Дональд Дональдавіч Мак-Лэйн

Дональд Дональдавіч Мак-Лэйн
Дональд Дональдавіч Мак-Лэйн
	англ.: Donald Duart Maclean
Род дзейнасці	дыпламат
Дата нараджэння	25 мая 1913
Месца нараджэння	Лондан, Лонданскае графства, Англія, Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі;
Дата смерці	6 сакавіка 1983 (69 гадоў) ці 11 сакавіка 1983 (69 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР;
Грамадзянства	Вялікабрытанія; СССР;
Бацька	Donald Maclean[d]
Маці	Gwendoline Margaret Devitt[d]
Жонка	Melinda Marling[d]
Месца працы	MI5[d]; His Majesty's Diplomatic Service[d]; Institute of World Economy and International Relations[d];
Альма-матар	Трыніці-Хол[d]; St Ronan's School[d]; Gresham's School[d];
Партыя	КПСС; Камуністычная партыя Вялікабрытаніі[d];
Член у	Кембрыджская пяцёрка; Travellers Club[d];
Узнагароды і прэміі
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дональд Дональдавіч Мак-Лэйн^[5]^[6] (таксама Марк Пятровіч Фрэйзер; нар. Дональд Дзюарт Мак-Лэйн, англ.: Donald Duart Maclean; «Гамер»^[7]; 25 мая 1913, Мэрылебан, Лондан — 7 сакавіка 1983, Масква) — брытанскі дыпламат, які быў таксама агентам савецкай разведкі.

Член Камуністычнай партыі Вялікабрытаніі з 1932 года. Член КПСС з 1956 года^[5]. Доктар гістарычных навук.

Біяграфія

Нарадзіўся 25 мая 1913 у сям'і Дональда Мак-Лэйна (англ.) (бел. (1864—1932) — значнага брытанскага палітычнага дзеяча ад партыі лібералаў, міністра асветы Вялікабрытаніі ў 1931—1932 гадах.

У 1931—1933 гадах вучыўся на факультэце сучасных моў у каледжы Трыніці-Хол Кембрыджа. У 1933—1934 гадах вучыўся ў Лонданскім універсітэце. Спецыяліст па Францыі і Германіі.

Са жніўня 1934 года пры пасярэдніцтве яго студэнцкага прыяцеля Кіма Філбі пачаў супрацоўнічаць з савецкай разведкай, тлумачыў сваё рашэнне ўсведамленнем пагрозы фашызму, якая нарастала^[5].

Пасля сканчэння навучання ва ўніверсітэце яму было настойліва рэкамендавана выйсці з кампартыі і ўладкавацца на службу ў Форын Офіс.

З 1934 года Мак-Лэйн знаходзіўся на дыпламатычнай службе. Яго сувязніком пад канец 1930-х гадоў да пераводу ў Парыж была Кіці Харыс^[8]. У 1938 годзе Мак-Лэйн быў прызначаны сакратаром брытанскага пасольства ў Парыжы.

У 1939 годзе падчас працы ў Парыжы пазнаёміўся з амерыканкай Меліндай Марлінг, з якой жаніўся 10 чэрвеня 1940 года.

У 1940 годзе пасля эвакуацыі пасольства Мак-Лэйн быў пераведзены з Парыжа на пасаду сакратара пасольства ў Вашынгтон. Ён таксама кіраваў супольным камітэтам па ядзерных даследаваннях і атрымаў доступ да дакументаў амерыканскай атамнай праграмы. У 1941 годзе Вальтэр Крывіцкі, савецкі перабежчык, паведаміў англійскай разведцы пра існаванне «крата», у яго сведчаннях тэарэтычна можна было апазнаць Мак-Лэйна. У 1944 годзе Мак-Лэйн быў прызначаны першым сакратаром англійскага пасольства ў Вашынгтоне. З 1948 года Мак-Лэйн працаваў саветнікам пасольства ў Каіры. У 1950 годзе атрымаў падвышэнне да кіраўніка Амерыканскага дэпартамента Форын Офіс. Меў доступ да сакрэтнай інфармацыі па ядзернай праграме.

