Гісторыя хентаю

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

З’яўленне і развіццё хентаю, парнаграфічнай мангі і анімэ, шмат у чым абумоўлена спецыфічна японскім культурна-гістарычным стаўленнем да эстэтыкі і сексуальнасці.[1] Манга і анімэ ў Японіі ў сваім сучасным выглядзе пачалі станаўленне падчас і пасля Другой сусветнай вайны.[2] Сучасны ж хентай атрымаў свае развіццё толькі ў 1970-х гадах, калі манга пачала камерцыялізавацца, а чытацкая аўдыторыя, якая паспела палюбіць яе ў дзяцінстве, — сталець.[3][4][5] Каб зноў прыцягнуць чытачоў, мангакі сталі ўключаць у свае працы элементы эротыкі і крывавыя сцэны.[5] Японскія законы, якія дзейнічалі з часоў Другой сусветнай вайны да пачатку 1990-х гадоў, забаранялі графічную выяву палавых органаў, таму стваральнікі хентаю, як і любых іншых прадуктаў, якія змяшчаюць парнаграфічныя элементы, былі вымушаныя падвяргаць іх частковай цэнзуры або адлюстроўваць схематычна ці сімвалічна.[6] Кветкі і ракавіны сімвалізавалі похву жанчыны, а змеі, садавіна, гародніна — мужчынскі палавы член.[5] Таксама выкарыстоўваліся іншыя прыёмы, напрыклад, палавыя органы прыкрываліся з дапамогай эстэтычнага бандажу — сібары.[7]

Ранні перыяд[правіць | правіць зыходнік]

Сюнга Янагавы Сігэнобу, каля 1820 года,
прыватная калекцыя.
Сюнга перыяду Мэйдзі. Невядомы аўтар, каля 1900 года.

Большасць даследчыкаў згодныя ў тым, што эратычная манга і анімэ бяруць свой пачатак у перыяд Эда (1600—1868) ці нават раней, хоць немагчыма дакладна вызначыць, наколькі моцна ўплыў дадзенай культурнай традыцыі распаўсюдзіўся на сучасных аніматараў.[8] У перыяд Эда ўзнікае цікавасць да жанру бытавога рамана кібёсі,[9] сюжэты ў якім часцяком насілі эратычны характар. Па форме кібёсі ўяўлялі сабой апавяданні ў малюнках, забяспечаныя кароткімі тэкставымі тлумачэннямі.[10]

Акрамя таго, з’яўляецца новы кірунак у выяўленчым мастацтве — укіё-э. На гравюрах у гэтым стылі фігуравалі не толькі гейшы і папулярныя акцёры: аўтары сюнгі (яп.: 春画, літар. «вясновая карцінка») адлюстроўвалі парнаграфічныя сцэны, дзе персанажы з перабольшана велізарнымі палавымі органамі прымалі самыя разнастайныя пазіцыі,[8] уступалі ў палавыя акты з дэманамі мужчынскага і жаночага полу, прывідамі, жывёламі.[11][12][13] Персанажы рэдка паказваліся цалкам аголенымі, яны апранутыя ў свабодныя кімано, што было заклікана дадаткова стымуляваць сексуальнае ўзбуджэнне.[14] Арыгінальнасць сюжэтаў віталася і была важная з-за высокай канкурэнцыі на рынку.[15] Найвышэйшай папулярнасцю сюнга карысталася ў XVIII—XIX стст.[16] Яна ў адукацыйных мэтах вывучалася дзяўчынамі, якія неўзабаве павінны былі ўступіць у шлюб.[14] Пасля Рэстаўрацыі Мэйдзі (1868) сюнга стала нелегальнай,[17] аднак, яна аказала вялікі ўплыў на візуальны шэраг і сюжэты сучаснай японскай парнаграфіі.[18]

1960—1970-я гады[правіць | правіць зыходнік]

Першыя анімэ[правіць | правіць зыходнік]

Першым творам у жанры хентаю павінна было стаць анімэ Хакусана Кімуры  (фр.) (бел. (яп.: 木村白山) «Асвяжальны карабель» (яп.: 涼み舟, Suzumibune, 1932 год), няскончанае па прычыне канфіскацыі паліцыяй. Праца над ім была завершана толькі напалову.[19] Наступная сур'езная спроба аб’яднаць эротыку і японскую анімацыю была прадпрынятая толькі ў канцы 1960-х гадоў. Па ініцыятыве Осаму Тэдзука, які стараўся паправіць фінансавыя справы сваёй кампаніі Mushi Production і прыцягнуць у індустрыю анімэ дарослую аўдыторыю, была знятая экранізацыя «Тысяча і адной ночы» Senya Ichiya Monogatari (1969) — першая частка эратычнай трылогіі «Анімэрама» (анімацыя + сінерама + драма[20]), куды пасля ўвайшлі Cleopatra (1970) і Kanashimi no Belladonna (1973).[19] Для працы над Senya Ichiya Monogatari было нанята ў агульнай складанасці 60 тысяч супрацоўнікаў, а яго стварэнне заняло прыкладна паўтара года.[21][22]

Хоць надзеі Осаму Тэдзука не апраўдаліся, пад уплывам яго твора канкуруючая кампанія Leo Production (яп.: レオ・プロダクション) у тым жа годзе выпусціла іншую эратычную анімэ-версію «Тысяча і адной ночы», Maruhi Gekiga Ukiyoe Senya Ichiya (яп.: ㊙劇画　浮世絵千一夜) у стылі укіё-э.[23] У яе таксама былі праблемы з законам, а паказ у кінатэатрах быў дазволены толькі пасля таго, як былі выразаныя шэсць найбольш адкрытых сцэн.[19] У цэлым, мультыплікацыя ў тыя гады разглядалася як чыста дзіцячы кірунак кінематографа;[19] хоць у 1963 годзе камедыйны эратычны анімэ-серыял Sennin Buraku трансляваўся па тэлебачанні ў начным блоку.[24] Апошняй эратычнай працай, паказанай у кінатэатрах, стала Yasuji no Pornorama Yacchimae (1971).[19]

Эратычная манга[правіць | правіць зыходнік]

