Віленская аперацыя (1919)

Віленская аперацыя
Асноўны канфлікт: Польска-савецкая вайна
Карта-схема аперацыі.
Дата	19—21 красавіка 1919
Месца	Вільня
Вынік	перамога польскіх войск
Праціўнікі
Польшча Літбел
Камандуючыя
Юзаф Пілсудскі Уладзіслаў Бяліна-Пражмоўскі Эдвард Рыдз-Сміглы Андрэй Снесароў
Сілы бакоў
пяхотная дывізія, кавалерыйская брыгада стралковы полк
Страты
невядома 1200 палонных
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Віленская аперацыя — аперацыя польскай арміі па захопу Вільні падчас польска-савецкай вайны.

Яна была першай наступальнай аперацыяй на літоўска-беларускім аператыўным напрамку, якой кіраваў асабіста галоўнакамандуючы Юзаф Пілсудскі. Асноўным элементам аперацыі быў рэйд 1-й кавалерыйскай брыгады падпалкоўніка Уладзіслава Бяліны-Пражмоўскага і дзеянні 2-й пяхотнай дывізіі легіёнаў генерала Эдварда Рыдз-Сміглага. Адначасовыя атакі на Ліду, Баранавічы і Навагрудак мелі на мэце звязаць значныя сілы праціўніка і адцягнуць яго ўвагу ад галоўнага кірунку. Акрамя таго, польскія часці прыкрывалі ўдарныя групы з боку Гродна ад магчымага варожага процідзеяння нямецкіх войск, яшчэ не выведзеных па Камп’енскаму перамір’ю.

Між тым, Рэўваенсавет Літоўска-беларускай арміі (камандуючы А. Я. Снесароў) і штаб Літоўскай дывізіі, даведаўшыся пра паразу Заходняй дывізіі пад Лідай, не прынялі тэрміновых мер па абароне Вільні. Патрабаванне камандуючага фронтам аб падрыхтоўцы горада да групавой абароны засталося толькі на паперы. У самой Вільні сур’ёзнай сілай быў толькі адзін 153-і полк.

Правёўшы разведку на стыку Літоўскай і Заходняй дывізій палякі засяродзілі тут конны атрад да 2000 шабляў пад камандаваннем падпалкоўніка Бяліны-Пражмоўскага, з задачай набегу на Вільню. 17 красавіка гэты атрад быў ужо пад станцыяй Беняконі, дзе меў сутычку з бронецягніком. Атрад маскіраваўся, і каманда бронецягніка не разгадала сілы і намеры праціўніка, не паведаміўшы пра гэта ў штаб. Віленскія ваенныя ўлады таксама, відаць, не надалі сур’ёзнага значэння нападу на бронецягнік у 50 км ад Вільні.

Між тым, атрад Бяліны, маскіруючыся, на працягу 18 красавіка здзейсніў 60-кіламетровы прабег і да 6 гадзін раніцы 19 красавіка падышоў да станцыі Вільні з паўднёва-ўсходняга боку. Налёт на станцыю быў настолькі нечаканым, што эшалон чырвонаармейцаў быў абяззброены без усялякага супраціву. Рушыўшы са станцыі ў горад, польскія кавалерысты за некалькі гадзін занялі палову Вільні, захапіўшы два масты праз Вілію. У гэты ж дзень палякамі быў адноўлены рух цягнікоў па чыгунцы Ліда — Вільня, і першы батальён пяхоты з Ліды да поўдня гэтага дня быў перакінуты ў Вільню. Завязаліся вулічныя баі ў паўднёвай і заходняй частках горада. Акрамя рэгулярных падраздзяленняў з савецкага боку ў іх удзельнічалі камуністычныя групы, з польскага боку — мясцовыя палякі.

Пілсудскі здолеў хутка перакінуць моцную групоўку (2-я пяхотная дывізія легіёнаў) генерала Рыдз-Сміглага ў Вільні і дамагчыся перавагі ў сілах. Між тым, штаб савецкай Літоўскай дывізіі, які знаходзіўся ў Вільні, усталяваў сувязь з палкамі і накіраваў на Вільню 6-ы полк з раёна Майшагала, але гэты полк адмовіўся наступаць на горад. Спроба падцягнуць іншыя часці, дзякуючы неарганізаванасці, скончылася таксама няўдала. Пасля трохдзённых кровапралітных баёў палякам удалося ачысціць Вільню ад савецкіх войскаў. 21 красавіка, у дзень поўнага захопу горада, туды прыбыў сам маршал Пілсудскі, захоплена сустрэты мясцовымі палякамі.

Нечаканая Віленская катастрофа ўнесла поўнае засмучэнне ў шэрагі Літоўска-Беларускага войска. Камандаванне фронту і арміі, не маючы рэзерваў, не магло нічога зрабіць, каб адабраць назад горад. Спроба стварыць кулак з 3-й брыгады 17 дывізіі з боку Мінска ні да чаго не прывяла.

Літаратура

• Война и революция. Книга седьмая. Государственное издательство, 1929. [1]
• Директивы командования фронтов Красной Армии (1917-1922): Сб. док. в 4 т. Т. II. Март 1919 г.-апрель 1920 г. / Глав. архив. упр. при Совете Министров СССР, Ин-т воен. истории М-ва обороны СССР, Центр. гос. архив Советской Армии; Отв. сост. Т.Ф. Каряева. — М.: Воениздат, 1972. — 804 с.
• А. П. Грицкевич. Западный фронт РСФСР 1918-1920. Борьба между Россией и Польшей за Белоруссию. Минск, Харвест, 2010. 496 с.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [2]
• Norman Davies, White Eagle, Red Star: the Polish-Soviet War, 1919-20, Pimlico, 2003, ISBN 0-7126-0694-7