У 1951 годзе Кім Філбі папярэдзіў Мак-Лэйна, што яго і Бёрджэса раскрылі. Мак-Лэйн і Бёрджэс былі нелегальна перапраўлены ў СССР. Па дырэктыве кіраўніка МДБ С. Д. Ігнацьева «з мэтай бяспекі» яны былі адпраўлены ў закрыты для наведання замежнікаў горад Куйбышаў^[9] пад імёнамі Марка Пятровіча Фрэйзера (Мак-Лэйна) і Джыма Андрэевіча Эліята (Бёрджэс). Мак-Лэйн пачаў працаваць выкладчыкам англійскай мовы ў мясцовым педінстытуце^[10].

28 ліпеня 1952 года Марк Пятровіч напісаў заяву з просьбай залічыць яго ў штат ВНУ выкладчыкам англійскай мовы^[11]. Ён лічыў, што «рускія людзі павінны ведаць англійскую мову, бо хуткая сусветная рэвалюцыя павінна была завяршыцца па-англійску»^[11].

C 1955 года Мак-Лэйн жыў у Маскве. З таго ж гады працаваў у часопісе «Міжнароднае жыццё», пісаў пад псеўданімам С. Мадзаеўскі.

Па сведчанні Людмілы Чорнай, першыя гады жыцця ў СССР Мак-Лэйн злоўжываў алкаголем, аднак праз некалькі гадоў здолеў цалкам пераадолець гэтую загану^[6].

З 1961 года да свайго скону Мак-Лэйн працаваў у Інстытуце сусветнай эканомікі і міжнародных адносін АН СССР. Ім было падрыхтавана некалькі буйных прац па розных праблемах міжнародных адносін. За манаграфію «Знешняя палітыка Англіі пасля Суэца», апублікаваную ў СССР, а таксама ў Англіі і ЗША, яму была прысвоена навуковая ступень доктара гістарычных навук. У 1969 годзе Мак-Лэйн абараніў дысертацыю на тэму «Праблемы знешняй палітыкі Англіі на сучасным этапе».

Апошнія гады жыцця хварэў ракам.

У 1983 годзе Дональд Дональдавіч Мак-Лэйн памёр ад сардэчнага прыступу. Пазней урна з яго парэшткамі была адпраўлена на радзіму, дзе захоўвалася ў сямейным склепе да 1985 года, калі сын Мак-Лэйна Дональд перавёз яе ў ЗША па месцы жыцця сям'і.

Ацэнка ўнёску

За гады супрацы з савецкай знешняй разведкай Мак-Лэйн перадаў ёй вялікую колькасць зусім сакрэтных дакументальных матэрыялаў, у тым ліку шыфраванае ліставанне МЗС Англіі са сваімі пасольствамі за мяжой, пратаколы пасяджэнняў кабінета міністраў, планы ЗША і Вялікабрытаніі па пытаннях выкарыстаннем атамнай энергіі ў вайсковых мэтах. Яго інфармацыя па гэтай праблематыцы была атрымана ў верасні 1941 года і згуляла важную ролю ў разгортванні аналагічных прац па стварэнні атамнай зброі ў СССР.

Зноскі

↑ Donald Maclean // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ Donald D. MacLean // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683"></a>
↑ Find a Grave — 1996. Праверана 30 жніўня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>
↑ ^а ^б Kindred Britain
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a>
↑ ^а ^б ^в Пётр Черкасов. Вторая жизнь "Гомера" (нявызн.)(недаступная спасылка). Официальный сайт СВР России. Москва: Известия.Ru (21 мая 2003). — «16 июня 1972 года он направляет в дирекцию ИМЭМО заявление следующего содержания: «Прошу впредь числить меня под фамилией Маклэйн Дональд Дональдович». В последний раз подписывается как Фрейзер. 19 июня заместитель директора Института Е. М. Примаков издает приказ, в котором говорится: „Ст. научного сотрудника ФРЕЙЗЕРА Марка Петровича впредь числить под фамилией, именем и отчеством МАКЛЭЙН Дональд Дональдович“» Архівавана з першакрыніцы 17 верасня 2018. Праверана 19 ліпеня 2017.
↑ ^а ^б Черная 2005.
↑ Евдокимов 2003.
↑ Михаил Лейбельман. Богини разведки XX века (нявызн.). Kackad.com (25 чэрвеня 2009). — «Пришлось специально прикрепить к нему Китти. Он ежедневно приносил многие документы, она фотографировала их, и после отправляла в Центр.» Праверана 19 ліпеня 2017.
↑ Хумарьян 2004.
↑ Кожин, Внукова 2008.
↑ ^а ^б Кембриджская пятерка (нявызн.)(недаступная спасылка). Самарский государственный университет. Архівавана з першакрыніцы 19 верасня 2017. Праверана 19 ліпеня 2017.

