Шардана

Шардана, шэрдэн, шэрдан (ад старажытнаегіп.: Šrdn / Š3-r-d3-n3) — піраты і воіны ва ўсходнім Міжземнамор’і невядомага паходжання ў другой палове 2 тысячагоддзя да н. э.

Назва егіпецкім пісьмом[правіць | правіць зыходнік]

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Шардана ўпершыню ўзгадваюцца як піраты ў лісце валадара Бібла фараону Аменхатэпу III або фараону Эхнатону. Яны сталі аднымі з першых народаў мора, з якімі непасрэдна сутыкнуліся егіпцяне. На другі год кіравання Рамсеса II шардана арганізавалі напад на дэльту Ніла. На егіпецкіх выявах яны намаляваны ў рагатых шлемах, з круглявымі шчытамі, дзідамі і мячамі. Рамсес II арганізаваў пастку і патапіў іх караблі. Палонныя были далучаны да егіпецкага войска, служылі ў гвардыі Рамсеса II і ўдзельнічалі ў бітве пры Кадэшы.

Шардана таксама ўзгадваюцца сярод народаў мора, што аб'ядналіся з лівійцамі для нападу на Егіпет, але былі пераможаны Мернептахам, сынам Рамсеса II. Яны прысутнічалі сярод народаў мора, якія ўварваліся з Азіі ў гады кіравання Рамсеса III. Старажытнаегіпецкія тэксты фіксуюць прысутнасць шардана ў XI ст. да н. э. у Ханаане. Але ў той жа час шардана служылі ў егіпецкай арміі і змагаліся супраць лівійцаў, нубійцаў, амарэяў, сваіх суайчыннікаў. У даліне Ніла існавалі асобныя паселішчы тых, хто пераходзіў на бок Егіпта. Іх жыхары атрымоўвалі зямлю ў калектыўнае карыстанне, шанавалі егіпецкіх багоў.

Спробы ідэнтыфікацыі[правіць | правіць зыходнік]

Вызначэнне паходжання шардана зацяжарваецца адносна невялікай колькасцю крыніц, прычым усе вядомыя пісьмовыя крыніцы так або іначай звязаны са Старажытным Егіптам. Шардана або групы людзей з падобнымі назвамі наогул не ўзгадваюцца ў хецкіх або мікенскіх пісьмовых помніках. Тым не меней, да сярэдзіны XX ст. сярод навукоўцаў сфарміраваліся 2 асноўныя гіпотэзы ідэнтыфікацыі шардана.

Першая гіпотэза заснавана на думцы, што шардана паходзілі з паўночнай часткі ўсходняга Міжземнамор’я. Яна абапіраецца на спробы аўтэнтыфікацыі выяў зброі і караблёў шардана. Да канца XX ст. пераважала думка, што яны ідэнтычныя ці вельмі падобныя на мікенскія. У якасці канкрэтнага месца паходжання паказваліся захад Малой Азіі, дзе пазней былі заснаваны Сарды, або усходняе ўзбярэжжа Адрыятыкі і Дынарскае нагор’е, дзе таксама ў болей позні перыяд ўзгадвалася племя сардэтаў, верагодней ілірыйскага паходжання. Прыхільнікі гэтай гіпотэзы лічаць, што пасля паражэння ад Рамсеса II частка шардана магла перасяліцца ў заходняе Міжземнамор’е, дзе дала сваю назву востраву Сардзінія.

Наадварот, другая гіпотэза сцвярджае, што шардана паходзяць з заходняга Міжземнамор’я. У якасці канкрэтных месцаў вызначаны Лігурыя і Сардзінія, што ў канцы бронзавага веку былі важнымі металургічнымі цэнтрамі і мелі сувязі з усходнім Міжземнамор’ем. У прыватнасці, некаторыя археолагі атаесамляюць шардана з прадстаўнікамі нурагічнай цывілізацыі.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]