Парнаграфія ў пасляваеннай Японіі не была аддзеленая ад масавай культуры, як у Вялікабрытаніі ці ЗША, і парнаграфічныя выявы доўгі час з’яўляліся ў сродках масавай інфармацыі нароўні са спецыялізаванымі часопісамі.[25] Да 1960-х гадоў асноўнай аўдыторыяй мангі лічыліся дзеці.[26] У 1968 годзе карпарацыя Shueisha рыхтавала да выпуску часопіс мангі Shonen Jump,[27] які, па задуме Shueisha, павінен быў скласці канкурэнцыю выданням для хлопчыкаў ад кампаній Kodansha (Shonen Magazine) і Shogakukan (Shonen Sunday). Адной з першых прац, якія публікаваліся ў Shonen Jump, стала камедыйная манга Harenchi Gakuen (літар. «Бессаромная школа») Га Нагаі, якая імгненна набыла значную папулярнасць[28][29] і падняла наклады толькі што створанага часопіса да мільена асобнікаў.[28] Дзеянне гэтага твора адбываецца ў школе, дзе вучні мужчынскага полу і выкладчыкі занятыя тым, што падглядваюць за паўаголенымі школьніцамі і спрабуюць разглядзець жаночыя трусікі.[27]

Нягледзячы на тое, што па сучасным стандартам змест Harenchi Gakuen лічыцца досыць нявінным,[28] у свой час яна падвергнулася суровай крытыцы за вульгарны сюжэт, залішнюю шчырасць, дэманстрацыю падлеткавай сексуальнасці і пацягнула пратэсты настаўнікаў, жаночых асацыяцый і бацькоўскіх камітэтаў.[20][30] Бацькі рабілі публічныя спаленні Harenchi Gakuen.[31] Тым не менш, гэтая і іншая эратычная манга Га Нагаі друкавалася ў найбуйнейшых часопісах таго часу: Kekko Kamen (1974) выходзіла ў Shonen Jump, Oira Sukeban (1974) — у Shonen Sunday, Hanappe Bazooka (1979) — у Young Jump. Аўтар аказаў вялікі ўплыў на свет мангі і на японскае грамадства,[32][33] стаўшы першапраходцам «эці» — анімэ і мангі, у якіх утрымліваюцца намёкі на эратычныя сцэны або гумар з сексуальным падтэкстам.[34][35]

У 1970-х гадах з’яўляюцца першыя працы, прысвечаныя тэматыцы гомасексуальнага кахання, але ў ранняй юры- і яой-манзе эратычнага складніку не было.[36] Адкрыты па змесце яой існаваў у форме аматарскай мангі — додзінсі — стваранай фанатамі альбо па арыгінальных сюжэтах, альбо па матывах іншых папулярных твораў.[37]

Эрагэкіга[правіць | правіць зыходнік]

Часопіс эксперыментальнай мангі Garo, створаны Кацуіці Нагаі ў 1964 годзе, адкрыў дарогу руху эратычнай гэкігі — адкрытай мангі з рэалістычным малюнкам.[38] У 1970-х гадах індустрыя мангі адчула бум эрагэкігі.[39] Наклад Garo да 1971 года дасягнуў 70 тысяч асобнікаў. У ім друкавалася авангардная манга і эрагура.[40][41] Цэнзурныя абмежаванні спрыялі таму, што ў творах замест гранічна адкрытых сексуальных сцэн утрымліваліся сцэны крайняй жорсткасці і дэманстраваліся розныя сексуальныя дэвіяцыі.[38] Гэкіга лічылася мастацтвам андэграўнду, рэдактары часопісаў практычна не кантралявалі аўтараў і дазвалялі ім маляваць што заўгодна.[26] У 1973 годзе з’явіўся першы часопіс эрагэкігі Manga Erotopia, у якім друкаваліся Тосіа Маэда, які папулярызаваў жанр «эратычнага хорару», Масамі Фукусіма  (яп.) (бел., аўтар крывавай Nyohanbo (яп.: 女犯坊, «Манах-гвалтаўнік»),[42][43] Кадзуо Камімура, і дваццацічатырохгадовы Масару Сакакі, чые старанна прамаляваныя жаночыя выявы сталі настолькі папулярныя, што друкаваліся цэлыя выпускі, прысвечаныя выключна яго працам.[26] За Manga Erotopia рушылі ўслед Manga Erogenika (1975) і Manga Alice (1977).[38] Каб пазбегнуць праблем з паліцыяй, Manga Alice распаўсюджваўся праз гандлевыя аўтаматы.[26] Адтуль выйшлі такія аўтары, як Ёка Канда, Хісасі Сакагуці  (яп.) (бел. і Хідэо Адзума  (англ.) (бел. (яп.: 吾妻 ひでお). Апошні атрымаў прэмію Сэйун за працу з Manga Alice.[26] Папулярнасць эрагэкігі ўпала да 1980 года разам з папулярнасцю рэалістычнай рысоўкі, калі Японію, па выразе даследчыка Фрэдэрыка Шодта, ахапіў «лоліконны вірус» — у эратычнай манзе паўсюдна сустракаліся адкрытыя сцэны з удзелам дзяўчынак 8—12 гадоў.[39][39]

1980-я гады[правіць | правіць зыходнік]

«Залатое стагоддзе анімэ»[правіць | правіць зыходнік]

1980-я гады называюць «Залатым стагоддзем» анімэ.[44] Распаўсюджванне касетных відэамагнітафонаў і прайгравальнікаў лазердыскаў вярнула на рынак парнаграфію, якая з тых часоў займае самавітае месца ў індустрыі відэафільмаў.[42] Першым анімэ ў фармаце OVA-серыяла стала навукова-фантастычная драма Dallos, выпушчаная ў снежні 1983 года; а ўжо трэцяя ў гісторыі OVA была хентайскай. З семнаццаці OVA, створаных на працягу 1984 года, адзінаццаць былі парнаграфічнымі.[45]

