Геліяфіты

Цытрусавы сад у ПАР

Святлалюбныя расліны, аба геліяфіты (ад стар.-грэч.: ἥλιος — сонца + φυτόν — расліна) — расліны, прыстасаваныя да жыцця на адкрытых, добра асветленых сонцам месцах, якія дрэнна пераносяць працяглае зацяненне (у іх праяўляюцца прыкметы прыгнечанасці і затрымка развіцця). Геліяфітам для звычайнай жыццядзейнасці важна інтэнсіўнае асвятленне — сонечнае ў натуральных месцах росту ці штучнае ва ўмовах аранжарэй або цяпліц.

Да святлалюбных раслін адносяцца многія дрэвы (акацыя, лістоўніца, хвоя, бяроза), усе водныя расліны, лісце якіх знаходзіцца па-над паверхняй вады (лотас, гарлачык), травяністыя расліны лугоў і стэпаў (многія злакі), большасць ксерафітаў (кактусы), эфемеры паўпустыняў і пустыняў. Сярод сельскагаспадарчых раслін пераважаюць святлалюбныя: пладовыя дрэвы (апельсін, яблыня, кафейнае дрэва) і кусты (вінаград), а таксама бавоўнік, кукуруза, пшаніца, рыс, тамат, цукровы трыснёг і інш.

Дарослыя геліяфіты, як правіла, больш святлалюбныя, чым маладыя асобнікі. Драўняныя ці куставыя геліяфіты ўтвараюць звычайна разрэджаныя пасадкі.

Марфалогія

Прыстасаванасць да інтэнсіўнага асвятлення забяспечваецца асаблівасцямі марфалогіі і фізіялогіі святлалюбных раслін. У іх звычайна даволі тоўстае лісце, нярэдка размешчанае пад вялікім вуглом да святла (часам амаль вертыкальна); ліст бліскучы (за кошт развітай кутыкулы) або з апушэннем. У святлалюбных раслін значна часцей (у параўнанні з ценялюбнымі) сустракаецца адраўненне пабегаў з утварэннем шыпоў, калючак. Характэрна вялікая колькасць вусцеек, якія сканцэнтраваны галоўным чынам на ніжнім боку ліста; шматпластовую палісадную парэнхіму складаюць дробныя клеткі. У параўнанні з ценялюбнымі раслінамі геліяфіты маюць значна вышэйшую колькасць хларапластаў у клетках ліста — ад 50 да 300 на клетку; сумарная паверхня хларапластаў ліста ў дзясяткі разоў перавышае яго плошчу. За кошт гэтага забяспечваецца высокая інтэнсіўнасць фотасінтэзу — адметная рыса геліяфітаў. Іншым марфалагічным адрозненнем ад ценялюбных раслін з'яўляецца большая колькаць хларафілу на адзінку плошчы і меншая — на адзінку масы ліста.

Гл. таксама

• Ценевынослівыя расліны
• Ценялюбныя расліны

Літаратура

• Светолюбивые растения // Т. 23. Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)