Спасылкі

Биография Архівавана 31 мая 2010. на сайте СВР
Виктория ГАЛУЗИНСКАЯ. Заговор посвященных (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 ліпеня 2017. Праверана 15 ліпеня 2017.
Людмила Чёрная. Моя бондиада. Дональд Маклэйн // «Звезда» : журнал. — 2005. — № 3.
Павел Евдокимов. Настоящий Штирлиц // «Спецназ России» : газета. — 2003. — Люты — № 02 [77]. Архівавана з першакрыніцы 18 красавіка 2003.
С. Г. Хумарьян. Эта работа - моя жизнь. Исполнилось 25 лет со дня создания музея истории Управления ФСБ РФ по Самарской области («ПБ») // «Промышленность и бизнес» : газета. — Самара: 2004. — 25 лютага — № 4 [166]. Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2007.
Борис Кожин, Светлана Внукова. Вильям Фишер, Дональд Маклин и другие // «Волжская коммуна» : газета. — Самара: 2008. — 20 мая Архівавана з першакрыніцы 17 чэрвеня 2010.
Долгополов Н. От Гомера — Сталину. Разведчик Дон Маклейн выдержал все испытания не только в Англии, но и в СССР // «Российская газета», 26.07.2017

[_01939759926c880b-1] Donald Maclean // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_7cd0227ee7b8c65f-2] Donald D. MacLean // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683"></a>

[_932965b30f373bfc-3] Find a Grave — 1996. Праверана 30 жніўня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>

[_42ddfce80d5da4be-4] а ^б Kindred Britain
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a>

[Черкасов-5] а ^б ^в Пётр Черкасов. Вторая жизнь "Гомера" (нявызн.)(недаступная спасылка). Официальный сайт СВР России. Москва: Известия.Ru (21 мая 2003). — «16 июня 1972 года он направляет в дирекцию ИМЭМО заявление следующего содержания: «Прошу впредь числить меня под фамилией Маклэйн Дональд Дональдович». В последний раз подписывается как Фрейзер. 19 июня заместитель директора Института Е. М. Примаков издает приказ, в котором говорится: „Ст. научного сотрудника ФРЕЙЗЕРА Марка Петровича впредь числить под фамилией, именем и отчеством МАКЛЭЙН Дональд Дональдович“» Архівавана з першакрыніцы 17 верасня 2018. Праверана 19 ліпеня 2017.

[FOOTNOTEЧерная2005-6] а ^б Черная 2005.

[FOOTNOTEЕвдокимов2003-7] Евдокимов 2003.

[Лейбельман-8] Михаил Лейбельман. Богини разведки XX века (нявызн.). Kackad.com (25 чэрвеня 2009). — «Пришлось специально прикрепить к нему Китти. Он ежедневно приносил многие документы, она фотографировала их, и после отправляла в Центр.» Праверана 19 ліпеня 2017.

[FOOTNOTEХумарьян2004-9] Хумарьян 2004.

[FOOTNOTEКожин,_Внукова2008-10] Кожин, Внукова 2008.

[autogenerated1-11] а ^б Кембриджская пятерка (нявызн.)(недаступная спасылка). Самарский государственный университет. Архівавана з першакрыніцы 19 верасня 2017. Праверана 19 ліпеня 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]