Самайн
Самайн[1][2] (англ.: Samhain [ˈsɑːwɪn], [ˈsaʊ.ɪn], [ˈsaʊn] — сауин, саунаў; шатл. гэл.: SamhuinnSamhuinn [ˈsaũ.iɲ] — сауинь; ірл.: SamhainSamhain [ˈsˠaunʲ] — саунь[1]) — кельцкае свята заканчэння ўборкі ўраджаю. Азначала сабой заканчэнне аднаго сельскагаспадарчага года і пачатак наступнага[3]. Доўжылася свята сем сутак (па трое сутак да і пасля самага самайн).
У кельтаў samhain або роднасныя словы здаўна абазначаюць трэці месяц восені. У шатландскай (гэльскай) мове Samhain або an t-Samhain — назва месяца, аналагічнага лістападу. У сучаснай ірландскай мове an tSamhain (саунь) — лістапад[4].
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Кельцкі каляндар дзяліў год на дзве часткі: цёмную, якая пачыналася ў канцы кастрычніка — пачатку лістапада (месяц Самоніас), і светлую. Светлая частка пачыналася ў сакавіку — красавіку (месяц Гіамоніус). Змена частак года, як і месяцаў, адбывалася з надыходам маладзіка. Таксама разам з надыходам цёмнай часткі года, у першыя тры ночы самоніаса, кельтамі святкаваўся новы год[5]. Свята ў лацінскай версіі называлася «Тры ночы самоніаса» (trinux[tion] samo[nii]). Змена цёмнай і светлай частак года вясной таксама адзначалася святам. Пасля вымаўленне змянілася адпаведна правілам вымаўлення на гэльскіх мовах, і да пачатку нашай эры свята стала называцца Самайн, як і адпаведны яму месяц.
Паганскае свята адзначаўся і пасля прыняцця хрысціянства якія насяляюць Брытанію народамі. Так, пры ірландскім двары ў Тары святкаваўся ў першыя тры дні лістапада, шматлюдна і з захаваннем усіх старажытных традыцый, яшчэ ў XII стагоддзі[6].
Згодна з Оксфардскім слоўнікам фальклору, Самайн быў святам адначасова для ўсіх народаў Брытанскіх астравоў і трывала асацыяваўся са смерцю і звышнатуральным. У той жа час няма ніякіх доказаў таго, што ў паганскія часы свята мела якое-небудзь асаблівае значэнне, акрамя сельскагаспадарчага і сезоннага[7]. Традыцыйна лічыцца, што ўспрыманне Самайн як цёмнага паганскага свята, звязанага з мёртвымі, абавязана сваім з'яўленнем хрысціянскім манахам X—XI стагоддзяў, пісалі аб ім прыкладна праз два стагоддзі пасля зацвярджэння Дня ўсіх святых і прыкладна праз 400 гадоў пасля прыняцця Ірландыяй хрысціянства[7]. У той жа час ужо ў VIII стагоддзі Дзень усіх святых пачынае паступова замяшчаць Самайн; дзякуючы ўзаемапранікненню гэльскіх традыцый і каталіцкіх абрадаў пачынаюць фармавацца першыя зародкі будучага Хэлоўіна[8].
Свята
[правіць | правіць зыходнік]Самайн адзначаўся як свята пачатку новага года, а таксама як дзень шанавання мёртвых. У Ірландыі і Шатландыі яго часам называлі «святам мёртвых», лічылася, што ў гэтую ноч паміраюць людзі, якія парушылі свае гейсы. Пачыналася свята ў ноч з 31 кастрычніка на 1 лістапада, лічылася апошнім днём збору ўраджаю[9].
Традыцыйна на Самайн дзялілі сабраны ўраджай, а таксама вырашалі, якая частка жывёлы перажыве зіму, а якая — не. Апошнюю частку рэзалі, каб зрабіць запасы на зіму.
