Web3

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Web3 (таксама вядомы як Web 3.0[1][2][3]) – гэта ідэя новай ітэрацыі Сусветнага павуціння, якая ўключае ў сябе такія канцэпцыі, як дэцэнтралізацыя, тэхналогіі блокчэйн і эканоміка на аснове токенаў. Некаторыя тэхнолагі і журналісты супрацьпастаўляюць яго Web 2.0, у якім, па іх меркаванні, даныя і кантэнт цэнтралізаваны ў невялікай групе кампаній, часам званых «Big Tech»[4]. Тэрмін «Web3» быў прапанаваны ў 2014 годзе сузаснавальнікам Ethereum Гэвінам Вудам, а ў 2021 годзе гэта ідэя зацікавіла крыптавалютных энтузіястаў, буйныя тэхналагічныя кампаніі і венчурныя фірмы[4][5]. Упершыню канцэпцыя Web3 была прадстаўлена ў 2013 годзе[6][7].

Крытыкі выказваюць асцярогі з нагоды цэнтралізацыі капіталу ў руках невялікай групы інвестараў і прыватных асоб[8], а таксама страты прыватнасці ў выніку шырэйшага збору даных[9]. Такія мільярдэры, як Ілан Маск і Джэк Дорсі, сцвярджаюць, што Web3 - гэта ўсяго толькі «гучнае» слова або маркетынгавы тэрмін[10][11][12].

Перадгісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Web 1.0 і Web 2.0 – гэта эпохі ў гісторыі Сусветнага павуціння, калі яна развівалася з дапамогай розных тэхналогій і фарматаў. Web 1.0 адносіцца да перыяду з 1989 па 2004 год, калі большасць сайтаў складалася са статычных старонак, а пераважная большасць карыстальнікаў былі спажыўцамі, а не вытворцамі кантэнту[13][14] . Web 2.0 заснаваны на ідэі «вэб як платформа» і арыентаваны на карыстальніцкі кантэнт, які загружаецца на форумы, у сацыяльныя медыя, блогі, вікі і іншыя сэрвісы[15]. Прынята лічыць, што Вэб 2.0 пачаўся прыкладна ў 2004 годзе і працягваецца да гэтага часу[16][17][4].

Тэрміналогія[правіць | правіць зыходнік]

Web3 адрозніваецца ад канцэпцыі Семантычнага вэба, распрацаванай Цімам Бернерсам-Лі ў 1999 годзе[18]. У 2006 году Бернерс-Лі апісаў Семантычны вэб як кампанент Web 3.0, што адрозніваецца ад значэння Web3 у кантэксце блокчэйна[19].

Тэрмін «Web3» быў уведзены заснавальнікам кампаніі Polkadot і сузаснавальнікам Ethereum Гэвінам Вудам у 2014 г. для абазначэння «дэцэнтралізаванай анлайн-экасістэмы, заснаванай на блокчэйне»[1]. У 2021 годзе ідэя Web3 набыла папулярнасць[20]. Асаблівы ўсплёск цікавасці да яе адбыўся ў канцы 2021 года, шмат у чым дзякуючы зацікаўленасці з боку крыптавалютных энтузіястаў і інвестыцыях з боку высокапастаўленых тэхнолагаў і кампаній[4][5]. У кастрычніку 2021 года кіраўнікі венчурнай кампаніі Andreessen Horowitz адправіліся ў Вашынгтон, каб пралабіраваць гэтую ідэю як патэнцыйнае вырашэнне пытанняў рэгулявання Інтэрнэту, над якімі ламаюць галаву палітыкі[21].

