Германская медыятызацыя

Карта Свяшчэннай Рымскай імперыі напярэдадні медыятызацыі (1789)

Медыятызацыя ў Германіі (ням.: Reichsdeputationshauptschluss) — рэарганізацыя палітычных адзінак, якія складалі Свяшчэнную Рымскую імперыю, якая была ажыццёўлена ў 1803—1806 гадах пад кіраўніцтвам напалеонаўскага міністра Талейрана. У выніку рэформы колькасць нямецкіх дзяржаўных утварэнняў паменшылася амаль у дзесяць разоў:

• Секулярызацыя: скасаваны былі ўсе «імперскія» (падпарадкоўваліся непасрэдна імператару) біскупствы і абацтвы. Заключная пастанова імперскай дэпутацыі (1803) прадугледжвала захаванне архібіскупстваў Зальцбургскага і Рэгенсбургскага, а таксама ўладанняў тэўтонскіх і мальтыйскіх рыцараў, аднак і яны зніклі з карты Еўропы да канца напалеонаўскіх войнаў.
• Скасаваны ўсе вольныя і імперскія гарады, за выключэннем чатырох — Франкфурта, Гамбурга, Брэмена і Любека.
• Буйнейшыя дзяржавы паглынулі тэрыторыю некалькіх сотняў дробных графстваў і княстваў — такіх, як раздробненыя паміж некалькімі ўладальнікамі Гогенлоэ, Сольмс, Лейнінген, Сайн-Вітгенштэйн, Зальм, Ізенбург, Шонбург.

Медыятызаваныя арыстакраты апыняліся падпарадкаванымі ўладзе імператара не непасрэдна, як раней, а праз пасрэдніцтва кіраўніка буйнейшай дзяржавы, захоўваючы пры гэтым юрыдычнае з ім раўнапраўе. За кошт паглынання тэрыторыі дробных княстваў Напалеон нарасціў тэрыторыю сваіх саюзнікаў, і ў першую чаргу Баварыі і Бадэна.

Шматлікія з дзяржаў, якія выстаялі падчас медыятызацыі, павялічылі свой статус — замест княстваў сталі герцагствамі або вялікімі герцагствамі, а замест курфюрстваў — каралеўствамі. У 1806 годзе яны аб'ядналіся ў Рэйнскі, а ў 1815 годзе — у Германскі саюз. Тым самым быў адкрыты шлях да даўно наспелага аб'яднання Германіі.

Германізацыя еўрапейскай арыстакратыі

Гл. таксама: Марганатычны шлюб

Карта Германіі пасля медыятызацыі (1812)

Медыятызацыя прывяла да з'яўлення ў Еўропе праслойкі наднацыянальнай нямецкамоўнай арыстакратыі — графаў, князёў і прынцаў, якія пры медыятызацыі страцілі свае зямельныя ўладанні і паступілі на службу да іншых кіраўнікоў, захоўваючы пры гэтым фікцыю юрыдычнай з імі роўнасці.

Гэта становішча вымушала кіраўнікоў Еўропы браць шлюбы з прадстаўніцамі медыятызаваных княжацкіх і графскіх родаў з Германіі, якія — у адрозненне ад знаці іншых дзяржаў — прызнаваліся з імі раўнароднымі. Да канца XIX стагоддзя ў жылах практычна ўсіх манархаў Еўропы пераважала нямецкая кроў.

Такая сітуацыя спараджала парадоксы: шлюб каго-небудзь з Раманавых з Рурыкавічамі (напрыклад, Далгарукавымі) ці Баграціёнамі (ледзь не найстаражытнай царскай дынастыяй Еўропы) лічыўся марганатычным, а шлюб з адносна нерадавітай, але медыятызаванай графіняй Несельродэ ці Грэвеніц прызнаваўся роўным.

Іншы парадокс — бацька і дзед герцагіні Саган незадоўга да медыятызацыі рэальна кіравалі Курляндыяй, але на яе і сясцёр раўнапраўе не распаўсюджвалася, у той час як продкі Несельродэ, Гравеніцаў і многіх іншых графскіх родаў ніколі не валодалі рэальным суверэнітэтам, але з гэтага часу прызнаваліся раўнароднымі з манаршымі асобамі. (У сутнасці, ніводная з медыятызаваных фамілій фармальна не была суверэннай, бо ўсе яны прызнавалі вяршэнства імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі).

Ад медыятызацыі асабліва выйгралі фаміліі, якія параўнальна нядаўна падняліся да вышэйшай арыстакратыі дзякуючы службе пры аўстрыйскім двары (як, напрыклад, Каўніцы і Метэрніхі). У неафіцыйным арыстакратычным табелі аб рангах яны апынуліся вышэй старажытных французскіх (Манмарансі), італьянскіх (Калона) і іншых родаў. Медыятызацыя назаўжды замацавала іх прававую роўнасць з суверэнамі.

Гл. таксама

• Склад рэйхстага Свяшчэннай Рымскай імперыі ў 1792 г.

Спасылкі і крыніцы

• Пералік медыятызаваных дзяржаўных утварэнняў (англ.)
• Артыкул У. А. Рэйтвізнера пра германскую медыятызацыю (англ.)