Віталь Вітальевіч Катаеў

Віталь Вітальевіч Катаеў
Асноўная інфармацыя
Дата нараджэння	23 снежня 1925(1925-12-23)
Месца нараджэння	Кіраў, Вяцкі павет[d], Вяцкая губерня, РСФСР, СССР
Дата смерці	12 сакавіка 1999(1999-03-12) (73 гады)
Месца смерці	Масква, Расія
Месца пахавання	Пятніцкія могілкі[d]
Краіна	Расія  СССР
Альма-матар	Цэнтральная музычная школа[d] Акадэмічны музычны каледж пры Маскоўскай кансерваторыі[d] (1951) Маскоўская дзяржаўная кансерваторыя імя П. І. Чайкоўскага (1956)
Месца працы	Дзяржаўны акадэмічны сімфанічны аркестр Рэспублікі Беларусь Беларуская дзяржаўная кансерваторыя імя А. В. Луначарскага
Музычная дзейнасць
Прафесіі	дырыжор
Жанры	Сімфанічная музыка, оперная музыка
Узнагароды

Віта́ль Віта́льевіч Ката́еў (руск.: Виталий Витальевич Катаев; 23 снежня 1925, Вятка, СССР — 12 сакавіка 1999, Масква, Расія) — дырыжор, педагог. Заслужаны артыст Беларусі (1966), заслужаны дзеяч мастацтваў Расійскай Федэрацыі (1993), прафесар (1985).

Біяграфія

З 1934 года вучыўся ў маскоўскай Цэнтральнай музычнай школе па класе скрыпкі у В. М. Вульфмана, затым у А. К. Габрыэляна. У 1942 годзе пайшоў на фронт, служыў у 120-мм мінамётнай батарэі 14-га стралковага палка 343 стралковай брыгады, затым у ваенных аркестрах, дзе ўпершыню пачаў дырыжыраваць.

Пасля дэмабілізацыі (1948) працаваў скрыпачом у розных маскоўскіх аркестрах, скончыў Музычнае вучылішча пры Маскоўскай кансерваторыі (1951) па класе скрыпкі А. К. Габрыэляна. У тым жа годзе паступіў на аддзяленне оперна-сімфанічнага дырыжыравання Маскоўскай кансерваторыі, класы К. П. Кандрашына і Я. Я. Рацэра, наведваў таксама клас М. П. Аносава. Адразу па сканчэнні Маскоўскай кансерваторыі (1956) быў прыняты ў аспірантуру Ленінградскай кансерваторыі пад кіраўніцтвам М. С. Рабіновіча, якую скончыў у 1959 годзе. Працаваў у Петразаводску і Маскве.

У Беларусі

У 1962 годзе В. В. Катаеў прымае запрашэнне заняць пасаду мастацкага кіраўніка і галоўнага дырыжора Дзяржаўнага акадэмічнага сімфанічнага аркестра Беларускай ССР (Мінск). Па яго ініцыятыве ў 1966 годзе ў Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі ствараецца кафедра оперна-сімфанічнага дырыжыравання, якую ён узначальвае да 1968 года. Сярод яго вучняў народны артыст Беларусі М. Казінец, дацэнт БДАМ Сяргей Кафанаў і іншыя.

В. В. Катаеў у сваёй выканальніцкай дзейнасці заўсёды шукаў новыя шляхі. Многія яго канцэрты і гастрольныя выступленні ламалі савецкія стэрэатыпы ўспрымання сучаснай заходняй музыкі. Смеласць, неабходная для выканання твораў некаторых савецкіх і сучасных заходніх аўтараў, нараджалася з яснага разумення сваёй мастацкай мэты. Гэтая артыстычная безкампраміснасць і адмова ўступіць у КПСС адбіліся ў далейшым на кар’еры В. В. Катаева, ён быў пазбаўлены многіх магчымасцяў, у т.л. заняцця высокага становішча ў афіцыйнай музычнай іерархіі СССР, аднак талент, моцны характар і велізарная працаздольнасць дазвалялі яму дасягаць пастаўленых перад сабой творчых мэт.

У 1963 годзе ён выканаў у Мінску 13-ю сімфонію Д. Д. Шастаковіча — неўзабаве пасля маскоўскай (сусветнай) прэм’еры, якая выклікала вострую рэакцыю афіцыйнага савецкага кіраўніцтва. В. В. Катаеў успамінае:

Здавалася, ужо нішто не можа перашкодзіць выкананню сімфоніі, але за пяць дзён да канцэрта мне раптам з Масквы патэлефанаваў К. Кандрашын і папрасіў тэрмінова вярнуць аркестравыя партыі… Раніцай наступнага дня перад рэпетыцыяй я паведаміў пра гэта аркестру… Тады вырашылі, што пасля рэпетыцыі кожны музыкант возьме дадому сваю партыю і да раніцы перапіша яе, а заўтра вечарам цягніком адправім ноты з бібліятэкарам у Маскву.

На наступны дзень кожны музыкант ставіў на пульт дзве партыі — арыгінал і сваю, перапісаную, каб падчас рэпетыцыі выправіць магчымыя апіскі.

З асаблівай удзячнасцю дагэтуль успамінаю ўдзельнікаў выканання 13-й сімфоніі ў Мінску, асабліва музыкантаў Дзяржаўнага сімфанічнага аркестра Беларусі, якія перапісалі ўвесь камплект аркестравых партый пяцічасткавай сімфоніі для поўнага трайнога складу духавых, арфы, фартэпіяна, мноства ўдарных і вялікай колькасці струнных — больш за семдзесят партый! Гэты камплект аркестравых партый да гэтага часу знаходзіцца ў бібліятэцы аркестра. Я не ведаю падобнага выпадку ў канцэртнай практыцы аркестраў былога СССР, не кажучы аб канцэртным жыцці іншых краін.

Сярод пастановак В. В. Катаева, якія сталі падзеямі ў музычным жыцці Мінска і Беларусі, «Ваенны рэквіем» Б. Брытэна, «Сімфонія псалмоў» І. Стравінскага, сімфонія «Песня аб зямлі» Г. Малера, араторыя А. Анегера «Жанна д’Арк на вогнішчы» (у сцэнічнай рэдакцыі), шматлікія творы беларускіх кампазітараў.

У Маскве

У 1972 годзе В. В. Катаеў з'ехаў з Мінска, больш за чвэрць стагоддзя працаваў у Маскоўскай кансерваторыі, але сувязяў з Беларуссю не перарываў. Вялікі поспех мелі пастаўленыя ім і выкананыя пад яго кіраўніцтвам «Гісторыя доктара Іагана Фаўста» А. Шнітке (1984), «Сімфанічныя танцы» К. Штакхаўзена (першае выкананне ў СССР, 1984), араторыя С. Пракоф'ева «Цар Іван Грозны» (тэатральна-сцэнічная пастаноўка з удзелам І. Смактуноўскага, 1992).

Віталь Вітальевіч Катаеў памёр 12 сакавіка 1999 года. Пахаваны ў Маскве на Пятніцкіх могілках.

Спасылкі

• Столярчук К. Симфония о смысле бытия Архівавана 13 верасня 2014. // «Вечерний Минск». № 49, 16 марта 1999;