Канцэпцыя[правіць | правіць зыходнік]

Канкрэтныя бачанні Web3 адрозніваюцца, і Вольга Харыф назвала гэты тэрмін "імглістым", але яны круцяцца вакол ідэі дэцэнтралізацыі і часта ўключаюць у сябе тэхналогіі блокчэйн, такія як розныя крыптавалюты і безнаяўныя токены (NFT)[4]. Харыф апісаў Web3 як ідэю, якая "дазволіць убудаваць фінансавыя актывы ў выглядзе токенаў ва ўнутраную працу амаль усяго, што вы робіце ў Інтэрнэце"[22]. У аналітычнай запісцы, апублікаванай Інстытутам дзяржаўнай палітыкі Бенета пры Кембрыджскім універсітэце, Web3 вызначаецца як "меркаванае наступнае пакаленне тэхнічнай, юрыдычнай і аплатнай інфраструктуры Інтэрнэту, уключаючы блокчэйн, смарт-кантракты і крыптавалюты"[23]. Па меркаванні Лю Жуатаа і інш. (2021 г.), тры фундаментальных архітэктурных фактару Web3 – гэта спалучэнне дэцэнтралізаваных або аб'яднаных платформаў, абароненай сумяшчальнасці і верыфікаваных вылічэнняў з дапамогай тэхналогій размеркаваных тэхналогій[24].

У аснове некаторых канцэпцый ляжыць канцэпцыя дэцэнтралізаваных аўтаномных арганізацый (DAOs)[25]. Іншы ключавой канцэпцыяй з'яўляецца дэцэнтралізаванае фінансаванне (DeFi), у рамках якога карыстальнікі абменьваюцца валютай без удзелу банкаў або дзяржавы[4]. Самастойная ідэнтыфікацыя дазваляе карыстальнікам ідэнтыфікаваць сябе, не разлічваючы на сістэму аўтэнтыфікацыі, такую як OAuth, у якой для адзнакі асобы неабходна звязацца з давераным бокам[26]. Адмыслоўцы ў вобласці тэхналогій сцвярджаюць, што Web3, хутчэй за ўсё, будзе працаваць у тандэме з сайтамі Web 2.0, прычым сайты Web 2.0, верагодна, будуць выкарыстоўваць тэхналогіі Web3 для падтрымкі актуальнасці сваіх сэрвісаў[27].

Меркаванні[правіць | правіць зыходнік]

Томэр Чафер і Джасцін Голдстан апісваюць Web3 як магчымае вырашэнне праблемы празмернай цэнтралізацыі Інтэрнэту ў некалькіх «Big Tech» кампаніях[28][4][21]. Некаторыя мяркуюць, што Web3 можа падвысіць бяспеку, якая маштабуецца і канфідэнцыйнасць даных у параўнанні з платформамі Web 2.0[29]. Bloomberg сцвярджае, што, на думку скептыкаў, гэтая ідэя "яшчэ далёкая ад таго, каб даказаць яе выкарыстанне за межамі нішавых праграм, многія з якіх з'яўляюцца інструментамі, прызначанымі для крыптатрэйдзінга"[22]. Газета New York Times паведаміла, што некалькі інвестараў паставілі 27 млрд. дол. на тое, што Web3 – "гэта будучыня Інтэрнэту"[30][31].

Некаторыя кампаніі, якія працуюць у галіне Web 2.0, у тым ліку Reddit і Discord, разглядаюць магчымасць укаранення тэхналогій Web3 у свае платформы[4][32]. 8 лістапада 2021 г. генеральны дырэктар кампаніі Джэйсан Сітрон апублікаваў у Твітэры скрыншот, які сведчыць аб тым, што Discord, магчыма, разглядае магчымасць інтэграцыі крыптавалютных кашалькоў у сваю платформу. Праз два дні, пасля рэзкай рэакцыі карыстальнікаў[32][33], кампанія Discord заявіла, што не плануе ўкараняць падобныя тэхналогіі і што гэта толькі ўнутраная канцэпцыя, якая была распрацавана падчас хакатона, які праводзіўся ў рамках усёй кампаніі[33].