Два першых эратычных OVA-серыяла — Lolita Anime і Cream Lemon — з’явіліся ў 1984 годзе.[46][47] Абодва ўпісваліся ў цэнзурныя абмежаванні, у прыватнасці, забарону на дэманстрацыю лабковых валасоў.[7][48] Cream Lemon, званы адным з найбольш значных з’яў у анімацыі 1980-х гадоў[49], спалучаў секс і эротыку з пародыямі на папулярныя мангу і анімэ.[46] Вялікая частка яго серый не была аб’яднаная персанажамі і сюжэтамі і ўяўляла сабой асобныя навелы розных жанраў з адной толькі агульнай умовай — як мінімум адзін палавы акт. Акрамя разнастайнасці сюжэтных матываў, у серыяле была прадстаўлена вялікая частка вядомых палавых вычварэнняў з ухілам у лесбійскі і садамазахісцкі секс.[50] У стварэнні Cream Lemon прымалі ўдзел такія вядомыя аніматары, як Тосіхіра Харана (Fight! Iczer One) і Хіроюкі Кітакуба (Blood: The Last Vampire).[51]

Наступнай пасля Cream Lemon буйнай падзеяй у свеце хентаю стаў выхад мангі Тосіа Маэды «Урацукідодзі. Легенда аб звышдэмане» (1986), якая атрымала вядомасць дзякуючы адкрытасці, жорсткасці і асабліва наяўнасці сцэн згвалтаванняў дзяўчын велізарнымі шчупальцамі — «тэнтаклямі».[52][53][54] У прадстаўленні заходняга гледача тэнтаклі з’яўляюцца сімвалам хентаю.[1][55] Анімэ, знятае па матывах «Урацукідодзі» ў 1987 годзе, вылучалі з шэрагу падобнай прадукцыі «якасная анімацыя і ліха закручаны фантастычны сюжэт з налетам містыкі і акультызму».[56] Яно стала надзвычай папулярным у ЗША і Еўропе і спарадзіла мноства сіквелаў.[54][57] Тосіа Маэда тлумачыў, што выдумаць фантастычную істоту з шчупальцамі у якасці аднаго з галоўных герояў яго вымусіла японскае заканадаўства, якое забараняе выяву адкрытых сексуальных сцэн паміж людзьмі, у той час як у яго выдуманага персанажа — дэмана — адсутнічаў чалавечы палавы член.[58] Пад уплывам мангі Тосіа Маэды ў 1980-х гадах былі знятыя Legend of Lyon Flare (1986)[59], Battle Can Can (1987)[60] і іншыя анімэ, у якіх прысутнічаюць персанажы з тэнтаклямі.

Бум лалікона ў Японіі[правіць | правіць зыходнік]

Стыль «каваій» (літар. «цудоўны», «добранькі») да гэтага часу карыстаецца ў Японіі вялікай папулярнасцю.[61]

У 1980-х гадах Японію ахапіў «лаліконны бум».[26] Традыцыйная парнаграфічная манга пачала значна саступаць у папулярнасці лалікону. Тыповым персанажам маляванай парнаграфіі стала юная школьніца ў адпаведнай форме, якая трымала плюшавую цацку. Даследчыкі лічаць, што ключавую ролю адыграў Хідэа Адзума — ён вывеў на паверхню «утоеную сексуальнасць, якую многія фанаты знаходзілі ў падлеткавых гераінях Тэдзукі і Хаяо Міядзакі».[26] Яго додзінсі «Кібела» (яп.: シベール) утрымоўвала эратычныя выявы «мульцяшных дзяўчынак» (напрыклад, Чырвонай Шапачкі), праўда, манга была не парнаграфічнай, а камедыйнай.[25] Хідэо Адзума першым звярнуў увагу на эратызм плыўных ліній.[25] Паводле ўспамінаў крытыка Кэнтаро Такэкума, мілыя персанажы ў стылі «каваій» (літар. «цудоўны», «добранькі») у Адзумы «раптам заняліся сексам».[25] Пасля Адзумы стыль малюнка ў хентае хіліўся ў бок нерэалістычнай эстэтыкі, у якой з’явілася шмат фанатаў.[25] Сваю ролю адыгралі цэнзурныя абмежаванні: забарона на паказ лабковых валасоў прывяла да распаўсюджвання ў хентае персанажаў-падлеткаў, зусім юных дзяўчын.[62] Дарослых жанчын малявалі ў тым жа стылі.[26] З’явіўся тэрмін бурыка (яп.: ブリッコ) — дасведчаная дарослая жанчына, якая вядзе сябе як нявінная дзяўчынка.[39]

У пачатку 1980-х пачалі выходзіць спецыялізаваныя часопісы лаліконнай мангі Lemon People і Manga Burikko.[25][63] Анімэ Lolita Anime і Cream Lemon 1984 года таксама спрыялі папулярызацыі тэматыкі.[7] Пазней у тым жа 1984 годзе было знята іншае Lolita Anime па матывах мангі Акі Уціямы  (яп.) (бел., вядомага лаліконнаго аўтара.[64] Масавая папулярнасць лалікона прывяла да таго, што манга Уціямы, які маляваў, у прыватнасці, немаўлятаў у падгузніках у сексуальным кантэксце, выходзіла ў шырокадоступным часопісе для хлопчыкаў Shonen Champion.[64] У канцы 1980-х гадоў такія адкрытыя працы, як Angel і Ikenai! Luna Sensei  (яп.) (бел., свабодна прадаваліся ў кнігарнях і публікаваліся ў юнацкіх і дзіцячых выданнях.[39][39]

Іншыя жанры[правіць | правіць зыходнік]

У пачатку 1980-х гадоў паўстаў асобны жанр парнаграфічнай мангі для дарослых жанчын, званы «рэдыкомі» (з англ.: ladies’ comics, літар. «жаночыя коміксы»).[65] У такіх часопісах, як Feel (яп.: フィール) выдавецтва Shodensha, друкаваліся працы з вялікай колькасцю эратычных сцэн і арыентаваныя на дарослую аўдыторыю. Жаночыя коміксы ранніх гадоў (Сюнгіку Уціды  (англ.) (бел. (яп.: 内田 滋子), Кёка Окадзакі)[26] характарызуюцца сексуальнай свабодай і станавіліся ўсё больш адкрытымі да пачатку 1990-х, аднак, найбуйнейшыя рэдыкомі-выданні сучаснасці не ўтрымліваюць парнаграфіі.[66] У той жа перыяд з’явіўся «сётакон» — аналаг лалікона, які паказвае сексуальныя адносіны з удзелам маленькіх хлопчыкаў, — але прычыны яго ўзнікнення дакладна невядомыя. Псіхолаг Тамакі Сайта  (яп.) (бел. мяркуе, што першапачаткова сётакон з’яўляўся паджанрам яоя.[67] Яой і юры, у сваю чаргу, набіралі папулярнасць.[37] Значная частка яойной мангі ўяўляла сабой вольны пераказ або перакладанне вядомых твораў, дзе сяброўскія адносіны паміж мужчынскімі персанажамі маглі быць інтэрпрэтаваныя як гомасексуальная цяга. Асабліва папулярныя ў асяроддзі прыхільнікаў яоя былі Captain Tsubasa і Saint Seiya, у якіх мелася вялікая колькасць герояў мужчынскага полу.[37] У юры парнаграфічныя сцэны пачалі з’яўляцца толькі ў 1990-х гадах.[68]

