Азіяцкая частка Расіі
Азіяцкая частка Расіі, ці Азіяцкая Расія — частка Расіі, якая геаграфічна адносіцца да Азіі.
Апісанне[правіць | правіць зыходнік]
Плошча макрарэгіёна каля 13,1 млн . км², што складае каля 77 % тэрыторыі цяперашняй Расіі. Паводле дадзеных Усерасійскага перапісу насельніцтва 2002 года на тэрыторыі УФА, СФА і ДФА ў суме пражывала каля 39,13 млн чалавек, альбо 27 % ад агульнага насельніцтва РФ.[1]
У сярэднім шчыльнасць насельніцтва тут прыкметна ніжэйшая за еўрапейскую частку краіны і адна з найменшых у свеце — 1,9 жыхара на 1 км² (сярэдняя па РФ — 8,3). Паводле дадзеных Усерасійскага перапісу насельніцтва 2010 года на тэрыторыі УФА, СФА і ДФА ў суме пражывала 37,63 млн. чал[2].
Найбуйнейшыя гарады (з насельніцтвам звыш 500 тыс. чалавек): Новасібірск, Екацерынбург, Чэлябінск, Омск, Краснаярск, Цюмень, Уладзівасток, Хабараўск, Іркуцк, Навакузнецк, Барнаул, Кемерава, Томск. Азіяцкую частку Расіі складаюць чатыры эканамічныя раёны краіны — Уральскі (часткова), Заходне-Сібірскі, Усходне-Сібірскі і Далёкаўсходні.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Расійская імперыя[правіць | правіць зыходнік]
Гістарычна да азіяцкай часткі Расіі адносіліся ўсе землі, якія знаходзіліся за межамі некалі традыцыйнага ўсходнеславянскага арэала рассялення, здабытыя з сярэдзіны XVI стагоддзя, пасля таго, як Вялікае княства Маскоўскае, заваяваўшы Казанскае і Астраханскае ханства і пашырыўшыся за Волгу, стала Рускім царствам.[3]
Далейшая тэрытарыяльна-палітычная экспансія Расіі прывяла да ўключэння ў яе склад новых шырокіх зямель. Згодна з Энцыклапедычным слоўнікам Бракгаўза і Эфрона Азіяцкая Расея на пачатак ХХ стагоддзя складалася з Сібіры (з Далёкім Усходам), сярэднеазіяцкіх уладанняў (цяперашнія Казахстан і Сярэдняя Азія) і частка Каўказскага краю імперыі (цяперашняе Закаўказзе). Такая трактоўка была прынятая і некаторыя замежнымі крыніцамі — напрыклад, да азіяцкай Расіі адносілі бакінскія нафтапромыслы.
Савецкі Саюз[правіць | правіць зыходнік]
З утварэннем пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі РСФСР, а пазней — Савецкага Саюза, а таксама павышэннем закаўказскіх[4] і сярэднеазіяцкіх рэспублік і аўтаномій да статусу саюзных рэспублік паняцце азіяцкай Расіі страціла ранейшы сэнс і саступіла месца новаму — Азіяцкая частка СССР. У прыватнасці, такая фармулёўка выкарыстоўваецца ў Вялікай савецкай энцыклапедыі[5] і савецкай профільнай літаратуры. Пры гэтым пад азіяцкай часткай Расіі стала мецца на ўвазе толькі размешчаная ў Азіі частка тэрыторыі РСФСР.
Сучаснасць[правіць | правіць зыходнік]
Уральскі эканамічны раён Заходне-Сібірскі эканамічны раён Усходне-Сібірскі эканамічны раён Далёкаўсходні эканамічны раён
Гэты сэнс захоўваецца[6] і пасля распаду Саюза ў 1991 годзе, калі ў яго сярэднеазіяцкім і закаўказскім рэгіёнах ўтварыліся незалежныя дзяржавы, а РСФСР стала Расійскай Федэрацыяй. Часта сучасныя крыніцы[6] пішуць тэрмін з маленькай, а не з вялікай літары, тым самым сцвярджаючы яго чыста геаграфічны характар.
У энцыклапедыях часам сустракаюцца і асаблівыя варыянты — скажам, у «Гісторыі Айчыны» ўжываецца паняцце «Азіяцкая тэрыторыя Расійскай Федэрацыі».[7] Часам, асабліва ў замежных крыніцах, пад азіяцкай Расіяй разумеецца Сібір з уключэннем у яе межы расійскага Далёкага Усходу.
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ Вишневский, А (2000-08-15). "Replacement Migration: Is is a solution for Russia?" (PDF). United Nations Population Division, Department of Economic and Social Affairs. p. 6.
- ↑ Предварительные итоги переписи 2010 г.(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 9 красавіка 2016. Праверана 2 снежня 2016.
- ↑ Русское государство в XVI — начале XVII в.
- ↑ Па палітычных і эканамічных матывах, закаўказскія рэспублікі таксама адносілі і да еўрапейскай часткі краіны.
- ↑ Азіяцкая частка Расіі (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
- ↑ а б См., например, статью о России в энциклопедии «Кругосвет»
- ↑ Азиатская часть России // История Отечества
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Атлас Азіяцкай Расеі на сайце «Руниверс»
- Азиатская Россия // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Гвоздецкий, Н.; Міхайлаў, М. Фізічная геаграфія СССР. Ч. 2. Азіяцкая частка. — М., 1970.
- Аляксееў В., Аляксеева. Зн., Зубкоў. К., Побережников И. Азіяцкая Расея ў геапалітычнай і цывілізацыйнай дынаміцы. XVI—XX стагоддзя. — М.: Навука, 2004. — 600 с. — ISBN 5-02-009858-2