Перайсці да зместу

Дзёран

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Дзёран — верхні пласт глебы, які фарміруецца травою і перапляценнем травянога карэння.

Дзёран фарміруецца пераважна на лугавых і стэпавых участках, адкрытых лясных прагалінах, уздоўж дарог, дзе росту травы не замінаюць іншыя расліны. Складае аснову культурных газонаў.

Час фарміравання займае ад 1 года і болей у залежнасці ад відаў травянога пакрыцця. У прыродзе адбываецца сталае ўзаемадзеянне і канкурэнцыя травяных раслін, што залежыць ад асаблівасцей надвор’я, кліматычных умоў і характару глебы.

Год за годам дзёран стварае шчыльную, цяжкую глебу. Па складу яна бяднейшая за перагной, але ўтрымоўвае менш хваробатворных бактэрый і грыбоў. Шырока распаўсюджаны дзярнова-падзолістыя і дзярнова-карбанатныя глебы.

З’яўляецца важным месцам для існавання шматлікіх насякомых, жывародкаў, чарвякоў, яшчарак, змей, грызуноў і г. д..

Выкарыстанне ў земляробстве

[правіць | правіць зыходнік]

Дзярновая зямля ўваходзіць у склад большасці садовых зямельных сумесяў. Нарыхтоўваецца ўвесну або ў іншы цёплы перыяд года. Лепшая дзярновая зямля атрымліваецца пры нарыхтоўцы яе з месцаў, дзе растуць канюшына і люцэрна. Для атрымання штучнай дзярновай зямлі пасля нарыхтоўкі дзярніну складаюць у штабелі, багата паліваюць і час ад часу перагортваюць для далейшага гніення сцёблаў травы і карэнчыкаў.

Для стварэння газонаў выкарыстоўваюць як прыродны, так і штучны дзёран, сфарміраваны газоннымі травамі. У далейшым яго выкарыстоўваюць для слання паверхні стадыёнаў, пляцовак, а таксама ў дэкаратыўных мэтах.

У многіх краінах свету існуе цэлы напрамак дзярновага земляробства, які адрозніваецца значнай эканамічнай эфектыўнасцю.

Выкарыстанне ў будаўніцтве

[правіць | правіць зыходнік]

Здаўна ў мясцовасцях, бедных на іншыя будаўнічыя матэрыялы, дзёран ужываўся пры пабудове жытла. Для пабудовы дзярновых хацін канструюецца каркас, які абкладваецца скруткамі або «цаглінамі» з дзёрну. Дзярновыя будынкі шырока вядомы ў Ісландыі, стэпавых рэгіёнах Паўночнай Амерыкі і Аўстраліі. Акрамя таго, у краінах Скандынавіі да нашых дзён дзёрнам крыюць дахі. Сухі дзёран можа ўжывацца для затыкання дзірак у драўляных і глінабітных пабудовах. На Беларусі выкарыстоўваўся для ацяплення прызбы.

Як будаўнічы матэрыял дзёран мае асаблівасць назапашваць вільгаць, што адмоўна ўплывае на стан драўлянага каркасу. Пры ўзнікненні працэсу гніення патрабуе замены.