Biston betularia

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Biston betularia
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Biston betularia


Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  117560
NCBI  82595
EOL  298821

Biston betularia — від матылёў з сямейства Пядзенікі (Geometridae). Найбольш вядомы прыклад індустрыяльнага меланізму.

Апісанне[правіць | правіць зыходнік]

Даўжыня пярэдняга крыла — 22-28 мм крылы ў размаху 45-60 мм. Афарбоўка крылаў светла-шэрая з чорнымі кропкамі рознага памеру і хвалістымі папярочнымі палоскамі на пярэдніх і задніх крылах. Цела тоўстае, конусападобнае.

Арэал і месца пражывання[правіць | правіць зыходнік]

Распаўсюджана па ўсёй Еўропе, акрамя паўночных рэгіёнаў, на Каўказе, паўднёвай Сібіры і Далёкім Усходзе.

Сустракаецца ў лясах, садах, звычайная для гарадоў.

Біялогія[правіць | правіць зыходнік]

Вусень на галінцы

Лёт матылькоў у маі-чэрвені. Самкі адкладаюць яйкі купкамі, часцей за ўсё ў шчыліны кары дрэў. Адна самка адкладае 600—2000 яек.

Даўжыня вусеняў 40-50 мм на галаве два вырасты. Афарбоўка вусеняў ад цёмна-зялёнай з чырвонай палоскай на спіне да карычневай і бурай з цёмнай палоскай на спінцы. На 8 і 11 сегментах брушка вялікія белыя бародаўкі. Маюць знешняе падабенства з драўнянымі галінкамі.

Кармавыя расліны вусеняў — бяроза (Betula), таполя (Populus), дуб (Quercus), ліпа (Tilia), вязавыя (Ulmaceae), ясень (Fraxinus), акацыя (Acacia) і іншыя лісцевыя, а таксама розныя кусты і травы — чарніцы (Vaccinium myrtillus), палын (Artemisia),жаўтазель (Genista), лябеднік (Atriplex).

Акукленне ў глебе. Зімуе кукалка. Кукалка бліскучая, цёмна-бурая.

Індустрыяльны меланізм[правіць | правіць зыходнік]

Biston betularia carbonaria, меланістычная форма
Biston betularia, звычайная афарбоўка

З’яўляецца найбольш вядомым прыкладам індустрыяльнага меланізму. Да сярэдзіны XIX стагоддзя ўсе сабраныя энтамолагамі асобнікі віду мелі бела-шараватую афарбоўку крылаў з цёмнымі плямкамі (morpha typica), што забяспечвала заступніцкую афарбоўку на ствалах дрэў. Цяпер шматлікія папуляцыі паліморфныя, у іх прысутнічаюць чорныя меланістычныя формы — Biston betularia morpha carbonaria. Павелічэнне частаты меланістычных формаў — следства накіраванага адбору, галоўным рухальным фактарам якога з’яўляецца выбарчае паяданне асобін матылькоў птушкамі. У лясах вакол прамысловых прадпрыемстваў і гарадоў ствалы дрэў часта пазбаўленыя лішайнікаў і могуць быць счарнелымі ад сажы. У такіх раёнах заступніцкай афарбоўкай з’яўляецца чорная, а ў незабруджаных раёнах — светлая плямістая афарбоўка. Таксама вядомая трэцяя форма, якая мае прамежкавую па цёмнасці афарбоўку паміж меланістычнай і светлай формамі, — morpha insularia. Дадзены тып афарбоўкі, як і меланістычная, дамінуе над светлай, аднак, мабыць, дэтэрмінуецца не ў адным, а некалькіх локусах. На падставе лабараторных доследаў меркавалася, што алелі, якія кантралююць меланістычную афарбоўку, валодаюць плеятропным дзеяннем, вызначаючы не толькі афарбоўку матыля, але і яго паводзіны (выбар фону). Аднак гэта не было пацверджана назіраннямі ў прыродзе.

Зноскі