Сучаснасць[правіць | правіць зыходнік]

1990-я гады[правіць | правіць зыходнік]

Пытанні цэнзуры[правіць | правіць зыходнік]

Незразумелая сітуацыя з цэнзурай дасягнула свайго піка да пачатку 1990-х гадоў. Шырокая даступнасць парнаграфіі прывяла да стварэння асацыяцыі «Абароны дзяцей ад коміксаў».[39] Адна з заснавальніц камітэта Ісака Накаа апісала свае адчуванні ад паходу ў мясцовы кніжны магазін: «На вокладцы [мангі] быў сімпатычны малюнак, разлічаны на прыцягненне дзіцячай аўдыторыі, але ўнутры было поўна сексуальных матэрыялаў — такіх рэчаў, якія ніколі не павінны быць паказаны дзецям».[39] У верасні 1990 года ў газеце «Асахі сімбун» была апублікавана даследаванне такійскага ўрада, згодна з якім палова ўсей мангі ўтрымоўвала эратычныя сцэны.[39]

Уплыў на грамадскае меркаванне таксама аказала справа серыйнага забойцы дзяўчынак і прыхільніка лаліконнай мангі Цутому Міядзакі (перыяд забойстваў: 1988—1989).[26][69] Сур'ёзнасць яго злачынстваў падняла хвалю дэбатаў пра тое, ці застаюцца інтымныя фантазіі толькі фантазіямі і як захапленне лаліконам і эрагура-фільмамі, знойдзенымі ў кватэры злачынцы, можа ўплываць на канкрэтныя дзеянні чалавека.[70] Да сярэдзіны 1990-х гадоў спрэчкі заціхлі,[39] выдаўцы мангі сталі больш строга рэгуляваць змест выпускаемай прадукцыі, на тавары для дарослых пачалі дадаваць адмысловыя пазнакі, публікацыя некаторай мангі ў часопісах была забароненая.[71] Абмежаванне на паказ лабковых валасоў і іншыя візуальныя забароны былі прыбраныя ў пачатку 1990-х гадоў, таму манга стала больш адкрытай, хоць і менш даступнай.[26][39]

Анімэ і манга ў Японіі[правіць | правіць зыходнік]

Папулярнасць лалікона ў Японіі ўпала, на змену яму прыйшоў жанр «футанары».[26][72] У пачатку 1990-х Тосікі Юі апублікаваў свае найбольш вядомыя працы: Wingding Party, Junction і Hot Junction. Персанажы-футанары сустракаюцца ў манзе Масюмара Дзюбаоры  (яп.) (бел., Курэнай Адзукі (яп.: あずき紅), Агуды Ванян  (яп.) (бел., Суэхірагары  (яп.) (бел., Сатосі Акіфудзі (стваральнік Parade Parade), Кэя Амагі (стваральнік Stainless Night) і ў творах іншых аўтараў[73][74][75], а таксама ў значнай колькасці анімэ, зробленым ў 1990-х і 2000-х гадах, у тым ліку La Blue Girl (1992), Seikimatsu Reimaden Chimera (яп.: 世紀末麗魔伝キメイラ; 1997), Ogenki Clinic (1991).

У 1990-х гадах працавалі папулярныя мангакі Ісутосі (Slut Onna), Тору Нісімакі (Blue Eyes), Юдзін (Kojin Jugyo, Visionary, Sakura Diaries), Хэмару Маціно.[76] Зноў пачалі публікавацца аўтары эрагэкігі.[77] Было знята шмат анімэ, у тым ліку Dragon Pink (1994), Elven Bride (1995), Twin Angels (1995), Alien from the Darkness (1996), Mezzo Forte (1998);[78] некаторыя працы сталі класікай: F3, Words Worth, Rapeman, La Blue Girl, Adventure Kid па матывах мангі Тосіа Маэды.[39][79][80][81][82] У 1995 годзе было выпушчана рэалістычнае анімэ Cool Devices — адно з першых OVA, якія па-сапраўднаму пагружалі ў тэматыку BDSM, па гэты дзень застаецца адным з найбольш адкрытых у гісторыі жанру.[83]

Моцны ўплыў на індустрыю аказала папулярызацыя камп’ютарных гульняў у сярэдзіне 1990-х гадоў, у асаблівасці сімулятараў спатканняў і «візуальных раманаў».[84] У першых эратычных гульнях герой ўступаў у палавыя кантакты практычна з усімі сустрэчнымі дзяўчынамі запар, так як канцэпцыя разгалінаванага сюжэту ўпершыню з’явілася толькі ў 1992 годзе ў Dokyusei студыі élf.[85] Сюжэт практычна адсутнічаў, напрыклад, гулец павінен быў проста гвалтаваць дзяўчын, якія з’яўляліся на экране.[85] Продажы падобных гульняў былі дастаткова добрыя, але поспех Chaos Angels  (яп.) (бел., першай эратычнай RPG са складаным сюжэтам, пацягнуў распрацоўку падобных праектаў.[85] Адной з такіх гульняў стала Dragon Knight (1989), па матывах якой у 1991 годзе было ўпершыню зроблена хентай-анімэ.[86] За ім рушылі ўслед экранізацыі Dokyusei (1992; анімэ — 1994); Tokimeki Memorial (1994; анімэ — 1999); Pia Carrot (1995; анімэ — 1997)[87]; Kuro no Danshou: The Literary Fragment (1995; анімэ — 1999) і іншыя.[42]

Распаўсюджванне хентаю за мяжой[правіць | правіць зыходнік]

