Самайн
Самайн[1][2] (англ.: Samhain [ˈsɑːwɪn], [ˈsaʊ.ɪn], [ˈsaʊn] — сауин, саунаў; шатл. гэл.: SamhuinnSamhuinn [ˈsaũ.iɲ] — сауинь; ірл.: SamhainSamhain [ˈsˠaunʲ] — саунь[1]) — кельцкае свята заканчэння ўборкі ўраджаю. Азначала сабой заканчэнне аднаго сельскагаспадарчага года і пачатак наступнага[3]. Доўжылася свята сем сутак (па трое сутак да і пасля самага самайн).
У кельтаў samhain або роднасныя словы здаўна абазначаюць трэці месяц восені. У шатландскай (гэльскай) мове Samhain або an t-Samhain — назва месяца, аналагічнага лістападу. У сучаснай ірландскай мове an tSamhain (саунь) — лістапад[4].
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Кельцкі каляндар дзяліў год на дзве часткі: цёмную, якая пачыналася ў канцы кастрычніка — пачатку лістапада (месяц Самониос), і светлую. Светлая частка пачыналася ў сакавіку — красавіку (месяц Гиамониус). Змена частак года, як і месяцаў, адбывалася з надыходам маладзіка. Таксама разам з надыходам цёмнай часткі года, у першыя тры ночы самониоса, кельтамі святкаваўся новы год[5]. Свята ў лацінскай версіі называўся «Тры ночы самониоса» (trinux[tion] samo[nii]). Змена цёмнай і светлай частак гады вясной таксама адзначалася святам. Пасля вымаўленне змянілася адпаведна правілах вымаўлення на гэльских мовах, і да пачатку нашай эры свята стаў называцца Самайн, як і адпаведны яму месяц.
Паганскае свята адзначаўся і пасля прыняцця хрысціянства якія насяляюць Брытанію народамі. Так, пры ірландскім двары ў Тары святкаваўся ў першыя тры дні лістапада, шматлюдна і з захаваннем усіх старажытных традыцый, яшчэ ў XII стагоддзі[6].
Згодна з Оксфардскім слоўніку фальклору, Самайн быў святам адначасова для ўсіх народаў Брытанскіх астравоў і трывала асацыяваўся са смерцю і звышнатуральным. У той жа час няма ніякіх доказаў таго, што ў паганскія часы свята меў якое-небудзь асаблівае значэнне, акрамя сельскагаспадарчага і сезоннага[7]. Традыцыйна лічыцца, што ўспрыманне Самайн як цёмнага паганскага свята, звязанага з мёртвымі, абавязана сваім з'яўленнем хрысціянскім манахам X—XI стагоддзяў, пісалі аб ім прыкладна праз два стагоддзі пасля зацвярджэння Дня ўсіх святых і прыкладна праз 400 гадоў пасля прыняцця Ірландыяй хрысціянства[7]. У той жа час ужо ў VIII стагоддзі Дзень усіх святых пачынае паступова замяшчаць Самайн; дзякуючы ўзаемапранікненню гэльскіх традыцый і каталіцкіх абрадаў пачынаюць фармавацца першыя зародкі будучага Хэлоўіна[8].
Свята
[правіць | правіць зыходнік]Самайн адзначаўся як свята пачатку новага года, а таксама як дзень шанавання мёртвых. У Ірландыі і Шатландыі яго часам называлі «святам мёртвых», лічылася, што ў гэтую ноч паміраюць людзі, якія парушылі свае гейсы. Пачынаўся свята ў ноч з 31 кастрычніка на 1 лістапада, лічыўся апошнім днём збору ўраджаю[9].
Традыцыйна на Самайн дзялілі сабраны ўраджай, а таксама вырашалі, якая частка жывёлы перажыве зіму, а якая — не. Апошнюю частку рэзалі, каб зрабіць запасы на зіму.
