Перайсці да зместу

Шандар Копачы

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Шандар Копачы
Род дзейнасці палітык, паліцэйскі
Дата нараджэння 5 сакавіка 1922(1922-03-05)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 2 сакавіка 2001(2001-03-02) (78 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька József Kopácsi[d]
Партыя
Узнагароды і прэміі
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Шандар Копачы (венг.: Kopácsi Sándor, 5 сакавіка 1922, Печ — 2 сакавіка 2001, Таронта) — удзельнік і летапісец Венгерскага паўстання 1956 года.

Бацька і дзед Шандара Копачы былі слесарамі, таму ён, пачаўшы працоўную кар'еру, працягнуў сямейную традыцыю, узяўшы гэтую прафесію.

У 1944—1945 гг. удзельнік камуністычнага супраціву рэжымам Хорці і Салашы. Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны Копачы прыняў удзел у абнаўленні нацыянальнай паліцыі, а ў 1949 годзе быў прызначаны дырэктарам дэпартамента па справах зняволеных. За спробы выкарыстоўваць свае паўнамоцтвы ў інтарэсах зняволеных быў вызвалены і адпраўлены ў партыйную школу для перападрыхтоўкі кадраў.

У 1952 годзе заняў пасаду начальніка паліцыі Будапешта. У тыя часы венгерская паліцыя фактычна была філіялам Упраўлення дзяржаўнай бяспекі (венг.: Államvédelmi Hatóság, AVH). На новай пасадзе ён спрабаваў зрабіць паліцыю незалежнай ад AVH. У наступным годзе Копачы быў абраны ў парламент Венгрыі, дзе стаў актыўным прыхільнікам рэформаў Імрэ Надзя. Пасля XX з'езда КПСС у 1956 годзе Копачы на партыйных сходах паліцыі адкрыта выступіў супраць венгерскага правадыра, Генеральнага сакратара Венгерскай партыі працоўных Мацьяша Ракашы. Пасля падаўлення Познаньскіх пратэстаў у Польскай Народнай Рэспубліцы ён разам з некалькімі іншымі вайсковымі і паліцэйскімі чыноўнікамі публічна заявіў, што не дасць загаду страляць у народ.

Пасля пачатку Венгерскага паўстання 1956 года падпалкоўнік Шандар Копачы, які працягваў займаць пасаду начальніка паліцыі Будапешта, распарадзіўся ў паўстанцаў не страляць, у іх дзеянні не ўмешвацца. Ён безумоўна выканаў патрабаванні паўстанцаў вызваліць зняволеных і зняць чырвоныя зоркі з фасаду будынка ўпраўлення паліцыі. На надзвычайным пасяджэнні Міністэрства ўнутраных спраў Венгрыі старшыня КДБ СССР Іван Сяроў, які быў прадстаўлены венгерскаму кіраўніцтву як новы савецкі саветнік (прычым яго імя названа не было) пачаў наракаць на непрымяненне зброі супраць «фашыстаў і імперыялістаў, якія выводзяць свае ўдарныя сілы на вуліцы Будапешта». Шандар Копачы ў адказ заявіў, што «мабыць, таварыш саветнік з Масквы не паспеў вывучыць абстаноўку ў нашай краіне. Трэба сказаць яму, што на дэманстрацыю выйшлі не фашысты і іншыя імперыялісты, а студэнты ўніверсітэтаў, лепшыя сыны і дочкі рабочых і сялян, краса нашай інтэлігенцыі, і яны патрабуюць выкарыстання сваіх правоў, хочуць выказаць спачуванне палякам і праявіць з імі салідарнасць»[2]. 1 лістапада, калі перспектыва савецкага ваеннага ўмяшання стала рэальнай, Копачы быў абраны намеснікам камандуючага Нацыянальнай гвардыяй Венгрыі Белы Кірая. Пасля падаўлення паўстання савецкімі войскамі Юрый Андропаў, які займаў тады пасаду пасла ў савецкім пасольстве ў Будапешце, завабіў Копачы у пастку і арыштаваў[3]. На правядзенне арышту асабіста прыехаў Іван Сяроў. Тады ён упершыню прадставіўся Копачы як першы старшыня КДБ СССР. Сяроў нагадаў пра іхнюю сустрэчу 23 кастрычніка, а затым паабяцаў павесіць Копачы на самым высокім дрэве ў Будапешце[2].

15 чэрвеня 1958 г. Вярхоўным Судом Венгрыі Копачы, як паплечнік Імрэ Надзя, быў прысуджаны да пажыццёвага зняволення. У 1963 годзе быў вызвалены па амністыі. У 1969 г. скончыў універсітэт, але, атрымаўшы дыплом юрыста, не змог знайсці працу па спецыяльнасці.

У 1975 г. Шандар Копачы эміграваў з жонкай у Канаду. Там яму давялося папрацаваць афіцыянтам, рабочым на заводзе халадзільнікаў, чорнарабочым ў Таронта на электрастанцыі. У 1987 г. ён выйшаў на пенсію.

У 1989 г. Шандар Копачы быў абвешчаны праведнікам народаў свету за ўкрыванне яўрэяў у сваім доме падчас Другой сусветнай вайны.

Пасля падзення камуністычнага рэжыму ў 1990 годзе ён вярнуўся ў Венгрыю, дзе яго воінскае званне было адноўлена. У 2000 г. Шандар Копачы вярнуўся ў Канаду, дзе і памёр ад сардэчнага прыступу 2 сакавіка 2001 у Таронта.

Зноскі