У канцы 1980-х гадоў адбылося сусветнае адкрыцце японскай анімацыі, і хентай адразу стаў шырока вядомы і папулярны ў ЗША і Еўропе, так як нічога падобнага па адкрытасці і якасці графікі там не было.[88] Акрамя таго, некаторыя OVA набылі культавы статус за кошт цікавай сюжэтнай лініі і старанна прапрацаваных характараў персанажаў.[89] Да такіх твораў можна аднесці «Урацукідодзі», гумарыстычную La Blue Girl, анімэ «Кайт — дзяўчынка-забойца». «Кайт», якая распавядае гісторыю маладых наёмных забойцаў-сірот, заваявала папулярнасць нават нягледзячы на той факт, што для амерыканскага рэлізу з анімэ былі цалкам выразаны парнаграфічныя сцэны.[89][90] У той жа час пачалі з’яўляцца тэматычныя вэб-сайты ў Інтэрнэце.[91] У пачатку 1990-х гадоў кампанія IANVS Publications выпусціла зборнік эратычных анімэ-скрыншотаў з выявамі дзяўчын, якія купаюцца — першую хентай-публікацыю. У 1994—1995 на англійскай мове была выдадзена першая хентай-манга: Bondage Fairies Тэруа Какуты, Emblem Кэя Танігуці, Temptation Хіраюкі Утатанэ.[91][92]

2000-я гады[правіць | правіць зыходнік]

Пашырэнне рынку спажыўцоў на Захад дало новы штуршок жанру: калі ў 1997 годзе аніматары знялі 35 парнаграфічных анімэ, то ў 2001 — ужо 96.[93] У 2000 годзе слова «хентай» было 41-м па папулярнасці пошукавым запытам у Інтэрнэце.[94] У цяперашні час хентай легка даступны на порнасайтах,[95] у анлайн-крамах і буйных гандлевых сетках. Па дадзеных на снежань 2010 года, у базе дадзеных Anime News Network змяшчаецца інфармацыя аб 1174 хентайных манга- і анімэ-серыях,[96] з якіх больш за 700 былі зроблены паміж 2000 і 2009 гадамі.[97] Папулярнасць заваявала манга Shoujo Sect Кэна Куроганэ, Hatsuinu аўтарства Іну, Love Selection і Giri Giri Sisters Гамы Кісарагі, Warau Kangofu Ёнэкуры Кэнго, Mousou Diary Цукіно Дзёгі, цыкл работ Юкі Сэто  (яп.) (бел..[76]

Парнаграфічная манга ў японскай кнігарні, 2006 год.

Сучасныя парнаграфічныя анімэ не прызначаныя для трансляцыі па тэлебачанні ці паказу ў кінатэатрах і выпускаюцца ў фармаце OVA — для хатняга прагляду. У адрозненне ад камерцыйнай анімацыі, якая існуе дзеля атрымання значнага прыбытку ў шырокага кола гледачоў, ад хентаю патрабуецца толькі акупіць выдаткі на стварэнне, таму сучасныя праекты разлічаны на невялікі бюджэт і робяцца хутка.[98] Прадаюцца ж яны дорага і невялікім лікам копій.[42][98] У 2000-х гадах былі знятыя Oni-Tensei (2000), Sex Demon Queen (яп.: ヤーリマクィーン; 2000), Midnight Sleazy Train (яп.: 最終痴漢電車; 2002), Viper GTS (2002), Taboo Charming Mother (яп.: ゑんぼ; 2003), Another Lady Innocent (2004), G-spot Express (2005)[89]. Па матывах аднайменных камп’ютарных гульняў створаны такія вядомыя праекты, як Yakin Byoutou, якая апускаецца ў сферу сексуальных фетышаў, містычная Bible Black  і Discipline: Record of a Crusade, першая парнаграфічная OVA, выдадзеная на Blu-ray-дыску.[89][99]

Хентай у цяперашні час таксама прадаецца праз Інтэрнэт, гэта значыць прапануецца для запампоўкі непасрэдна на камп'ютар або мабільны тэлефон.[100] Пастаянна ствараюцца анімацыйныя фільмы, выходзяць артбукі,[101] малюецца манга, у тым ліку і аматарская — додзінсі.[102] Мноства кампаній займаюцца ліцэнзаваннем і распаўсюджваннем парнаграфічных анімэ і мангі за мяжой.[18][103]

