Дама з аднарогам (карціна Рафаэля)

	Рафаэль Санці
	Дама з аднарогам. каля 1506
	італ.: Dama col liocorno
Матэрыял	дрэва
Тэхніка	алей
Памеры	65 см × 61 см см
	Галерэя Баргезэ, Рым
	(інв. 371)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Дама з аднарогам» (італ.: Dama col liocorno) — вядомы жаночы партрэт пэндзля Рафаэля, напісаны каля 1505—1506 гадоў, твор Высокага Рэнесансу.

Апісанне

Кампазіцыя партрэта, мяркуючы па ўсім, створана пад уплывам «Моны Лізы», напісанай Леанарда да Вінчы ў 1505—1506^[1]. У прыватнасці, гаворка ідзе пра калоны лоджыі, якія атачаюць постаць, у сучасным выглядзе ў «Манэ Лізе» — абрэзаны, а таксама пазітуры мадэлі.

Жанчына намаляваная ў пакаленным зрэзе, у трохчатвяртным павароце, яна сядзіць у лоджыі на фоне азёрнага пейзажу. Мадэль апранутая як высакародная дама, у сукенку з нізкім выразам і з шырокімі рукавамі (практычна ідэнтычна карціне «Донна Гравіда (англ.) (бел.»). На шыі ў яе надзетs залаты ланцуг з падвескай з рубіну і ізумруду з грушападобнай жамчужынай. На галаве — невялікая дыядэма, амаль прыхаваная валасамі. Аднак, што дзіўна, на яе пальцах няма кольцаў, уключаючы заручальныя — гэта незвычайна, паколькі жаночыя партрэты таго часу ствараліся як правіла з нагоды вяселля.

У руках дама трымае невялікага аднарога — сімвал цноты (руск.) (бел.. Згодна з сярэднявечным легенд, прыручыць яго магла толькі нявінніца.

Дзве галоўныя рысы гэтага партрэта: «грацыёзная вытанчанасць, якой цяжка супрацьстаяць, і загадкавы характар гэтай таямнічай дамы, якая ўсё таксама працягвае пазбягаць апазнання»

«Донна Гравіда» пэндзля Рафаэля
Ранняя копія «Моны Лізы» з захаванымі калонамі

Гісторыя

У Вазары гэты партрэт не згадваецца. Ёсць верагоднасць, што ён быў часткай спадчыны Альдабрандзіні (руск.) (бел., якая ў 1682 годзе ўлілася ў калекцыю Баргезэ, дзе і застаецца да нашых дзён. Супраць гэтага сведчыць тое, што ў тым вопісе згадваецца карціна значна меншага памеру, і хоць там фігуруе аднарог, да гэтага моманту аднарога на палатне, магчыма, ужо не было (гл. ніжэй).

Некалькі разоў карціна была пераатрыбутавана. У інветорыі Галерэі Баргезэ за 1760 яна згадваецца ўпершыню — пад назвай «Святая Кацярына Александрыйская» пэндзля Перуджына і лічылася партрэтам невядомай дамы з атрыбутамі святой пакутніцы. Гэта яе першы ўспамін. У лік яе аўтараў таксама запісвалі Рыдольфа Гірландая, Франчэска Граначы, Андрэа дэль Сарта.

Запісы

У 1934—1936 годзе «Святая Кацярына» была на рэстаўрацыі, якая пацвердзіла гіпотэзу гісторыка мастацтваў Раберта Лонгі (руск.) (бел. пра тое, што яна напісана Рафаэлем. Адначасова з гэтым быў зняты пласт запісаў, ідэнтыфікаваны як пазнейшае даданне ў 1916 годзе даследаваннем Джуліа Канталамеса (італ.: Giulio Cantalamessa).

Запісы былі такія: па-над аднарога быў напісаны традыцыйны атрыбут святой Кацярыны — пакутніцкаt кола і пальмавая галіна пакутніцтва, а плечы прыкрывала мантыя. Кісці рук таксама былі перапісаныя^[1]. Наступная рэстаўрацыя 1959 года, пры якой упершыню ў навуцы мастацтвазнаўства было ўжыта прасвечванне рэнтгенаўскім выпраменьваннем, паказала, што да аднарога гэта месца займала сабака, сімвал шлюбнай вернасці. Аднак, паколькі тут маляўнічы пласт быў нашмат мацней згублены, аднаўляць сабаку, прыбраўшы аднарога, не сталі.

Такім чынам, цяпер мяркуецца, што праца вялася ў некалькі стадый:

Уласна Рафаэль напісаў постаць да таліі, неба і пейзаж. Жанчына на гэтай стадыі была нашмат больш сталай, чым цяпер.
Затым іншы мастак напісаў калоны, парапет, рукавы, сабаку і рукі. Магчыма, гэта зрабіў Джаванні Сальяні (італ.) (бел., вучань Ларэнца Крэдзі (руск.) (бел.^[2]. Следам быў пакладзены яшчэ адзін пласт фарбы — на калоны і парапет, павялічаны аб'ём валасоў, дапісаныя рукавы і сабака.
Потым, некалькі дзесяцігоддзяў праз, сабачка была пераўтвораная ў аднарога. Тады ж былі перапісаныя абедзве рукі.
І, нарэшце, ужо нашмат пазней невядомая дама была пераўтвораная ў святую Кацярыну шляхам дадання плашча і атрыбутаў. Гэта магло адбыцца ў канцы XVII стагоддзя.

