Перайсці да зместу

Навуковы атэізм

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Навуковы атэізм — сістэма поглядаў, якая разглядае пытанне існавання багоў і іншых звышнатуральных істот, з'яў і сіл як навуковую гіпотэзу[1]. Інакш кажучы, гэта навуковы скептыцызм у дачыненні да звышнатуральнага (у тым ліку багоў). Навуковы атэізм падвяргае крытычнаму аналізу рэлігію і прадугледжвае яе філасофскую, натуральна-навуковую і гістарычную безгрунтоўнасць з матэрыялістычнага пункту гледжання. Вобласці, у якіх «навуковы атэізм» разглядае рэлігійныя погляды, ўключаюць у сябе натуральнанавуковую крытыку, якая абгрунтоўвае несумяшчальнасць рэлігійнага погляду на свет з навуковымі ўяўленнямі ў такіх пытаньнях як, напрыклад, паходжанне жыцця і чалавека, філасофскую крытыку, накіраваную на дыскрэдытацыю рэлігійнага светапогляду, а таксама гістарычную крытыку, якая тлумачыць паходжанне і развіццё рэлігій як натуральны сацыяльны працэс[2].

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

У краінах Заходняй Еўропы

[правіць | правіць зыходнік]

Паняцце «навуковы атэізм» ўжывалася па меншай меры з пачатку XIX стагоддзя[3].

У СССР і краінах усходняй Еўропы

[правіць | правіць зыходнік]

Тэрмін «навуковы атэізм» атрымаў шырокае распаўсюджванне ў СССР з 1954 года, калі ён быў выкарыстаны ў пастановах ЦК КПСС «Аб буйных недахопах у навукова-атэістычнай прапагандзе і мерах яе паляпшэння» і «Аб памылках у правядзенні навукова-атэістычнай прапаганды сярод насельніцтва» (сам тэрмін выкарыстоўваўся і раней[4]). У 1959 годзе курс «Асновы навуковага атэізму» быў уведзены ў праграмы вну СССР. У СССР у 1964—1991 гадах існаваў Інстытут навуковага атэізму.

У 1990-х гадах кафедры навуковага атэізму вну былі пераўтвораны ў кафедры рэлігіязнаўства[5].

«Новы атэізм»

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўны артыкул: Новы атэізм

«Новы атэізм» — грамадскі рух, які ўзнік у пачатку XXI стагоддзя на Захадзе, члены якога з навуковых пазіцый крытыкуюць рэлігію і сцвержанні вернікаў аб існаванні звышнатуральных істот, з'яў і сіл. Прыхільнікі новага атэізму сцвярджаюць, што сучасныя дасягненні навукі патрабуюць менш прымірэнчых адносінаў да рэлігіі, забабонаў і рэлігійнага фанатызму, чым гэта традыцыйна распаўсюджана ў заходнім секулярызме. У адрозненне ад многіх іншых навукоўцаў, якія лічаць навуку індыферэнтнай у адносінах да звышнатуральнаму або нават няздольнай да яго даследавання, новыя атэісты прапануюць лічыць існаванне звышнатуральнага рэальнай навуковай гіпотэзай, якая павінна быць даследавана навуковымі метадамі.

Рух звязана з імёнамі такіх аўтараў, як Рычард Докінз, Дэніэл Дэнэт, Сэм Харыс, Крыстафер Хітчэнс і Віктар Стэнджэр. Гэта рух разам з іншымі атэістычнымі плынямі як прыхільнікамі, так і крытыкамі часта характарызуецца як «навуковы атэізм»[6][7][8][9].

Навуковы атэізм і акадэмічная навука

[правіць | правіць зыходнік]

Метадалогія навуковага атэізму

[правіць | правіць зыходнік]

Згодна з вызначэнні навукі, яна не можа ні даказаць, ні абвергнуць звышнатуральныя з'явы і багоў, паколькі не займаецца такімі пытаннямі. Аднак некаторыя сцвярджэнні, якія вынікаюць з рэлігійных уяўленняў, могуць быць верыфікаваны навуковымі метадамі (напрыклад, прадстаўлення аб будове Сусвету, паходжанню жыцця, і, у прыватнасці, чалавека, гістарычныя звесткі, якія змяшчаюцца ў рэлігійных тэкстах і інш.).

Прыхільнікі навуковага атэізму сцвярджаюць, што ён заснаваны на поспехах навукі, у сваіх даследаваннях існавання/адсутнасці багоў абапіраецца на атрыманыя ёю вынікі і выкарыстоўвае навуковы метад для абвяржэння некаторых рэлігійных сцвярджэнняў[6][8][10].

Некаторыя аргументы навуковага атэізму

[правіць | правіць зыходнік]

Дадзеныя натуральных навук супярэчаць уяўленням аб паходжанні і будове свету, прынятым у большасці рэлігій. Так, напрыклад, узрост Зямлі, вылічаны крэацыяністамі на аснове Бібліі[11] (менш за 10000 гадоў), не адпавядае навуковым дадзеным (каля 4,6 млрд гадоў). Найважнейшай асновай навуковай аргументацыі атэізму з'яўляецца эвалюцыйнае вучэнне, якое не патрабуе наяўнасці якога-небудзь «вышэйшага розуму» для тлумачэння ўзнікнення і развіцця жыцця на Зямлі. Важнае значэнне мае таксама тлумачэнне псіхічных з'яў выключна на аснове фізіялогіі без прыцягнення звышнатуральных паняццяў, такіх, напрыклад, як душа. Дадзеныя гістарычных навук і рэлігіязнаўства раскрываюць эвалюцыйную гісторыю рэлігій і паказваюць на тое, што іх святыя тэксты створаны людзьмі і мяняліся на працягу гісторыі народаў, якія спавядалі гэтыя рэлігіі[12].

