Шэрая гніль

Узбуджальнік шэрай гнілі, грыб Botrytis cinerea. Павелічэнне 4,5×

Шэрая гніль — захворванне раслін, у тым ліку культурных: таматаў, вінаграда і інш. Узбуджальнік — грыб Botrytis cinerea. Шэрая гніль карняплодаў, якая ўзнікае пры захоўванні і транспарціроўцы і выкліканая тым жа ўзбуджальнікам, называецца «кагатная гніль».

Апісанне

Крыніца інфекцыі — канідыі і склероцыі ў раслінных рэштках і глебе. Неабходнай умовай для заражэння расліны з’яўляецца наяўнасць змярцвелых участкаў тканкі (пашкоджаных або натуральна адмерлых), важным фактарам можа з’яўляцца таксама наяўнасць капежна-вадкай вільгаці.

Развіваецца ў асноўным у закрытым грунце. Пашкоджваюцца кветкі, лісце, сцябло, плады. У першую чаргу могуць цярпець аслабленыя расліны, клінічная карціна выяўляецца спачатку на ніжніх старэючых лістах, далей узбуджальнік распаўсюджваецца на сцябло. На сцябле фармуюцца светла-бурыя сухія плямы. Паражэнне пладоў пачынаецца з пладаножкі, затым з’яўляецца пляма шэрага колеру, якая хутка ахоплівае ўвесь плод, яго паверхня становіцца вадзяністай і пакрываецца шэрым пушком (канідыяльнае споранашэнне).

Віды

Хвароба пашкоджвае вялікую колькасць відаў раслін. Найбольшы гаспадарчы ўрон можа наносіць шэрая гніль вінаграду, суніц, качаноў капусты, сцябловая гніль грэчкі, канопляў, кагатная гніль цукровых буракоў, гніль пладоў гарбузовых. Ва ўмовах вільготнай аранжарэі могуць пашкоджвацца кветкі дэкаратыўных раслін — напрыклад, півоняў, гладыёлусаў.

Шэрая гніль вінаграду

Шэрая гніль рыслінгу

Захворванне распаўсюджана амаль ва ўсіх раёнах вінаградарства. Заражэнне адбываецца вясной пры адміранні частак кветкі (тычынак і інш.), наяўнасці пашкоджанага лісця, адмерлых вусікаў, затым грыб пашкоджвае жывыя тканкі і распаўсюджваецца на іх. Выведзеныя сарты вінаграда, устойлівыя да захворвання.

Тым не менш у пэўных выпадках шэрая гніль вінаграду з’яўляецца дабратворнай з’явай і выкарыстоўваецца пры вырабе вінаў позняга ўраджаю (элітных салодкіх дэсертных вінаў) — такіх, як такай або сатэрн. Самыя дарагія і запатрабаваныя віны Германіі і Аўстрыі вырабляюцца з пашкоджанага такім грыбком рыслінгу.

Як правіла, «высакароднае гніенне» адбываецца, калі грыбок пашкоджвае спелую ягаду незадоўга да збору ўраджаю. Разбурэнне скуркі ягады пад уздзеяннем грыбка прыводзіць да яе паскоранага ўсыхання і падвяльвання, што згушчае сок і павышае канцэнтрацыю цукроў у ім. У гэтым выпадку яна носіць назву высакароднай гнілі або цвілі і часам свядома наносіцца вінаградарамі на гронкі.

Шэрая гніль ружы

Асабліва моцна захворванне выяўляецца пад хованкамі ў зімовы перыяд. На верхніх частках сцеблаў з’яўляюцца бурыя ўціснутыя плямы, якія паступова павялічваюцца і хутка распаўсюджваюцца па сцябле зверху ўніз. На пашкоджаных участках разрастаецца дымчата-шэрая пухнатая грыбніца. Пасля яе падсыхання утвараюцца шматлікія дробныя чорныя круглявыя пладовыя целы (склероцыі). Пры дрэннай вентыляцыі пад хованкамі кусты могуць пашкоджвацца цалкам, да каранёвай шыйкі. Улетку шэрая гніль пашкоджвае ружы пры багацці ападкаў і рэзкіх зменах сутачных тэмператур. У гэты час на лісці з’яўляюцца бурыя плямы без аблямоўвання, якія разрастаюцца, на іх утвараецца шэры налёт споранашэнняў грыба. Захворванне хутка распаўсюджваецца на суседняе лісце і парасткі. Пры трапленні спор на пялёсткі спачатку ўтвараюцца дробныя круглявыя светлыя плямы, якія разрастаючыся бурэюць. Кветка цалкам пакрываецца шэрым налётам і згнівае.

Меры барацьбы: апырскванне растворам прэпаратаў эупарэн мульці (у канцэнтрацыі 0,2 %), фітаспарын-М, алірын-Б, гамаір. Пры прамысловым вырошчванні праводзяць прафілактычнае апырскванне раслін і паліў пад корань фундазолам (0,2 %) перад хаваннем на зіму, вясной пасля зняцця хованак і пры масавым распаўсюджанні хваробы.

Шэрая гніль суніц

Шэрая гніль суніц

У дажджлівае лета хвароба можа знішчаць да 40-60 % ягад. Мокнучыя плямы з налётам споранашэнняў грыба з’яўляюцца і на бутонах, пладаножках і лісці.

Заражэнне ягад адбываецца з глебы, і ад ніжніх ярусаў хвароба распаўсюджваецца на верхнія. Заражэнне можа адбывацца і праз адмерлыя часткі кветкі, адкуль міцэлій грыба распаўсюджваецца ў кветаложа і няспелую ягаду. Найбольшы ўрон хвароба наносіць у густой пасадцы пры халодным і вільготным надвор’і.

Гэтак жа, як і для вінаграда, лічыцца карыснай прысутнасць невялікага пашкоджання шэрай гніллю ягад, якія выкарыстоўваюцца для вырабу сунічнага віна. Грыб-узбуджальнік выпрацоўвае вялікую колькасць фермента пекціназы, які спрыяе асаджэнню пекцінаў і найхуткаму асвятленню віннага сусла.

Меры барацьбы

• Выбар устойлівых сартоў
• Захаванне севазвароту
• Знішчэнне раслінных рэшткаў
• Пратручванне насеннага матэрыялу
• Прымяненне фунгіцыдаў.

Паспяхова прымяняюцца камбінацыі біялагічных і хімічных сродкаў абароны раслін, напрыклад, унясенне ў глебу трыхадэрміну (прэпарат на аснове канкуруючых, але не патагенных грыбоў роду Trichoderma) і апырскванне растворамі ТМТД у пачатку цвіцення.

Літаратура

• Защита растений от болезней / под ред. В А. Шкаликова. 
• Мир растений / гл. ред. А. Л. Тахтаджян. — М.: «Просвещение», 1991. — Т. 2. Грибы /под ред. М. В. Горленко. — С. 379—380 (род Ботритис (Botrytis). М. В. Горленко). — ISBN 5-09-002841-9.