Некаторыя навукоўцы-юрысты, цытаваныя The Conversation, выказваюць асцярогі з нагоды складанасці рэгулявання дэцэнтралізаванай сеткі, якая, па іх меркаванні, можа абцяжарыць прадухіленне кіберзлачынстваў, пераследаў у інтэрнэце, распальванні нянавісці і распаўсюджванні выяваў гвалту над дзецьмі[34]. Аднак на сайце навін таксама гаворыцца, што "[дэцэнтралізаваная сетка] уяўляе сабой увасабленне кіберлібертарыянскіх поглядаў і надзей мінулага на тое, што інтэрнэт можа пашырыць магчымасці звычайных людзей, разбурыўшы існуючыя структуры ўлады". Некаторыя іншыя крытыкі Web3 разглядаюць канцэпцыю як частку крыптавалютнай бурбалкі ці як працяг тэндэнцый, заснаваных на блокчэйне, якія, па іх меркаванні, занадта перабольшаныя ці шкодныя, у прыватнасці, NFT[32]. Некаторыя крытыкі выказваюць асцярогі з нагоды ўплыву крыптавалют і NFT на навакольнае асяроддзе[5]. Крыптавалюты адрозніваюцца па эфектыўнасці: доказ долі (proof of stake) быў распрацаваны як менш энергаёмісты, чым больш распаўсюджаны доказ працы (proof of work), хоць існуюць рознагалоссі наконт таго, наколькі бяспечным і дэцэнтралізаваным яно з'яўляецца на практыцы[35][36][37][38]. Іншыя выказваюць меркаванне, што Web3 і злучаныя з ёй тэхналогіі ўяўляюць сабой фінансавую піраміду[5].

Джэк Дорсі, сузаснавальнік і былы генеральны дырэктар кампаніі Twitter, назваў Web3 «цацкай венчурных капіталістаў»[39]. На думку Дорсі, Web3 не прывядзе да дэмакратызацыі Інтэрнэту, але прывядзе да пераходу ўлады ад такіх гульцоў, як Facebook, да такіх венчурных фондаў, як Andreessen Horowitz[8].

Крытыка папулярнасці[правіць | правіць зыходнік]

Ліам Правэн, які піша для The Register, прыходзіць да высновы, што Web3 – гэта "міф, казачная гісторыя. Гэта тое, пра што бацькі расказваюць сваім дзецям на ноч, калі хочуць, каб яны выраслі і сталі эканамістамі"[40].

У 2021 г. генеральны дырэктар кампаній SpaceX і Tesla Ілан Маск у сваім твітары выказаў скептычнае стаўленне да Web3, заявіўшы, што "цяпер Web3 здаецца больш маркетынгавай шуміхай, чым рэальнасцю"[10].

У лістападзе 2021 г. Джэймс Грыммельман з Карнэльскага ўніверсітэта назваў Web3 «vaporware[en]». Таксама ён апісаў яго "абяцаным будучым інтэрнэтам, які выпраўляе ўсё тое, што не падабаецца людзям у цяперашнім інтэрнэце, нават калі гэта супярэчыць адзін аднаму". Грыммельман таксама сцвярджаў, што пераход інтэрнэту на інфраструктуру, арыентаваную на блокчэйн, прывядзе да цэнтралізацыі і большага збору даных у параўнанні з цяперашнім інтэрнэтам[9].

Інжынер-праграміст Стывен Дзіл у сваім блогу ахарактарызаваў Web3 як "беззмястоўную маркетынгавую кампанію, якая спрабуе перавесці негатыўныя асацыяцыі грамадства з крыптаактывамі ў ілжывы наратыў аб парушэнні гегемоніі традыцыйных тэхналагічных кампаній"[41].

Не дэцэнтралізаваны[правіць | правіць зыходнік]

Кевін Вербах, аўтар кнігі "Блакчэйн і новая архітэктура даверу"[42], зазначыў, што "многія так званыя рашэнні «Web 3.0» не настолькі дэцэнтралізаваны, як здаецца, а іншыя яшчэ не паказалі, што яны дастаткова маштабуюцца, бяспечныя і даступныя для масавага рынку" , дадаўшы, што гэта "можа змяніцца, але не факт, што ўсе гэтыя абмежаванні будуць пераадолены"[43].