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ а б Ortega-Brena, Mariana. Peek-a-boo, I See You: Watching Japanese Hard-core Animation // Sexuality & Culture. — New York: Springer New York, 2009. — Т. 13. — № 1. — С. 17—31. — ISBN 1095-5143 (друкаваная версія); 1936-4822 (онлайн). — DOI:10.1007/s12119-008-9039-5 Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2019.
  2. ↑ Kinsella, Sharon. Adult Manga: Culture and Power in Contemporary Japanese Society. — Ганалулу: University of Hawai'i Press, 2000. — ISBN 978-0824823184.
  3. ↑ Ain Hagalaz. Вся наша жизнь хентая: хентай, яой, юри — удовольствие для всех // Спецвыпуск Xakep. — 2003. — Т. 4. — № 29. — С. 129.
  4. ↑ Kinsella, Sharon. Adult Manga: Pro-Establishment Pop-Culture and New Politics in the 1990s // Media, Culture and Society. — SAGE Publications, 1999. — Т. 21. — С. 5—8. — ISSN 0163-4437.
  5. ↑ а б в Gravett, Paul.
  6. ↑ Bacar, Jina. The Japanese Art of Sex: How to Tease, Seduce, and Pleasure the Samurai in Your Bedroom. — Stone Bridge Press, 2004. — С. 218, 219. — ISBN 978-1880656846.
  7. ↑ а б в Clements J., McCarthy H. The Anime Encyclopedia. — С. 94.
  8. ↑ а б Napier, Susan J. Anime from Akira to Princess Mononoke: Experiencing Contemporary Japanese Animation. — Palgrave Macmillan, 2001. — С. 21. — 311 с. — ISBN 0-312-23863-0.
  9. ↑ Краткий очерк истории литературы(недаступная спасылка). Інстытут краін Азіі і Ціхаакіянскага рэгіёна. Архівавана з першакрыніцы 14 жніўня 2011. Праверана 15 верасня 2009.
  10. ↑ Прародители жанра манга(недаступная спасылка). Япония сегодня (сакавік 2007 года). Архівавана з першакрыніцы 21 чэрвеня 2013. Праверана 15 верасня 2009.
  11. ↑ Румянцева, Любовь.. Японцы занимались «этим» везде(недаступная спасылка). МК у Піцеры (10 мая 2006 года). Архівавана з першакрыніцы 20 чэрвеня 2013. Праверана 17 верасня 2009.
  12. ↑ Aoki, Deb.. Early Origins of Japanese Comics (англ.)(недаступная спасылка). About.com. Архівавана з першакрыніцы 22 жніўня 2011. Праверана 3 студзеня 2010.
  13. ↑ Кальчева, Анастасия.. Японская светская живопись и гравюра(недаступная спасылка). Fushigi Nippon (30 верасня 2006 года). Архівавана з першакрыніцы 18 чэрвеня 2013. Праверана 15 верасня 2009.
  14. ↑ а б Macwilliams, Mark W. Japanese Visual Culture. — С. 29.
  15. ↑ Buckley, S. Penguin in bondage: A graphic tale of Japanese comic books // Penley Constance. Technoculture. — Minneapolis: University of Minnesota Press, 1991. — С. 165. — ISBN 9780816619306.
  16. ↑ shunga 春画 (англ.)(недаступная спасылка). JAANUS (Japanese Architecture and Art Net Users System). Архівавана з першакрыніцы 27 жніўня 2011. Праверана 28 верасня 2010.
  17. ↑ Lloyd, Fran. Consuming Bodies: Sex and Contemporary Japanese Art. — Reaktion Books, 2003. — С. 55. — ISBN 978-1861891471.
  18. ↑ а б Ortega-Brena, Mariana. Peek-a-boo, I See You: Watching Japanese Hard-core Animation // Sexuality & Culture. — New York: Springer New York, 2009. — Т. 13. — № 1. — С. 17-31. — ISBN 1095-5143 (друкаваная версія); 1936-4822 (онлайн). — DOI:10.1007/s12119-008-9039-5 Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2019.
  19. ↑ а б в г д Clements J., McCarthy H. The Anime Encyclopedia. — С. 180.
  20. ↑ а б Onoda Power, Natsu.
  21. ↑ Anime: Senya Ichiya Monogatari (англ.)(недаступная спасылка). Animerate :: Anime Database & Criticas. Архівавана з першакрыніцы 30 лістапада 2011. Праверана 24 верасня 2010.
  22. ↑ A Thousand and One Nights：ANIMATION/Film (англ.)(недаступная спасылка). Афіцыйны сайт Осаму Тэдзуки. TezukaOsamu.net. Архівавана з першакрыніцы 22 мая 2011. Праверана 25 верасня 2010.
  23. ↑ ㊙劇画　浮世絵千一夜 (яп.)(недаступная спасылка). Japanese Cinema Database (Дэпартамент культуры. Архівавана з першакрыніцы 20 мая 2014. Праверана 26 верасня 2010.
  24. ↑ Patten, Fred. Рынок аниме-порнографии(англ.) = The Anime «Porn» Market // Animation World Magazine : інтэрнэт-выданне. — 1998. — Т. 3. — № 4.
  25. ↑ а б в г д е Galbraith, Patrick. Lolicon: The Reality of «Virtual Child Pornography» in Japan // Image & Narrative. — Такійскі ўніверсітэт, 2011. — Т. 12. — № 1. Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2017.
  26. ↑ а б в г д е ё ж з і к л Thompson J. Manga: The Complete Guide.
  27. ↑ а б Macwilliams, Mark W. Japanese Visual Culture. — С. 38.
  28. ↑ а б в L'autore / CHI E' GO NAGAI(нявызн.)(недаступная спасылка). D/visual (3 сакавіка 2007 года). Архівавана з першакрыніцы 31 кастрычніка 2007. Праверана 6 красавіка 2008.
  29. ↑ Harenchi Gakuen (ісп.). Mision Tokyo. Архівавана з першакрыніцы 31 студзеня 2012. Праверана 12 красавіка 2008.
  30. ↑ Ito, Kinko. A History of Manga in the Context of Japanese Culture and Society // The Journal of Popular Culture. — Wiley Periodicals, 2005. — Т. 38. — № 3. — С. 456-475. — DOI:10.1111/j.0022-3840.2005.00123.x(недаступная спасылка)
  31. ↑ Нагай Го (Nagai Gou)(недаступная спасылка). animemanga.ru. Архівавана з першакрыніцы 4 ліпеня 2013. Праверана 29 жніўня 2009.
  32. ↑ Tezuka Osamu @ World — Manga works(недаступная спасылка). The Song for Apollo. Tezuka Productions (30 сакавіка 2007 года). Архівавана з першакрыніцы 29 красавіка 2003. Праверана 12 красавіка 2008.
  33. ↑ Nagai Go (Science Fiction and Fantasy Writers of Japan)(недаступная спасылка). Science Fiction and Fantasy Writers of Japan. Архівавана з першакрыніцы 10 чэрвеня 2012. Праверана 15 красавіка 2008.
