Тальтэкі: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 2: Радок 2:
'''Тальтэкі''' — [[індзейцы|індзейскі народ]] юта-ацтэкскай моўнай сям'і, які жыў на тэрыторыі "сярэднявечнай" [[Месаамерыка|Месаамерыкі]].
'''Тальтэкі''' — [[індзейцы|індзейскі народ]] юта-ацтэкскай моўнай сям'і, які жыў на тэрыторыі "сярэднявечнай" [[Месаамерыка|Месаамерыкі]].


У VIII ст. н. э. тальтэкі ўварваліся з поўначы ў Цэнтральную Мексіку, у IX стагоддзі стварылі вялікую дзяржаву, якая ахапіла цэнтральныя і паўночныя раёны Мексікі са сталіцай у Сэра-дэ-ла-Эстрэлья, а затым у [[Талан]]е (Талан; сучасная [[горад Тула, Мексіка|Тула​​]]. Іншыя назвы Тлілан-Тлапалан, Талула, Чалула, Чалула-Коа).
У VIII ст. н. э. тальтэкі ўварваліся з поўначы ў Цэнтральную Мексіку, у IX стагоддзі стварылі вялікую дзяржаву, якая ахапіла цэнтральныя і паўночныя раёны Мексікі са сталіцай у Сэра-дэ-ла-Эстрэлья, а затым у [[Талан]]е (Талан; сучасная [[горад Тула, Мексіка|Тула​​]]. Іншыя назвы [[Тлілан-Тлапалан]], [[Талула]], [[Чалула]], [[Чалула-Коа]]).


У сваёй культуры тальтэкі развівалі традыцыі [[Тэатыўакан]]а і [[Шачыкалька]].
У сваёй культуры тальтэкі развівалі традыцыі [[Тэатыўакан]]а і [[Шачыкалька]].


У [[X стагоддзе|X стагоддзі]] ваенныя атрады тальтэкаў падпарадкавалі асобныя групы [[цывілізацыя Майя|майя]] на [[паўвостраў Юкатан|Юкатане]] і ў горнай [[Гватэмала|Гватэмале]], дзе знаходзіліся буйныя [[горада-дзяржавы]] — [[Чычэн-Іца|Чычэн-Іца]], [[Ушмаль]], [[Маяпан]], [[Гумарках]], [[Ішымчэ]] і інш. У той жа час, у выніку ўнутраных канфліктаў у імперыі тальтэкаў, ад іх адкалолася і мігрыравала на тэрыторыю сучаснага Сальвадора вялікая група насельніцтва, уліўшыся ў цывілізацыю [[піпілі|піпілеў]].
⚫
[[Катэгорыя:Народы]]

У другой палове [[XII стагоддзе|XII стагоддзя]] н. э. новае нашэсце з поўначы ваяўнічых плямёнаў, апошняй хваляй якіх былі [[ацтэкі]], паклала канец валадарству тальтэкаў у Мексіцы. Да часу [[Канкіста|іспанскага заваявання]] ([[XVI стагоддзе]]) тальтэкі даўно сталі легендарным народам; ім прыпісваліся ўсе культурныя дасягненні мінулага.

Культура тальтэкаў аказала значны ўплыў на фарміраванне культуры [[ацтэкі|ацтэкаў]].

Помнікі архітэктуры і скульптуры тальтэкаў, якія захаваліся, уражваюць манументальнасцю і суровай веліччу. Ступеньчатая піраміда ў Тальяне была ўпрыгожана рэльефамі (воіны, арлы, ягуары (гл. «[[воіны-арлы]]» і «[[воіны-ягуары]]»)), а дах храма наверсе падтрымліваўся чатырма каласальнымі (вышыня 4,6 м) масіўнымі каменнымі фігурамі воінаў.

У мастацтве тальтэкаў пераважалі ваенныя тэмы; распаўсюджаны таксама фігуры паўляжачага бога з чашаю для ахвярапрынашэнняў.

У кнігах [[Карлас Кастанеда|Карласа Кастанеды]] прадстаўлены [[Талтэкі, Кастанеда|нестандартны погляд на тальтэкаў]] — выкарыстаны ім тэрмін не мае дачынення да акадэмічнага разумення гэтай культуры.

== Глядзіце таксама ==
* [[Уаманга]]

== Літаратура ==
* Вайан Дж. История ацтеков. М., 1949;
* Гуляев В. Древнейшие цивилизации мезоамерики. М., 1972;
* Кинжалов Р. [http://mesoamerica.narod.ru/kinzeagle.html Орел, кецаль и крест]. М., 1991;
* Кинжалов Р. В., Искусство древней Америки, М., 1962.