У пачатку 2022 г. Моксі Марлінспайк, стваральнік Signal, заявіў, што Web3 не так дэцэнтралізаваны, як здаецца, у асноўным з-за кансалідацыі ў крыптавалютной сферы, у тым ліку ў галіне інтэрфейсаў праграмавання праграмаў для блокчэйна, якія ў цяперашні час кантралююцца кампаніямі Alchemy і Infura, криптовалютных біржаў, дзе дамінуюць Binance, Coinbase, MetaMask і OpenSea, і рынку стэйблкоінаў, дзе ў цяперашні час дамінуе Tether. Марлінспайк таксама адзначыў, што новы вэб падобны на стары[44][45][46].

У артыкуле Ad Age, апублікаваным у 2022 годзе, гаворыцца, што "распрацоўшчыкі хочуць стварыць новы Інтэрнэт, які ўхіліць праблемы старога", але пры гэтым адзначаецца, што калі кампаніі паставяць у прыярытэт тых жа людзей, што і ў папярэдняй версіі, і ў ніх будзе такое ж стаўленне да справы, то ўзнікнуць тыя ж праблемы[47]. У іншым артыкуле таго ж нумара часопіса прыводзіцца меркаванне Алекса Сміла, сузаснавальніка кампаніі Non-Fungible Labs, які сказаў, што кампаніям, жадаючым удзельнічаць у Web3, "фактычна давядзецца перагледзець усю сваю бізнэс-мадэль"[48].

Ана Канстанціна, заснавальнік платформы для сустрэч Nowhere, кажа, што метасусвет на самай справе прымае не ўсіх, паколькі ўладальнікі нерухомасці NFT на такіх сайтах, як Decentraland, могуць не пускаць людзей, у якіх няма актываў[47].