  34. ↑ Connel, Ryan. 40-year veteran of ecchi manga Go Nagai says brains more fun than boobs (яп.)(недаступная спасылка). Майніці сімбун (30 сакавіка 2007 года). Архівавана з першакрыніцы 1 студзеня 2008. Праверана 12 красавіка 2008.
  35. ↑ Lexicon: Ecchi (англ.). Anime News Network. Праверана 29 жніўня 2009.
  36. ↑ Katsuhiko Suganuma, James Welker. Celebrating Lesbian Sexuality: An Interview with Inoue Meimy, Editor of Japanese Lesbian Erotic Lifestyle Magazine Carmilla // Intersections: Gender and Sexuality in Asia and the Pacific. — Perth, Western Australia: 2006. — № 12. — ISSN 14409151.
  37. ↑ а б в Brent Wilson, Masami Toku.. "Boys' Love," Yaoi, and Art Education: Issues of Power and Pedagogy (англ.)(недаступная спасылка). The California State University, Chico. Архівавана з першакрыніцы 14 жніўня 2011. Праверана 10 снежня 2010.
  38. ↑ а б в Barrio, Breixo Harguindey. Esto (no) es Manga. El comic alternativo japonés (ісп.). Popchild.com. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 27 верасня 2010.
  39. ↑ а б в г д е ё ж з і к л Frederik L. S. Dreamland Japan: Writings on Modern Manga.
  40. ↑ Ленников, Антон.. Хентай Статья: Eroguro. АниМаг (23 красавіка 2007). Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 14 верасня 2009.
  41. ↑ Deppey, Dirk.. Garo overdrive (англ.). Journalista, The Comics Journal (30 мая 2008 года). Архівавана з першакрыніцы 31 студзеня 2012. Праверана 26 кастрычніка 2009.
  42. ↑ а б в г Clements J., McCarthy H. The Anime Encyclopedia. — С. 181.
  43. ↑ Fukushima Masami: King of Fleshbomb (англ.). Comipress (22 кастрычніка 2007 года). Архівавана з першакрыніцы 14 жніўня 2011. Праверана 24 снежня 2010.
  44. ↑ Oppliger, John.. Ask John: Is Adult Anime in a Creative Slump? (англ.)(недаступная спасылка). AnimeNation (16 ліпеня 2008 года). Архівавана з першакрыніцы 31 студзеня 2012. Праверана 1 лютага 2010.
  45. ↑ Patten, Fred. Рынок аниме-порнографии(англ.) = The Anime «Porn» Market // Animation World Magazine : Інтэрнэт-выданне. — 1998. — Т. 3. — № 4.
  46. ↑ а б Иванов Б. А. Введение в японскую анимацию. — С. 92.
  47. ↑ Lolita Anime (OAV) (англ.). Anime News Network. Праверана 10 кастрычніка 2009.
  48. ↑ Clements J., McCarthy H. The Anime Encyclopedia. — С. 234.
  49. ↑ Clements J., McCarthy H. The Anime Encyclopedia. — С. 115.
  50. ↑ Иванов Б. А. Введение в японскую анимацию. — С. 93.
  51. ↑ Oppliger, John.. Ask John: How Much Cream Lemon is There? (англ.)(недаступная спасылка). AnimeNation (13 кастрычніка 2005 года). Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2012. Праверана 10 кастрычніка 2009.
  52. ↑ Japan SAQ (Seldom Asked Questions) (англ.)(недаступная спасылка). thE qUirKy jaPan. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 14 верасня 2009.
  53. ↑ Иванов Б. А. Введение в японскую анимацию. — С. 119.
  54. ↑ а б Clements J., McCarthy H. The Anime Encyclopedia. — С. 692.
  55. ↑ Chanthaphone, Andrew.. Reviews — Sex Ward (англ.)(недаступная спасылка). Animefringe (май 2005 года). Архівавана з першакрыніцы 12 верасня 2011. Праверана 8 кастрычніка 2010.
  56. ↑ Куликов, Иван.. Девочки и пушки в обрамлении щупалец(недаступная спасылка). Утро.ru (22 лістапада 2004 года). Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2014. Праверана 10 кастрычніка 2009.
  57. ↑ Hentai manga to take the world (англ.)(недаступная спасылка). The Tokyo Reporter (19 лістапада 2008 года). Архівавана з першакрыніцы 20 верасня 2013. Праверана 15 верасня 2009.
  58. ↑ Manga Artist Interview Series (Part I) (англ.)(недаступная спасылка). Sake-Drenched Postcards. Архівавана з першакрыніцы 5 кастрычніка 2018. Праверана 14 верасня 2009.
  59. ↑ The Legend of Lyon: Flare (OAV) (англ.). Anime News Network. Праверана 14 кастрычніка 2010.
  60. ↑ Battle Can-Can (англ.)(недаступная спасылка). THEM Anime Reviews. Архівавана з першакрыніцы 11 чэрвеня 2011. Праверана 13 снежня 2010.
  61. ↑ Ogawa, C.. Japan’s Soft Power — The Culture of Cute (англ.)(недаступная спасылка). Japan Visitor. Архівавана з першакрыніцы 9 лютага 2013. Праверана 9 снежня 2010.
  62. ↑ Huffstutter, P.J.. X-Rated Fantasies in a Cartoon Genre (англ.)(недаступная спасылка). Los Angeles Times (13 чэвреня 2002 года). Архівавана з першакрыніцы 18 снежня 2012. Праверана 29 жніўня 2009.
  63. ↑ Lemon People. Japanese: レモンピープル (англ.)(недаступная спасылка). ComiPedia. Архівавана з першакрыніцы 21 лістапада 2010. Праверана 27 лістапада 2010.
  64. ↑ а б Clements J., McCarthy H. The Anime Encyclopedia. — С. 376.
  65. ↑ Poitras, Gilles. Anime Essentials: Every Thing a Fan Needs to Know. — Stone Bridge Press, 2004. — С. 51. — 144 с. — ISBN 978-1880656532.
  66. ↑ Macwilliams, Mark W. Japanese Visual Culture. — С. 43.
  67. ↑ Tamaki, Saito. Otaku Sexuality // Robot Ghosts and Wired Dreams. — University of Minnesota Press, 2007. — ISBN 978-0-8166-4974-7.
  68. ↑ Katsuhiko Suganuma, James Welker. Celebrating Lesbian Sexuality: An Interview with Inoue Meimy, Editor of Japanese Lesbian Erotic Lifestyle Magazine Carmilla // Intersections: Gender and Sexuality in Asia and the Pacific. — Perth, Western Australia: Murdoch University School of Asian Studies, 2006. — № 12. — ISSN 14409151.
  69. ↑ Lewis, Leo.. Japanese «cannibal killer» Tsutomu Miyazaki executed in Tokyo (англ.)(недаступная спасылка). The Times (18 чэрвеня 2008 года). Архівавана з першакрыніцы 14 жніўня 2011. Праверана 20 снежня 2009.
  70. ↑ Ramsland, Katherine.. Movies Made Me Murder (англ.)(недаступная спасылка). truTV.com. Архівавана з першакрыніцы 10 жніўня 2011. Праверана 25 снежня 2009.
