу.

Апярэнне спіны рыжавата-бурае, стракатае, галавы і грудзей — ржава-рыжае. Бакі белыя з папярочнымі бурымі і рыжымі палосамі. Бруха белае, хвост чорны з белай асновай. На крылах белая палоса. Ногі чорныя.

Арэал: Ісландыя, лакальна Заходняя Еўропа і ад Цэнтральнай і Усходняй Еўропы паласой праз Азію да Сахаліна і Камчаткі. Насяляе вільготныя лугі і балоты з купінамі асакі, вільготныя тарфянікі, травяністыя берагі азёр, прыгнечаныя стэпы. Пранікае на сельгастэрыторыі (асабліва на пашы, лугі, вільготныя палі).

Пералёты від. Месцы зімовак: у Еўропе — міжземнаморскія краіны, Малая Азія, Месапатамія, Паўднёва-Усходняя Азія, Філіпіны, Малайскі архіпелаг, Аўстралія, Паўночная і Экватарыяльная Афрыка.

На Беларусі нешматлікі, але яшчэ месцамі звычайны пералётны і транзітна мігрыруючы від.

Асаблівасці біялогіі

[правіць | правіць зыходнік]

Гняздо ў неглыбокай ямцы на выступаючай з вады купіне траў і асок або на культурных лугах на сухіх месцах, часта пад кустом, з бакоў пад прыкрыццем раслін. Чашападобнае, з невялікай колькасці лістоў асок, сцёблаў хвашчу, лісця або іншай расліннасці. У выключных выпадках гнёзды размяшчае на плыткай вадзе (глыбінёй 10 — 20 см), і яны ў выглядзе стажка са шчыльна ўкладзенага матэрыялу.

Яйка

Яйкі (3-4, часам 5), авальныя або грушападобныя, аліўкава-зеленаватыя, аліўкава-бурыя альбо аліўкава-жоўтыя, часам цёмна-карычневыя. Глыбокія плямкі шэравата-карычневыя, паверхневыя – (даволі вялікія) карычневыя альбо аліўкава-карычневыя, звычайна іх крыху больш на шырокім канцы.

Мае 3 падвіды:

  • L. l. islandicaІсландыя, Шатландыя, паўночная Нарвегія
  • L. l. limosa – большая частка Еўропы
  • L. l. melanuroides – ізаляваныя папуляцыі ва Усходняй Сібіры, Манголіі, на Паўночна-Усходнім Кітаі і на Далёкім Усходзе Расіі.
Зубр еўрапейскі Гэты від занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі і ахоўваецца законам.
III катэгорыя (VU) 

У Міжнароднай Чырвонай кнізе, у сувязі з памяншэннем прыдатных для размнажэння тэрыторый, мае статус віду, блізкага да пераходу ў групу пагражальных (катэгорыя NT).

Зноскі

  1. Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т.1 / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1983. — Т. 1. — С. 436. — 575 с. — 10 000 экз.