Зноскі

  1. ↑ а б {{cite news}}: Пустое цытаванне (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (link)
  2. ↑ Alford. Crypto's networked collaboration will drive Web 3.0 (англ.). TechCrunch (16 верасня 2021). Архівавана з першакрыніцы November 10, 2021. Праверана November 9, 2021.
  3. ↑ Khoshafian. Can the Real Web 3.0 Please Stand Up? (англ.). RTInsights (12 сакавіка 2021). Архівавана з першакрыніцы March 12, 2021. Праверана November 9, 2021.
  4. ↑ а б в г д е ё ж Mak. What Is Web3 and Why Are All the Crypto People Suddenly Talking About It? (англ.). Slate (9 лістапада 2021). Архівавана з першакрыніцы November 9, 2021. Праверана November 9, 2021.
  5. ↑ а б в г Read. Why Your Group Chat Could Be Worth Millions(нявызн.). Intelligencer (24 кастрычніка 2021). Архівавана з першакрыніцы October 24, 2021. Праверана November 9, 2021.
  6. ↑ Bodrenko. METHOD OF ORGANIZING E-MAIL (англ.) (6 снежня 2013). Архівавана з першакрыніцы 10 чэрвеня 2023. Праверана 10 чэрвеня 2023.
  7. ↑ Bodrenko. Video Calling System and Browser for I2P network (англ.) (24 кастрычніка 2013). Архівавана з першакрыніцы 10 чэрвеня 2023. Праверана 10 чэрвеня 2023.
  8. ↑ а б Kastrenakes. Jack Dorsey says VCs really own Web3 (and Web3 boosters are pretty mad about it). The Verge (21 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы December 24, 2021. Праверана December 22, 2021.
  9. ↑ а б "People are talking about Web3. Is it the Internet of the future or just a buzzword?". NPR.org. {{cite news}}: Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (link) Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 21 лістапада 2021. Праверана 4 верасня 2023.
  10. ↑ а б Locke. To Elon Musk, Web3 seems more like a 'marketing buzzword' than a reality (англ.). CNBC (20 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы December 24, 2021. Праверана December 24, 2021.
  11. ↑ "Jack Dorsey Stirs Uproar by Dismissing Web3 as a Venture Capitalists' Plaything". Bloomberg.com. 2021-12-21. Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 4 студзеня 2022. Праверана 22 кастрычніка 2023.
  12. ↑ Macaulay. Elon Musk and Jack Dorsey are right to raise concerns about Web3 (англ.). TNW | Hardfork (21 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы April 18, 2022. Праверана 18 красавіка 2022.
  13. ↑ {{cite journal}}: Пустое цытаванне (даведка)
  14. ↑ Carter. Back to basics: is Web 1.0 making a comeback? (англ.). TechRadar (18 красавіка 2015). Архівавана з першакрыніцы December 12, 2021. Праверана December 12, 2021.
  15. ↑ Hosch. Web 2.0 (англ.). Encyclopedia Britannica (7 верасня 2017). Архівавана з першакрыніцы January 20, 2022. Праверана December 12, 2021.
  16. ↑ William L. Hosch. Web 2.0 (англ.). Britannica. Архівавана з першакрыніцы 20 студзеня 2022. Праверана 22 кастрычніка 2023.
  17. ↑ O'Reilly. What Is Web 2.0. O'Reilly (30 лістапада 2005). Архівавана з першакрыніцы April 24, 2013. Праверана November 9, 2021.
  18. ↑ Shannon, Victoria (May 23, 2006). "A 'more revolutionary' Web". International Herald Tribune. {{cite news}}: Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (link) Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 26 лістапада 2011. Праверана 4 верасня 2023.
  19. ↑ Shannon, Victoria (23 May 2006). "A 'more revolutionary' Web". International Herald Tribune. {{cite news}}: Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (link) Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 26 лістапада 2011. Праверана 4 верасня 2023.
  20. ↑ Nield. What Is Web3 and Why Should You Care?(нявызн.). Gizmodo (14 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы February 9, 2022. Праверана December 19, 2021.
  21. ↑ а б Feiner. Prominent Silicon Valley VC firm Andreessen Horowitz embarks on major crypto policy push in Washington (англ.). CNBC (13 кастрычніка 2021). Архівавана з першакрыніцы October 13, 2021. Праверана November 9, 2021.
  22. ↑ а б Kharif. What You Need to Know About Web3, Crypto's Attempt to Reinvent the Internet. Bloomberg (10 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы February 8, 2022. Праверана December 12, 2021.
  23. ↑ Crypto, Web3 and the Metaverse (англ.). Bennett Institute for Public Policy. Архівавана з першакрыніцы August 15, 2022. Праверана 26 чэрвеня 2022.
  24. ↑ Liu, Zhuotao (2021). "Make Web3.0 Connected". Праверана June 26, 2022. {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка); Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)
  25. ↑ {{cite news}}: Пустое цытаванне (даведка)
