Manduca sexta

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Manduca sexta
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Sphinx gordius


Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  936100
NCBI  7130
EOL  506145

Manduca sexta — від матылёў род Manduca з сямейства бражнікі (Sphingidae). Шырока распаўсюджаны ад трапічных рэгіёнаў Паўднёвая Амерыка да паўночных раёнаў ЗША (Масачусетс), лічыцца шкоднікам тытунёвых плантацый, лёгка размнажаецца ў няволі і выкарыстоўваецца ў даследаваннях як мадэльны арганізм.

Сінонімы[правіць | правіць зыходнік]

  • Sphinx sexta Linnaeus, 1763
  • Protoparce sexta
  • Phlegethontius sexta
  • Sphinx carolina Linnaeus, 1764
  • Manduca carolina
  • Phlegethontius carolina
  • Protoparce carolina
  • Macrosila carolina
  • Protoparce jamaicensis Butler, 1876
  • Sphinx lycopersici Boisduval, [1875]
  • Sphinx nicotianae Boisduval, [1875]
  • Sphinx paphus Cramer, 1779
  • Protoparce griseata Butler, 1875
  • Protoparce leucoptera Rothschild and Jordan, 1903
  • Protoparce sexta luciae Gehlen, 1928
  • Protoparce sexta peruviana Bryk, 1953
  • Sphinx caestri Blanchard, 1854
  • Sphinx eurylochus Philippi, 1860
  • Sphinx tabaci Boisduval, [1875]
  • Protoparce sexta saliensis Kernbach, 1964

Падвіды і арэал[правіць | правіць зыходнік]

Біялогія[правіць | правіць зыходнік]

Вусень

Жыццёвы цыкл доўжыцца ад 30 да 50 дзён. Такі кароткі перыяд дазваляе ў большасці раёнаў развіцца двум пакаленням, а ва Фларыдзе нават тром і чатыром пакаленням за год[1].

Яйцы[правіць | правіць зыходнік]

Яйцы маюць сферычную форму, дасягаюць 1 мм у дыяметры, празрыстыя, зелянявага колеру. Як правіла, яйцы адкладаюцца самкай на ніжні бок лісця кармавых раслін вусеня, рэдка могуць адкладаць на верхні бок. Вусені вылупляюцца на 2-4 дзень пасля кладкі.

Вусень[правіць | правіць зыходнік]

Вусені апошняга ўзросту дасягаюць да 70 мм у даўжыню. Харчуюцца на раслінах сямейства Паслёнавыя, як правіла, на тытуні, тамаце, бульбе і відах роду дурнап’яну. Звычайна вусень праходзіць 5 узростаў, але пры бедным харчаванні колькасць узростаў можа павялічвацца. Акукляецца ў глебе.

Натуральным біялагічным кантролем размнажэння матыля з’яўляюцца паразітычная аса сямейства Браканіды (Braconidae) Cotesia congregata, якая адкладае яйцы ў цела вусеня, дзе развіваюцца лічынкі асы. Заражаныя вусени могуць быць пакрытыя множнымі шаўковымі коканамі гэтай паразітычнай асы, якія часта памылкова прымаюць за буйныя яйцы.

Кукалка[правіць | правіць зыходнік]

Стадыя кукалкі доўжыцца каля 18 дзён (пры 17-гадзінным светлавым дне і 27 °C). Пры скарочаным светлавым дне куколка ўпадае ў дыяпаўзу, якая можа працягвацца некалькі месяцаў.

Імага[правіць | правіць зыходнік]

Імага мае спецыфічны ўзор на брушку, які складаецца з шасці пар жаўтлява-чырвоных квадратаў.

Мадэльны арганізм[правіць | правіць зыходнік]

Бражнік выкарыстоўваецца падобна Drosophila melanogaster у якасці мадэльнага арганізма дзякуючы свайму адносна вялікаму памеру і прастаце ўтрымання. Асабліва шырока выкарыстоўваецца ў нейрабіялогіі, паколькі нервовую сістэму гэтага віду лёгка вывучаць і ён мае кароткі жыццёвы цыкл. Вусені гэтага віду лёгка паддаюцца ўскрыццю, а таксама ў іх хірургічна лёгка адлучаюцца асобныя органы.

Матылі разводзяцца альбо на раслінах тытуню і роднасных яму таматах, альбо на штучнай ежы, заснаванай на пшаніцы. Развядзенне простае, неабходны 14-гадзінны светлавы дзень для прадухілення дыяпаўзы.

Яйцы прамываюцца 1-5 мін у дэзінфекцыйных растворы і размяшчаюцца на раслінах ці харчовых кубіках. Вылупленне і хуткасць развіцця залежыць ад тэмпературы. Калі надыходзіць момант акуклення, вусені змяняюць паводзіны і пачынаюць шукаць падыходнае сховішча. Для гэтага выкарыстоўваюцца дошкі з просверленными адтулінамі. Вусені змяшчаюцца ў адтуліны і зачыняюцца коркамі. Пасля акуклення кукалкі змяшчаюць у спецыяльныя камеры. Туды ж змяшчаюць падсалоджаную ваду і лісце тытуню (або роднаснай расліны) для адкладвання самкай яец пасля апладнення.

Пры вырошчванні на штучнай ежы, у якой адсутнічае жоўты пігмент ксантафіл, неабходны для зялёнай афарбоўкі матыля, бражнікі выводзяцца з блакітнаватым адценнем. На некаторых відах штучнага харчавання могуць быць яшчэ бялейшымі, да бледна-блакітнага. Калі ў ежы адсутнічаюць Вітамін A  (руск.) і караціноіды, неабходныя для зрокавага пігмента, матылі могуць мець слабы зрок.

Зноскі

  1. Eichman, Aaron; Weston Tripp, Matt Edwards. Manduca sexta "Carolina sphinx" (2000). Архівавана з першакрыніцы 8 верасня 2006. Праверана 21 кастрычніка 2006.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]