Vetus Latina

Vetus Latina (бел.: старая лаціна) — агульная назва ўсіх варыянтаў перакладаў Бібліі на познелацінскую мову, якія былі ў выкарыстанні да з'яўлення Вульгаты. Прычынай з'яўлення разнастайных лацінскіх перакладаў Бібліі было павелічэнне колькасці хрысціянскіх вернікаў, якія не валодалі грэчаскай мовай, што было ў сваю чаргу было следствам пашырэння ўплыву Рымскай імперыі і паступовага выцяснення грэчаскай мовы лацінай.

Стварэнне

Найстарэйшым дакументам, што згадвае існаванне лацінскага перакладу Новага Запавету, ёсць створаныя ў 180 годзе «Дзеянні мучанікаў са Сцыліі» (горада ў Паўночнай Афрыцы). Большасць вядомая перш за ўсё праз цытаванне ў творах Айцоў царквы (напрыклад, блаславёнага Аўгусціна). Часцей за ўсё пераклад адбываўся з Септуагінты (Стары Запавет) ці з грэчаскага арыгіналу (Новы Запавет). Новазапаветны тэкст адпавядае г. зв. заходняй тэкстуальнай традыцыі, імаверна выкарыстоўвалася лукіянава версія Септуагінты.

Да нашага часу збераглося каля 90 рукапісаў з познелацінскімі тэкстамі, якія, аднак, не дазваляюць узнавіць поўны тэкст Бібліі. Фрагменты кодэксу Vetus Latina з IV або V стагоддзя былі знойдзены, напрыклад, у бібліятэцы пры саборы горада Канстанц, калі ў XV стагоддзі разразалі старыя рукапісы і выкарыстоўвалі іх для ўзмацнення кніжных паліц. Большасць давульгатавых перакладаў ад пачатку не прызначаліся для выкарыстання дзе-небудзь яшчэ, акрамя чытання ў мясцовых хрысціянскіх суполках, падчас казанняў ці ў якасці лацінскай паловы дыглотаў (накшталт кодэксу Безы). Новы Запавет захаваўся ў асноўным у дзвюхмоўных грэка-лацінскіх ці гота-лацінскіх тэкстах.

Версіі

У залежнасці ад стылю і слоўнікавага набору вылучаюць некалькі версій Vetus latiny. Першыя версія з'явіліся, праўдападобна, у лацінамоўнай Афрыцы; пазней ім на змену прыйшлі пераклады з Італіі, якія трапілі таксама і ў Афрыку. Усе пераклады, выразна адрозніваюцца памерам і стылем перакладу, што з'яўляецца следствам рознай ментальнасці і рэлігійнасці культур гэтых рэгіёнаў^[1], умоўна падзяленыя на чатыры групы:

старая афрыканская версія (Кіпрыян Карфагенскі)
пазнейшая афрыканская версія (Тыконій)
італьянская версія
пазнейшыя еўрапейскія версіі

Замена

Пасля Трыдэнцкага сабора XVI стагоддзя Вульгата стала афіцыйным перакладам Бібліі для Рымска-каталіцкай царквы.

Адным з найбольш яскравых адрозненняў паміж старалацінскімі перакладамі і Вульгатай з'яўляецца тэкст малітвы «Pater Noster», у якой фраза з Vetus Latina quotidianum panem («хлеб штодзённы») стала supersubstantialem panem («хлеб звышпажыўны») у Вульгаце.

Даследаванні

Святар з Баварыі Іозеф Дэнк^[2] (1849—1927) пад канец XIX стагоддзя пачаў збіраці і калекцыянаваць цытаты Vetus Latina з пісанняў Айцоў Царквы. Такім чынам сабраная картатэка, што складаецца з тысяч лістоў, была перададзеная ў абацтва (ням.) (бел. Бойрана (Бадэн-Вюртэмберг). У 1945 годзе манах-бенедыкцінец Баніфацый (Петэр Паўль) Фішэр заснаваў у тым абацтве Інстытут Vetus-Latina, які займаецца гісторычным даследаваннем старых версій перакладаў, што ўваходзілі ў Vetus Latina. Запланаваны выпуск гэтых гістарычных матэрыялаў у 27 тамах.

Зноскі

↑ Joanna Boczek.. Przekłady Pisma Świętego, 3 (польск.)(недаступная спасылка). Strona Katechetyczno-Misyjna (21 ліпеня 2013). Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2013. Праверана 13 жніўня 2013.
↑ Іозеф Дэнк у царкоўным лексіконе (ням.)

Літаратура

Cornel Heinsdorff: Christus, Nikodemus und die Samaritanerin bei Juvencus. Mit einem Anhang zur lateinischen Evangelienvorlage, Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte 67, Berlin/New York 2003, ISBN 3-11-017851-6

Спасылкі

Інстытут Vetus-Latina Архівавана 9 ліпеня 2011. (ням.) (англ.) (фр.)
Старонка па вывучэнні Vetus Latina (англ.)
Даследаванне Vetus Latina універсітэта Майнца (ням.)

[1] Joanna Boczek.. Przekłady Pisma Świętego, 3 (польск.)(недаступная спасылка). Strona Katechetyczno-Misyjna (21 ліпеня 2013). Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2013. Праверана 13 жніўня 2013.

[2] Іозеф Дэнк у царкоўным лексіконе (ням.)

[1]

[2]