Падчас святкавання палілі вогнішчы. Друіды пры дапамозе пакідаюцца агнём на костках забітых жывёл малюнкаў прадказвалі будучыню. Праз вогнішчы скакалі людзі ці ж праходзілі паміж двума шэрагам стаяць высокімі кастрамі. Дадзены рытуал абазначаў ачышчэнне агнём. Часта паміж вогнішчамі таксама праводзілі жывёлу.
У заходняй частцы Брытаніі на Самайн да гэтага часу пякуць хлеб у форме рагоў, якімі вітаюць бога зімы. Рымляне сопоставляли Самайн свайго ўласнага свята мёртвых — Лемурии, хоць яна і святкавалася 13 траўня.
Пры прыняцці хрысціянства Самайн трансфармаваўся ў Дзень усіх святых, празднующийся 1 лістапада, пасля якога, 2 лістапада, ідзе Дзень памінання. Папярэднічае ж гэтым царкоўным святамі ноч з 31 кастрычніка на 1 лістапада — дзень усіх Святых.
Самайн ў Расеі
[правіць | правіць зыходнік]У наш час у Расіі Самайн адзначаецца ў Маскве[10], Санкт-Пецярбургу[11], Уладзівастоку, Ніжнім Ноўгарадзе[12], Кіраве[13] як фестываль «кельцкай» культуры: ірландскай, шатландскай і брэтонскай. На сцэнічных пляцоўках выступаюць музычныя калектывы і танцавальныя школы, праходзяць святочныя конкурсы. У гэтым кантэксце мерапрыемства нагадвае хутчэй святкаванне Дня святога Патрыка, чым Хэлоўіна.
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]- Кола Года
- Дзмітрыеўская субота
- Дзень усіх памерлых вернікаў
- Памінальныя дні
- Кузьмінкі восеньскія
Заўвагі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б «Похищение быка из Куальнге», приложение «Похищение быка из Куальнге» и предания об ирландских героях / Шкунаев, Сергей Владимирович. — Наука, 1985.
- ↑ Написание, основанное на неверной транслитерации; встречается также «самхейн»: см.
- ↑ Кельтская мифология: Энциклопедия. — М.: Издательство Эксмо, 2002 ISBN 5-699-01165-X
- ↑ Samhain: the Eve of All Hallow Архівавана 5 лістапада 2016.
- ↑ Бондаренко Г.В. Повседневная жизнь древних кельтов. — М.: Молодая гвардия, 2007. — С. 47. — 400 с.
- ↑ Бондаренко Г. В. Повседневная жизнь древних кельтов. — М.: Молодая гвардия, 2007. — С. 51-57. — 400 с.
- ↑ а б HUTTON, RONALD, The Stations of the Sun: A History of the Ritual Year in Britain (Oxford: Oxford University Press, 1996)
- ↑ Simpson, John; Weiner, Edmund (1989). Oxford English Dictionary (second ed.). London: Oxford University Press. ISBN 0-19-861186-2. OCLC 17648714.
{{cite book}}: Пададзена больш чым адно значэнне|ISBN=і|isbn=specified (даведка); Пададзена больш чым адно значэнне|OCLC=і|oclc=specified (даведка) - ↑ Бондаренко Г. В. Повседневная жизнь древних кельтов. — М.: Молодая гвардия, 2007. — С. 53. — 400 с.
- ↑ Самайн в Москве. Архівавана з першакрыніцы 3 чэрвеня 2012. Праверана 20 кастрычніка 2010.
- ↑ Самайн в Санкт-Петербурге. Архівавана з першакрыніцы 3 чэрвеня 2012. Праверана 20 кастрычніка 2010.
- ↑ Самайн в Нижнем Новгороде. Архівавана з першакрыніцы 3 чэрвеня 2012. Праверана 28 кастрычніка 2010.
- ↑ Самайн - вечеринка в Кирове. Праверана 21 сакавіка 2016.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Samhain: the Eve of All Hallow Архівавана 5 лістапада 2016.
- Магічнае свята Самайн / Хэлоўіна Архівавана 6 ліпеня 2014.
- Самхейн або пачатак Хэлоўіна Архівавана 19 сакавіка 2016.