  26. ↑ Meunier. Web3 — A vision for a decentralized web (англ.). The Cloudflare Blog. Cloudflare (1 кастрычніка 2021). Архівавана з першакрыніцы October 1, 2021. Праверана November 9, 2021.
  27. ↑ {{cite news}}: Пустое цытаванне (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (link)
  28. ↑ Chaffer. On the Existential Basis of Self-Sovereign Identity and Soulbound Tokens: An Examination of the “Self” in the Age of Web3. Journal of Strategic Innovation and Sustainability (1 лістапада 2022). Архівавана з першакрыніцы 19 ліпеня 2023. Праверана July 19, 2023.
  29. ↑ Zarrin, Javad; Wen Phang, Hao (May 15, 2021). "Blockchain for decentralization of internet: prospects, trends, and challenges". Праверана November 10, 2021. {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка); Вонкавая спасылка ў |archivedate= (даведка); Праверце значэнне даты ў: |archivedate= (даведка)
  30. ↑ Welcome to 'Web3.' What's That?. The New York Times (5 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы December 28, 2021. Праверана December 16, 2021.
  31. ↑ Goodkind. What is Web3?. Fortune (6 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы December 16, 2021. Праверана December 16, 2021.
  32. ↑ а б в Hatmaker. NFTs and crypto wallets could be in Discord's future (англ.). TechCrunch (9 лістапада 2021). Архівавана з першакрыніцы November 10, 2021. Праверана November 9, 2021.
  33. ↑ а б Hatmaker. Discord pushes pause on exploring crypto and NFTs amidst user backlash (англ.). TechCrunch (10 лістапада 2021). Архівавана з першакрыніцы November 11, 2021. Праверана November 12, 2021.
  34. ↑ Harbinja. Web 3.0: the decentralised web promises to make the internet free again (англ.). The Conversation (11 сакавіка 2019). Архівавана з першакрыніцы March 14, 2019. Праверана November 9, 2021.
  35. ↑ Cryptocurrency goes green: Could 'proof of stake' offer a solution to energy concerns? (англ.). NBC News. Архівавана з першакрыніцы September 26, 2021. Праверана 29 студзеня 2022.
  36. ↑ {{cite news}}: Пустое цытаванне (даведка)Папярэджанні CS1: url-status (link)
  37. ↑ Lin. How to clean up crypto mining—and what's at stake if we don't (англ.). Fast Company (21 студзеня 2022). — «Contrary to the spirit of DeFi, [proof-of-stake] tends toward centralization in that, theoretically, one entity—or person—flush with cryptocurrency, could single-handedly shape the blockchain.»  Архівавана з першакрыніцы January 26, 2022. Праверана 29 студзеня 2022.
  38. ↑ Kharif. Crypto's Energy Guzzling Sparks an Alternative That Merely Sips. www.bloomberg.com (8 лістапада 2021). — «Critics say these alternatives may be less secure than proof of work.»  Архівавана з першакрыніцы January 29, 2022. Праверана January 29, 2022.
  39. ↑ Vlad Savov. Jack Dorsey Stirs Uproar by Dismissing Web3 as a Venture Capitalists' Plaything. Bloomberg (21 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы 4 студзеня 2022. Праверана December 21, 2021.
  40. ↑ Proven. Web3: The next generation of the web is here… apparently. The Register (15 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы December 15, 2021. Праверана December 16, 2021.
  41. ↑ The irrational exuberance of web3 (англ.). TechCrunch. Архівавана з першакрыніцы September 24, 2022. Праверана 30 студзеня 2022.
  42. ↑ Werbach, Kevin. The blockchain and the new architecture of trust.
  43. ↑ Miller. The irrational exuberance of web3 – TechCrunch. TechCrunch (14 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы September 24, 2022. Праверана December 16, 2021.
  44. ↑ Barrett, Brian (January 8, 2022). "Security News This Week: Norton Put a Cryptominer in Its Antivirus Software". Wired. Архівавана з арыгінала January 8, 2022. Праверана January 8, 2021.
  45. ↑ Marlinspike. My first impressions of web3 (7 студзеня 2022). Праверана January 8, 2022.
  46. ↑ Nover, Scott. Web3 is not the decentralized utopia you've been promised (англ.). Quartz. Архівавана з першакрыніцы January 21, 2022. Праверана 21 студзеня 2022.
  47. ↑ а б Sloane, Garret (April 4, 2022). "How brands can prioritize multicultural marketing in virtual worlds: Some Web3 projects are leading with diversity to include everyone in the evolution of the internet". Ad Age. p. 1.
  48. ↑ Sloane, Garret (April 4, 2022). "How NFT worlds battle brands for future of Web3: Fluf World's idealistic co-founders say major companies can join, they just need an NFT like everyone else". Ad Age. p. 1.(недаступная спасылка)

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Web3&oldid=4639526"