  71. ↑ Mark McLelland. (A)cute Confusion: The Unpredictable Journey of Japanese Popular Culture // Intersections: Gender and Sexuality in Asia and the Pacific. — Perth, Western Australia: Murdoch University School of Asian Studies, 2009. — № 20. — ISSN 14409151.
  72. ↑ Jacobs, Katrien. Netporn: DIY Web Culture and Sexual Politics. — Rowman & Littlefield Publishers, 2007. — С. 103. — ISBN 978-0742554320.
  73. ↑ Parade Parade (OAV) (англ.). Anime News Network. Праверана 14 кастрычніка 2010.
  74. ↑ Series: Futanari(недаступная спасылка). Baka-Updates Manga. Архівавана з першакрыніцы 22 лістапада 2015. Праверана 10 снежня 2010.
  75. ↑ Stainless Night (OAV) (англ.). Anime News Network. Праверана 14 кастрычніка 2010.
  76. ↑ а б Oppliger, John.. Ask John: What Are The Best Erotic Manga? (англ.)(недаступная спасылка). AnimeNation (15 снежня 2006 года). Архівавана з першакрыніцы 14 жніўня 2011. Праверана 1 лютага 2010.
  77. ↑ Incredibly Strange Manga Part 1 Fleshbomb Style. Sakaki Masaru (англ.)(недаступная спасылка). ComiPress (28 кастрычніка 2007 года). Архівавана з першакрыніцы 27 лістапада 2011. Праверана 26 лютага 2012.
  78. ↑ Search results: 1990—1999 (англ.). Anime News Network. Праверана 19 кастрычніка 2010.
  79. ↑ Герасимов, Алексей.. Хентай Обзор: Adventure Kid. HentaiMagazine Online (23 красавіка 2009). Архівавана з першакрыніцы 31 студзеня 2012. Праверана 18 кастрычніка 2009.
  80. ↑ Beveridge, Chris.. F3 — Frantic, Frustrated and Female (англ.)(недаступная спасылка). Mania.com (5 снежня 2003 года). Архівавана з першакрыніцы 14 жніўня 2011. Праверана 10 кастрычніка 2009.
  81. ↑ Beveridge, Chris.. Words Worth Box Set (англ.)(недаступная спасылка). Mania.com (12 красавіка 2002 года). Архівавана з першакрыніцы 25 кастрычніка 2014. Праверана 10 кастрычніка 2009.
  82. ↑ 9-9-9: The Top 9 Hentai of the ’90s (англ.)(недаступная спасылка). AnimeVice (9 верасня 2009 года). Архівавана з першакрыніцы 13 верасня 2009. Праверана 10 кастрычніка 2009.
  83. ↑ Fletcher, Dani. Atsukamashii Onna - Hentai Roundup // Sequential Tart. — 2002. — В. 6. — Т. V.
  84. ↑ Kaoru, Kumi.. 2002 — Japan in Review (англ.). Anime News Network (14 студзеня 2003 года). Праверана 2 студзеня 2010.
  85. ↑ а б в Todome, Satoshi.. A History of Eroge (англ.). shii.org. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 30 кастрычніка 2010.
  86. ↑ Oppliger, John.. Ask John: What Was the First Anime Adaptation of a Hentai Game? (англ.)(недаступная спасылка). AnimeNation (20 мая 2008 года). Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 1 лютага 2010.
  87. ↑ Pia Carrot (OAV) (англ.). Anime News Network. Праверана 14 кастрычніка 2010.
  88. ↑ Иванов Б. А. Введение в японскую анимацию. — С. 120.
  89. ↑ а б в г Oppliger, John.. Ask John: Are There Any Iconic Hentai Series on the Horizon? (англ.). AnimeNation (29 сакавіка 2007 года). Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 25 снежня 2009.
  90. ↑ У Расіі «Кайт — дзяўчынка-забойца» была выпушчана ў нецэнзураванай рэжысёрскай версіі.
  91. ↑ а б Oppliger, John.. Ask John: How Did Hentai Become Popular in America? (англ.)(недаступная спасылка). AnimeNation (26 сакавіка 2008 года). Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 1 лютага 2010.
  92. ↑ Index to Comic Art Collection: «Ant» to «Antarctic Press» (A-G titles) (англ.)(недаступная спасылка). Comic Art Collection. Michigan State University Libraries, Special Collections Division. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 11 мая 2010.
  93. ↑ Huffstutter, P.J.. X-Rated Fantasies in a Cartoon Genre (англ.)(недаступная спасылка). Los Angeles Times (13 чэрвеня 2002 года). Архівавана з першакрыніцы 18 снежня 2012. Праверана 29 жніўня 2009.
  94. ↑ "Forget Sex and Drugs. Surfers Are Searching for Rock'n'roll as the Net Finally Grows Up". The Independent. 18 студзеня 2000 года. Праверана 2014-08-09. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)
  95. ↑ Susanna Paasonen, Kaarina Nikunen, Laura Saarenmaa. Pornification: sex and sexuality in media culture. — Berg Publishers, 2008. — С. 163. — ISBN 978-1845207045.
  96. ↑ Результаты поиска / Search results (англ.). Anime News Network. Праверана 12 мая 2010.
  97. ↑ Результаты поиска / Search results (2000—2009) (англ.). Anime News Network. Праверана 12 мая 2010.
  98. ↑ а б Oppliger, John.. Why Don’t Hentai Anime Have Endings? (англ.)(недаступная спасылка). Ask John. AnimeNation (21 мая 2010 года). Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 16 чэрвеня 2010.
  99. ↑ Rice, Brad.. Discipline becomes the first hentai title on Blu-ray, Simon weeps in a corner (англ.). Japanator.com (16 студзеня 2009 года). Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 7 кастрычніка 2009.
  100. ↑ Clements J., McCarthy H. The Anime Encyclopedia. — С. 182.
  101. ↑ Manga & Artbooks (англ.)(недаступная спасылка). J-List. Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2011. Праверана 12 красавіка 2010.
  102. ↑ Ain Hagalaz. Вся наша жизнь хентая: хентай, яой, юри — удовольствие для всех // Спецвыпуск Xakep. — 2003. — Т. 4. — № 29. — С. 129. Архівавана з першакрыніцы 21 кастрычніка 2009.
  103. ↑ Luther, Katherine.. Hentai — Genre Profile (англ.)(недаступная спасылка). About.com. Архівавана з першакрыніцы 12 мая 2013. Праверана 3 студзеня 2010.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Гісторыя_хентаю&oldid=4585483"