Станіслаў Адамавіч Мертэнс

Станіслаў Адамавіч Мертэнс
Імя пры нараджэнні	польск.: Stanisław Mertens
Род дзейнасці	палітык
Дата нараджэння	3 мая 1892(1892-05-03)
Месца нараджэння	Лодзь, Лодзінскі павет[d], Петракоўская губерня, Варшаўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Дата смерці	21 верасня 1937(1937-09-21) (45 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Данскія могілкі[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Жонка	Вера Захараўна Харужая
Месца працы	Усерасійская надзвычайная камісія па барацьбе з контррэвалюцыяй і сабатажам НКУС БССР Менская школа КПЗБ
Партыя	Сацыял-дэмакратыя Каралеўства Польскага і Літвы УКП(б) (1937) Камуністычная партыя Заходняй Беларусі Камуністычная партыя Польшчы
Член у	Надзвычайная камісія БССР Цэнтральнае бюро КП(б)Б Цэнтральны выканаўчы камітэт БССР
Бітвы/войны	польска-савецкая вайна
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Станіслаў Адамавіч Мертэнс (польск.: Stanisław Mertens, партыйны псеўданім Стэфан Скульскі (польск.: Stefan Skulski); 3 мая 1892, Лодзь — 21 верасня 1937, Масква) — камуністычны палітычны дзеяч Польшчы і Заходняй Беларусі.

Біяграфія

Член партыі Сацыял-дэмакратыя Каралеўства Польскага і Літвы (СДКПіЛ) з 1909 года. Вёў рэвалюцыйную дзейнасць у Варшаве, Лодзі, Калішы. У 1913—1914 гадах зняволены ў турму.

У 1918 годзе старшыня павятовага камітэта РКП(б) і ЧК у Мсціславе Магілёўскай губерні. Дэлегат I з’езда КП(б)Б, на якім была абвешчана Савецкая Беларусь. У 1919 годзе ў Чырвонай Арміі, камандзір батальён, камісар брыгады. У 1920 годзе намеснік старшыні Смаленскага губернскага выканаўчага камітэта і член губернскага выканаўчага камітэта РКП(б). Пазней у Часовым польскім рэвалюцыйным камітэце ў Беластоку, старшыня Навагрудскага рэвалюцыйнага камітэта.

Пасля другога абвяшчэння незалежнасці Беларускай ССР (31 ліпеня 1920) у Менску. У 1921 годзе народны камісар унутраных спраў і член калегіі ЧК Беларускай ССР, член ЦБ КП(б)Б, член Прэзідыума ЦВК БССР. Член КПП з 1921 года, член РКП(б) з 1928 года.

З канца 1921 года на нелегальнай рабоце ў Польшчы. У 1922—1923 гадах узначальваў Лодзінскі, Дамброўскі акруговыя камітэты КПП. Адзін з арганізатараў КПЗБ і Менскай школы КПЗБ. У 1923—1925 гадах упаўнаважаны ЦК КПП пры ЦК КПЗБ. У кастрычніку 1925 года зняволены польскімі ўладамі. У выніку абмену палітычнымі зняволеным са студзеня 1928 года ў СССР.

Дэлегат IV—VII кангрэсаў Камінтэрна. Удзельнік I і II канферэнцый, II з’езда КПЗБ. Член ЦК КПП у 1923—1927 гадах і з 1931 года. Член Палітычнага бюро ЦК КПП у 1923—1925 гадах і ў 1935 годзе. Член Бюро ЦК КПЗБ і яго прадстаўнік пры ЦК КП(б)Б у 1934—1935 гадах.

Аўтар многіх дакументаў КПЗБ, брашур і артыкулаў. У 1935 годзе пад рэдакцыяй Станіслава Мертэнса выдадзены зборнік артыкулаў «Палітычныя партыі ў Польшчы, Заходняй Беларусі і Заходняй Украіне».

Трапляў пад крытыку ў час палітычных рэпрэсій у СССР. Арыштаваны 21 ліпеня 1937 года ў Маскве, 21 верасня 1937 года Вярхоўнай калегіяй Вярхоўнага суда СССР асуджаны за «ўдзел у антысавецкай арганізацыі» да расстрэлу, прысуд выкананы ў той жа дзень. Крэміраваны ў крэматорыі на Данскіх могілках, прах пахаваны ананімна (цяпер магіла № 1 на Новых Данскіх могілках). Пасмяротна рэабілітаваны 12 лістапада 1955 года пастановай Ваеннай калегіі Вярхоўнага суда СССР.

Бібліяграфія

• Что такое профсоюзы: (краткий и популярный очерк профессионального движения) / С. А. Мертенс. — Минск : Государственное издательство Белоруссии, 1921
• Рабочая демократия и верхи и низы: (вместо тезисов по VI вопросу X Всероссийского съезда РКП и 4 съезда Коммунистической партии Белоруссии) / [Мертенс]. — Минск : Государственное издательство Социалистической Советской Республики Белоруссии, 1921
• Производственная пропаганда / С. А. Мертенс. - Минск : Государственное издательство Белоруссии, 1921
• Беспартийный блок сотрудничества с правительством («Санация») / С. Скульский. — Минск : Издательство Белорусской академии наук, 1935
• Беспартийный блок: Правящая партия пол. фашизма / С.Скульский. - 2-е изд., доп. — Мн. : Изд-во Бел. акад. наук, 1935
• Политические партии в Польше, Зап. Белоруссии и Зап. Украине / Бел. Акад. наук, Комис. по изучению Зап. Белоруссии. — Мн. : Изд-во Бел. Акад. наук, 1935

Літаратура

• Мікалай Арэхва, Уладзімір Ладысеў. Мертэнс Станіслаў Адамавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — С. 118. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.