== Спасылкі ==
* [http://mesoamerica.narod.ru/civhisttol.html Дзяржава тальтэкаў]
* [http://castaneda-ru.com/ Талтэк Інфа. Інфармацыйны, пазнавальны рэсурс аб Талтэках]
* {{cite web
| author = [[Фернанда дэ Альва Іштлільшачытль]].
| url = http://kuprienko.info/don-fernando-de-alva-ixtlilxochitl-historia-de-la-nacion-chichimeca-su-poblacion-y-establecimiento-en-el-pais-de-anahuac-al-ruso/
| title = История народа чичимеков, его поселения и обоснования в стране Анауак.
| publisher = www.bloknot.info
| datepublished = 2010-03-22
| accessdate = 2010-03-23
| description = пер. с исп. - В. Талах, Украина, Киев, 2010
}}

{{Дакалумбавы культуры Месаамерыкі}}

{{mexico-stub}}
{{rq|refless}}
{{wikify}}

[[Катэгорыя:Археалогія ў Мексіцы]]
⚫
[[Катэгорыя:Тальтэкі]]


[[ar:تولتك]]
[[ar:تولتك]]

Версія ад 01:42, 12 чэрвеня 2011

Сталіца тальтэкаў Тула.

Тальтэкі — індзейскі народ юта-ацтэкскай моўнай сям'і, які жыў на тэрыторыі "сярэднявечнай" Месаамерыкі.

У VIII ст. н. э. тальтэкі ўварваліся з поўначы ў Цэнтральную Мексіку, у IX стагоддзі стварылі вялікую дзяржаву, якая ахапіла цэнтральныя і паўночныя раёны Мексікі са сталіцай у Сэра-дэ-ла-Эстрэлья, а затым у Талане (Талан; сучасная Тула​​. Іншыя назвы Тлілан-Тлапалан, Талула, Чалула, Чалула-Коа).

У сваёй культуры тальтэкі развівалі традыцыі Тэатыўакана і Шачыкалька.

У X стагоддзі ваенныя атрады тальтэкаў падпарадкавалі асобныя групы майя на Юкатане і ў горнай Гватэмале, дзе знаходзіліся буйныя горада-дзяржавы — Чычэн-Іца, Ушмаль, Маяпан, Гумарках, Ішымчэ і інш. У той жа час, у выніку ўнутраных канфліктаў у імперыі тальтэкаў, ад іх адкалолася і мігрыравала на тэрыторыю сучаснага Сальвадора вялікая група насельніцтва, уліўшыся ў цывілізацыю піпілеў.

У другой палове XII стагоддзя н. э. новае нашэсце з поўначы ваяўнічых плямёнаў, апошняй хваляй якіх былі ацтэкі, паклала канец валадарству тальтэкаў у Мексіцы. Да часу іспанскага заваявання (XVI стагоддзе) тальтэкі даўно сталі легендарным народам; ім прыпісваліся ўсе культурныя дасягненні мінулага.

Культура тальтэкаў аказала значны ўплыў на фарміраванне культуры ацтэкаў.

Помнікі архітэктуры і скульптуры тальтэкаў, якія захаваліся, уражваюць манументальнасцю і суровай веліччу. Ступеньчатая піраміда ў Тальяне была ўпрыгожана рэльефамі (воіны, арлы, ягуары (гл. «воіны-арлы» і «воіны-ягуары»)), а дах храма наверсе падтрымліваўся чатырма каласальнымі (вышыня 4,6 м) масіўнымі каменнымі фігурамі воінаў.

У мастацтве тальтэкаў пераважалі ваенныя тэмы; распаўсюджаны таксама фігуры паўляжачага бога з чашаю для ахвярапрынашэнняў.

У кнігах Карласа Кастанеды прадстаўлены нестандартны погляд на тальтэкаў — выкарыстаны ім тэрмін не мае дачынення да акадэмічнага разумення гэтай культуры.

Глядзіце таксама

Літаратура

  • Вайан Дж. История ацтеков. М., 1949;
  • Гуляев В. Древнейшие цивилизации мезоамерики. М., 1972;
  • Кинжалов Р. Орел, кецаль и крест. М., 1991;
  • Кинжалов Р. В., Искусство древней Америки, М., 1962.

Спасылкі

Шаблон:Mexico-stub

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Тальтэкі&oldid=784812"