Мадэль

Для каго была напісана карціна, і хто паслужыў яе мадэллю, — не высветлена^[1].

Існуе здагадка, што мадэллю была Джулія Фарнезэ (руск.) (бел., палюбоўніца папы Аляксандра VI Борджыа, паколькі аднарог з’яўляўся радавой эмблемай яе прозвішча^[3]. Арталані паказвае на малюнак у Луўры, які верагодна з’яўляецца падрыхтоўчым да партрэта, і прапануе ідэнтыфікаваць мадэль як Маддалену Доні, прадмет іншага партрэта (англ.) (бел. пэндзля Рафаэля. Гэтая ідэнтыфікацыя зараз адпрэчваецца^[2]. Цікава, зрэшты, што ўпрыгожванне на шыі Маддалены Доні мае малюнак аднарога.

Сабачка дазваляе меркаваць, што першапачаткова гэта быў перадшлюбны партрэт якой-небудзь маладой фларэнційкі.

Артэмізія Джэнтылескі, «Партрэт дамы ў вобразе св. Кацярыны Александрыйскай»- зьвярніце ўвагу на галіну і кола.
Даменікіна (?), «Дзяўчына і аднарог», фрэска ў Палацца Фарнезэ, каля 1602 - магчымае пасмяротная выява Джуліі Фарнезэ з аднарогам.
Маддалена Доні пэндзля Рафаэля
Малюнак з Луўра
«Дама з сабачкам» пэндзля Ларэнца Коста - прыклад малюнка жанчыны з сімвалам шлюбнай вернасці.

Месца ў творчасці Рафаэля

Разам з «Доннай Гравідай» і «Маддаленай Доні» уваходзіць у лік 3-х першых жаночых партрэтаў Рафаэля. Аберхубер лічыць, што гэта быў першы сапраўдны «жывы чалавек», напісаны мастаком^[2]. Большасць даследчыкаў мяркуюць, што гэтая карціна з'яўляецца вынікам пераасэнсавання Рафаэлем знаходак партрэтнага жывапісу, прапанаваных у «Моне Лізе».

Выстаўкі

З 26 сакавіка па 10 мая 2011 года «Дама з аднарогам» прыбыла ў Маскву ў ДМВМ імя А. С. Пушкіна ў рамках праекта «Выстаўка адной карціны» і перакрыжаванага года Расія-Італія^[4].

Зноскі

↑ ^а ^б ^в Barchiesi, Sofia, and Marina Minozzi, The Galleria Borghese: The Masterpieces, Galleria Borghese, Rome, n.d.
↑ ^а ^б ^в Árpád Szakolczai. Sociology, religion, and grace: a quest for the renaissance
↑ Дадзеная гісторыя адлюстравана ў тэлесерыяле «Борджыа», дзе Джулія Фарнезэ пазіруе мастаку з казлянём на руках. Аднак партрэт у фільме — профільны (з’яўляецца варыяцыяй партрэта Батыста Сфорца пэндзля П'ера дэла Франчэска (руск.) (бел., і напісаннем яго займаецца і).
↑ В рамках года Италии в России 25 марта в Главном здании состоялась церемония открытия выставки «Рафаэль. Дама с единорогом» из собрания Галереи Боргезе (Рим) (нявызн.). // Официальный сайт ГМИИ им. А.С. Пушкина. Архівавана з першакрыніцы 27 ліпеня 2012. Праверана 2011-3-29.

Спасылкі

Прэзентацыя на сайце італьянскага міністэрства культуры Архівавана 3 сакавіка 2016. (італ.)

[бар-1] а ^б ^в Barchiesi, Sofia, and Marina Minozzi, The Galleria Borghese: The Masterpieces, Galleria Borghese, Rome, n.d.

[соц-2] а ^б ^в Árpád Szakolczai. Sociology, religion, and grace: a quest for the renaissance

[3] Дадзеная гісторыя адлюстравана ў тэлесерыяле «Борджыа», дзе Джулія Фарнезэ пазіруе мастаку з казлянём на руках. Аднак партрэт у фільме — профільны (з’яўляецца варыяцыяй партрэта Батыста Сфорца пэндзля П'ера дэла Франчэска (руск.) (бел., і напісаннем яго займаецца і).

[4] В рамках года Италии в России 25 марта в Главном здании состоялась церемония открытия выставки «Рафаэль. Дама с единорогом» из собрания Галереи Боргезе (Рим) (нявызн.). // Официальный сайт ГМИИ им. А.С. Пушкина. Архівавана з першакрыніцы 27 ліпеня 2012. Праверана 2011-3-29.

[1]

[2]

[3]

[4]