Ізбынь
Вёска
Ізбынь
Ізбынь на карце Беларусі ±   |
Ізбы́нь[1] (трансліт.: Izbyń, руск.: Избынь) — вёска ў Хойніцкім раёне Гомельскай вобласці. Уваходзіць у склад Велікаборскага сельсавета.
Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]
За 20 км на поўнач ад станцыі Хойнікі, за 7 км ад чыгуначнай платформы Аўраамаўская (на ветцы Васілевічы — Хойнікі ад лініі Гомель — Калінкавічы), за 118 км ад Гомеля.
Гідраграфія[правіць | правіць зыходнік]
На ўсходзе, поўначы і захадзе меліярацыйныя каналы. Мясцовасці вакол вёскі (палі, лясы, балоты): Ляда, Навінкі, Замошкі, Шчоўб, Княжа, Гала, Загалле і інш. У мясцовасці Замошкі — вадасховішча.
Планіроўка[правіць | правіць зыходнік]
Паселішча складалася з просталінейнай вуліцы, блізкай да мерыдыянальнай арыентацыі, да якой на поўдні далучаецца кароткая просталінейная вуліца. Забудова драўляная, сядзібнага тыпу. У былыя часы вёска падзялялася на тры часткі: Пяскі, Сяло, Хутар.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Вялікае Княства Літоўскае[правіць | правіць зыходнік]
Ці не ўпершыню паселішча згаданае 28 лютага 1721 года, калі пан маршалак мазырскі Антоні Аскерка з самога Слуцка звярнуўся з лістом да князя Мікалая Шуйскага, харунжыча берасцейскага, ды прасіў, абы падданыя яго вялікаборскія падданым з вёскі Ізбін (Ізбынь) крыўдаў не чынілі і ў грунты іхныя «nie wdzierali się». У ліпені 1722 года тым жа панам суседам князь М. Шуйскі пакліканы на суд Галоўнага Трыбунала Вялікага Княства Літоўскага за насланне людзей вялікаборскіх на грунты ізбінцаў, дзе яны лес пасеклі, сенажаці пакасілі ды ўчынілі шматлікія гвалты. 26 кастрычніка 1722 года ў Мазырскім гродзе па справе маршалка Аскеркі і харунжыча Шуйскага панам Даніэлем Віслаухам засведчана апісанае размежаванне ўгоддзяў вёсак Ізбін і Вялікі Бор[2].
Расійская імперыя[правіць | правіць зыходнік]
Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Ізбынь — у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага Рэчыцкага павета Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года Мінскай губерні Расійскай імперыі[3]. Згодна з «Камеральным описанием... Речицкой округи», датаваным 29 студзеня 1796 года, вёска Ізбін належала генералу-ад'ютанту Амброзію Аскерку[4]. У шляхецкай рэвізіі ад 10 снежня 1811 года сказана, што дзедзічны ўладальнік сяла Ізбынь з 75 душами прыгонных «мужеска пола» 47-гадовы Ізыдар Амброзі, сын Багуслава, Аскерка, генерал войск польскіх, там і пражываў. Жыхарамі двара Ізбынь запісаныя таксама браты 30-гадовы Юзаф і 27-гадовы Антоні, сыны Фларэнцыя, Аскеркі — уладальнікі маёнтку Новы Двор (Алексічы), пляменнікі беспатомнага[5] генерала[6].
Паводле інвентара 1844 года вёска Ізбін з 23 дварамі належала да аднайменнага маёнтку Льва (Леана) Аскеркі[7]. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 150 жыхароў абодвух полаў вёскі Ізбін і 5 вайскоўцаў з'яўляліся прыхаджанамі Свята-Георгіеўскай царквы ў Маканавічах, а 20 вяскоўцаў — парафіянамі Юравіцкага касцёла Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі[8].
У парэформенны перыяд Ізбынь адміністрацыйна знаходзілася ў Маладушскай воласці. Паводле звестак 1876 і 1879 гадоў жыхары вёскі былі прыхаджанамі ўжо Велікаборскай Раства-Багародзіцкай царквы[9].
У 1909 годзе у вёсцы Ізбін налічваўся 81 двор з 466 жыхарамі[10].
Найноўшы час[правіць | правіць зыходнік]
9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання Брэсцкага міру з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Ізбынь, аднак, у складзе Маладушскай воласці апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка – у Мазыры. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гетмана Паўла Скарападскага[11].
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з'езда КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.
Пасля другога ўзбуйнення БССР з 8 снежня 1926 года Ізбынь — цэнтр сельсавета ў складзе Хойніцкага раёна Рэчыцкай акругі БССР. З 9 чэрвеня 1927 года ў складзе Гомельскай акругі. 30 снежня 1927 года сельсавет скасаваны, тэрыторыя далучана да Велікаборскага сельсавета. З 20 лютага 1938 года — у складзе Палескай вобласці з цэнтрам у Мазыры.
Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Ізбыні налічвалася 147 двароў з 575 жыхарамі. У чэрвені 1943 года баявая група В. Шымана ў ходзе буйной аперацыі супраць партызан цалкам спаліла паселішча і загубіла жыцці 26 чалавек[12]. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 79 вяскоўцаў.
Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]
- 2021 год — 8 двароў, 9 жыхароў[13]
Зноскі
- ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4 (DJVU).. Сустракаецца таксама варыянт Ізбу́нь
- ↑ Archiwum Główny Akt Dawnych. Archiwum Prozorów i Jelskich. Sygn. 1. S. 34 — 35
- ↑ Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182
- ↑ Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 72
- ↑ Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 207, 211
- ↑ НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 171, 175
- ↑ НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1430. А. 1—27
- ↑ Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 379адв., 685
- ↑ Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 459; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 44—46
- ↑ Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 77
- ↑ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917 – 1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. – Минск: Современная школа, 2011. С. 92 – 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. – 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918 – 1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85
- ↑ Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 37, 500
- ↑ Інфармацыя пра насельніцтва Велікаборскага сельсавета на 25.01.2021 г. Архівавана 19 кастрычніка 2021.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх
 | |
|---|---|
| Цэнтр | |
| Пасёлкі | |
| Вёскі | |