Вялікая Грамадзянская вуліца (Магілёў)
Вялікая Грамадзянская Магілёў | |
---|---|
Агульная інфармацыя | |
Краіна | Беларусь |
Рэгіён | Магілёўская вобласць |
Горад | Магілёў |
Раён | Ленінскі раён |
Гістарычны раён | Пакроўскі пасад (Падміколле) |
Ранейшыя назвы | Вялікая Мяшчанская |
![]() |
Вялікая Грамадзянская вуліца (руск.: Большая Гражданская улица) — вуліца ў цэнтральнай частцы Магілёва, на тэрыторыі Пакроўскага пасада (Падміколля).
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%B0%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D1%8B%D0%BC%D0%B0%D0%BA_1941-06-23._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F.jpg/270px-%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%B0%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D1%8B%D0%BC%D0%B0%D0%BA_1941-06-23._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F.jpg)
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%B0%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D1%8B%D0%BC%D0%B0%D0%BA_07-08-1941._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F.jpg/220px-%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%B0%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D1%8B%D0%BC%D0%B0%D0%BA_07-08-1941._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F.jpg)
Гістарычная назва Вялікая Мяшчанская вуліца[1].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Mahilo%C5%AD%2C_%C5%A0koli%C5%A1%C4%8Da._%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%2C_%D0%A8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0_%28S._Judovin%2C_1913%29.jpg/220px-Mahilo%C5%AD%2C_%C5%A0koli%C5%A1%C4%8Da._%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%2C_%D0%A8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0_%28S._Judovin%2C_1913%29.jpg)
У канцы 1930-х гадоў знішчана драўляная Халодная сінагога[2].
Па вул. Вялікая Грамадзянская, 66 знаходзілася кватэра Карпінскіх, якая ў час Вялікай Айчыннай вайны была асноўнай яўкай падпольшчыкаў. Тут камсамолка Таня і яе маці В. М. Карпінская друкавалі ўначы на пішучай машынцы падпольную газету «За Родину» (пазней — «За Советскую Родину»), лістоўкі і зводкі Саўінфармбюро, захоўвалі боепрыпасы і медыкаменты для партызан, данясенні разведкі. У сакавіку 1943 г. нацысты арыштавалі Карпінскіх і пасля жорсткіх катаванняў расстралялі. В. М. Карпінская пасмяротна ўзнагароджана ордэнам Леніна, Таня — ордэнам Айчыннай вайны 1-й ступені[3].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%A8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0._%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D1%86%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B0.jpg/220px-%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%A8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0._%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D1%86%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B0.jpg)
У жніўні 2014 года быў знішчаны цокальны паверх гістарычнага дома, які да вайны ўяўляў сабой двухпавярховы будынак з драўляным 2-м паверхам.
Увесну 2015 года пачалося аднаўленне будынка малой сінагогі XIX стагоддзя (дом № 13) з ансамбля сінагагальнага двара на Школішчы[4].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%A8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0._%D0%AF%D1%9E%D1%80%D1%8D%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0_%2807%29.jpg/220px-%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%A8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0._%D0%AF%D1%9E%D1%80%D1%8D%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0_%2807%29.jpg)
26 жніўня 2016 года быў знесены 2-павярховы будынак яўрэйскай школы, які быў апошнім цэлым аўтэнтычным будынкам на гістарычнай тэрыторыі паселішча яўрэяў у раёне Школішча[5].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%9D%D0%B0_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%2807%29.jpg/220px-%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%9D%D0%B0_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%2807%29.jpg)
Размяшчэнне
[правіць | правіць зыходнік]Арыентавана з паўднёвага захаду на паўночны ўсход. Пралягае ўздоўж падножжа карэннага правага берага р. Дняпро. Пачынаецца ад Дняпроўскага моста, з поўдня прымыкаюць вуліцы Праванабярэжная і Гогаля. Пераходзіць у Малую Грамадзянскую недалёка ад скрыжавання апошняй з 1-м Рабочым завулкам. Раней працягвалася на поўнач ад Малой Грамадзянскай да вуліцы Катоўскага.
Забудова
[правіць | правіць зыходнік]- № 13 — малая сінагога (ХХ стагоддзе) —
Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513Г000018
- № 13 — ешыбот.
- Свята-Пакроўская царква са званіцай (адбудоўваецца).
Па вуліцы Вялікай Грамадзянскай размешчаны галоўны ўваход у парк Падміколле і каскадная лесвіца да плошчы Арджанікідзэ з фантанамі.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%9B%D0%B5%D1%81%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%B0_%D1%9E_%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B5.jpg/220px-%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E._%D0%9B%D0%B5%D1%81%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%B0_%D1%9E_%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B5.jpg)
- № 57 — прыватны жылы дом, больш вядомы як «бутэлечны дом» праз тое, што быў упрыгожаны тысячамі пластыкавых бутэлек. Знесены ў сярэдзіне чэрвеня 2018 года[6].
Зноскі
- ↑ Список дореволюционных и современных названий улиц г. Могилева
- ↑ Барысенка М. С. Магілёўшчына — мой любы і невядомы край. Зборнік экскурсій у 2-х частках. Ч.1. Магілёў, 2003. 190 с.: іл(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 снежня 2019. Праверана 18 снежня 2019.
- ↑ 26. Забудова Першамайскай вуліцы // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1986. — Магілёўская вобласць. — С. 65. — 408 с., іл.
- ↑ У Магілёве пачалі рэканструкцыю будынка былой сінагогі (фота) // Еўрарадыё, 29.04.2015.
- ↑ Фотофакт. В Могилеве на месте будущего парка в Подниколье снесли дореволюционное здание Архівавана 18 снежня 2019.
- ↑ «Бутылочный домик» всё. В Могилёве начали снос популярной городской достопримечательности