Крытыка навуковага атэізму

[правіць | правіць зыходнік]

Багаслоўская крытыка

[правіць | правіць зыходнік]
  • Паводле некаторых багасловаў, крытыка «навуковага атэізму» грунтуецца на супярэчнасці багаслоўскага сцвярджэння аб бясконцасці чалавека і сцвеярджэння «навуковага атэізму» аб канечнасці быцця чалавека ў гэтым свеце. Таксама, некаторыя багасловы тэістычнага напрамку крытыкуюць сцвярджэнне атэістаў аб неназіраемасці бога на той падставе, што «бог не ёсць слуга, каб з'яўляцца па першаму патрабаванню чалавека». На іх думку, для сустрэчы Бога з чалавекам неабходна выкананне ўмоў, прадугледжаных кожным з тэістычных рэлігійных вучэнняў свету[13][14][15].
  • Сярод прадстаўнікоў розных канфесій распаўсюджана меркаванне[13][16] аб тым, што «навуковы атэізм» з'яўляецца верай, паколькі лічыцца, што атэісты прымаюць на веру сцвярджэнне, што багоў і звышнатуральнага не існуе. З-за таго, што навука не бачыць навуковасці ў галаслоўным сцвярджэнні пастулатаў, А. І. Осіпаў выказвае меркаванне пра антынавуковасці і сумніўнасці самога тэрміна «навуковы атэізм»[13], пры гэтым ён сам лічыць наяўнасць вялікай колькасці вернікаў пацвярджэннем існавання бостваў.

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Гл., напр., сучасныя погляды, выкладзеныя ў кнігах «Бог як ілюзія» (2006) Рычарда Докінза і «Бог: няўдалая гіпотэза» (2007) Віктара Стэнджэера
  2. ↑ Атеизм // Философский словарь / Под ред. И. Т. Фролова. — 4-е изд. — М.: Политиздат, 1981
  3. ↑ von Schlegel F., Duckett W. Histoire de la littérature ancienne moderne et. Т. 1.— F. Michel, 1829.
  4. ↑ Гл., напрыклад, Аляксандраў Г. Ф. Гісторыя заходнееўрапейскай філасофіі, 1945.
  5. ↑ Лрлова Л. «Религиоведов пока недооценивают». Интервью с Николаем Шабуровым // Независимая газета, 07.09.2011.
  6. ↑ а б Nicholls D. The Critical Relevance of Scientific Atheism in the Modern World
  7. ↑ What is the definition of atheism? Архівавана 22 верасня 2010. «Most people who classify themselves as scientific Atheists consider the following definition to be a good working model: „Atheism is the acceptance that there is no credible scientific or factually reliable evidence for the existence of a god, gods or the supernatural“».
  8. ↑ а б Michael M. Christensen The Devil’s Delusion, Atheism and its Scientific Pretensions Архівавана 24 лістапада 2010. // Denver Seminary
  9. ↑ Alister McGrath The bankruptcy of scientific atheism Архівавана 16 мая 2021. // 2007 ISCAST Annual Lecture, Reviewed by James Garth
  10. ↑ Крайнев А. М. Атеизм — не вера, богословие — не наука
  11. ↑ Крывелев И. А. «Библия: историко-критический анализ» — М.: Политиздат, 1985
  12. ↑ Крывелев І. А. Кніга аб Бібліі. — М.:Соцэкгиз, 1958
  13. ↑ а б в Осипов А. И. Атэізм і рэлігія, ч. 1 (Основное богословие, 5 курс МДС 1998—1999)
  14. ↑ Осипов А. А. Откровенный разговор с верующими и неверующими Архівавана 14 студзеня 2012.
  15. ↑ Беломорский А. Правы ли отрицатели религии? Архівавана 14 жніўня 2007.
  16. ↑ Атеизм — религия лжи Архівавана 17 кастрычніка 2009. // газета «Вера», 8, 1996.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Крайнев А. М. Итак, атеизм — это… // Здравый смысл. Январь – март 2011. № 1 (58)
  • Лукачевский А. Т. «Очерки по истории атеизма», «Марксизм-ленинизм как воинствующий атеизм».
  • Pierre-Sébastien Laurentie L'athéisme scientifique.— Lagny Frères, 1862.
  • {{кніга |аўтар= Thrower J.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Marxist-Leninist 'Scientific Atheism' and the Study of Religion and Atheism in the USSR |арыгінал= |ссылка= |вікітэка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= Walter de Gruyter |год= 1983|volume= |pages= |allpages= 500|серыя= Religion and Reason (Том 25)|isbn= 9783110838589|тираж=|ref=Thrower}

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Навуковы_атэізм&oldid=4580810"