Падчас святкавання палілі вогнішчы. Друіды пры дапамозе малюнкаў, якія рабіліся агнём на костках забітых жывёл, прадказвалі будучыню. Людзі скакалі праз вогнішчы ці праходзілі паміж двума высокімі вогнішчамі, якія стаялі побач. Гэты рытуал абазначаў ачышчэнне агнём. Часта паміж вогнішчамі таксама праводзілі жывёлу.
У заходняй частцы Брытаніі на Самайн да гэтага часу пякуць хлеб у форме рагоў, якімі вітаюць бога зімы. Рымляне супастаўлялі Самайн са сваім ўласным святам мёртвых — Лемурыяй, хоць яно і святкавалася 13 траўня.
Пры прыняцці хрысціянства Самайн трансфармаваўся ў Дзень усіх святых, які святкуецца 1 лістапада, пасля якога, 2 лістапада, ідзе Дзень памінання. Папярэднічае ж гэтым царкоўным святамі ноч з 31 кастрычніка на 1 лістапада — дзень усіх Святых.
Самайн у Расіі
[правіць | правіць зыходнік]У наш час у Расіі Самайн адзначаецца ў Маскве[10], Санкт-Пецярбургу[11], Уладзівастоку, Ніжнім Ноўгарадзе[12], Кіраве[13] як фестываль «кельцкай» культуры: ірландскай, шатландскай і брэтонскай. На сцэнічных пляцоўках выступаюць музычныя калектывы і танцавальныя школы, праходзяць святочныя конкурсы. У гэтым кантэксце мерапрыемства нагадвае хутчэй святкаванне Дня святога Патрыка, чым Хэлоўіна.
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]- Кола Года
- Дзмітрыеўская субота
- Дзень усіх памерлых вернікаў
- Памінальныя дні
- Кузьмінкі восеньскія
Заўвагі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б «Похищение быка из Куальнге», приложение «Похищение быка из Куальнге» и предания об ирландских героях / Шкунаев, Сергей Владимирович. — Наука, 1985.
- ↑ Написание, основанное на неверной транслитерации; встречается также «самхейн»: см.
- ↑ Кельтская мифология: Энциклопедия. — М.: Издательство Эксмо, 2002 ISBN 5-699-01165-X
- ↑ Samhain: the Eve of All Hallow Архівавана 5 лістапада 2016.
- ↑ Бондаренко Г.В. Повседневная жизнь древних кельтов. — М.: Молодая гвардия, 2007. — С. 47. — 400 с.
- ↑ Бондаренко Г. В. Повседневная жизнь древних кельтов. — М.: Молодая гвардия, 2007. — С. 51-57. — 400 с.
- ↑ а б HUTTON, RONALD, The Stations of the Sun: A History of the Ritual Year in Britain (Oxford: Oxford University Press, 1996)
- ↑ Simpson, John; Weiner, Edmund (1989). Oxford English Dictionary (second ed.). London: Oxford University Press. ISBN 0-19-861186-2. OCLC 17648714.
{{cite book}}: Пададзена больш чым адно значэнне|ISBN=і|isbn=specified (даведка); Пададзена больш чым адно значэнне|OCLC=і|oclc=specified (даведка) - ↑ Бондаренко Г. В. Повседневная жизнь древних кельтов. — М.: Молодая гвардия, 2007. — С. 53. — 400 с.
- ↑ Самайн в Москве. Архівавана з першакрыніцы 3 чэрвеня 2012. Праверана 20 кастрычніка 2010.
- ↑ Самайн в Санкт-Петербурге. Архівавана з першакрыніцы 3 чэрвеня 2012. Праверана 20 кастрычніка 2010.
- ↑ Самайн в Нижнем Новгороде. Архівавана з першакрыніцы 3 чэрвеня 2012. Праверана 28 кастрычніка 2010.
- ↑ Самайн - вечеринка в Кирове. Праверана 21 сакавіка 2016.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Samhain: the Eve of All Hallow Архівавана 5 лістапада 2016.
- Магічнае свята Самайн / Хэлоўіна Архівавана 6 ліпеня 2014.
- Самхейн або пачатак Хэлоўіна Архівавана 19 сакавіка 2016.