Прыднястроўе: Розніца паміж версіямі

Правіць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
шаблон, абнаўленне звестак, дапаўненне
Радок 2: Радок 2:
|Беларуская назва =Прыднястроўе
|Беларуская назва =Прыднястроўе
|Арыгінальная назва ={{lang-mo|Република Молдовеняскэ Нистрянэ<br />(Republica Moldovenească Nistreană)}}<br />{{lang-uk|Придністровська Молдавська Республіка}}
|Арыгінальная назва ={{lang-mo|Република Молдовеняскэ Нистрянэ<br />(Republica Moldovenească Nistreană)}}<br />{{lang-uk|Придністровська Молдавська Республіка}}
|Родны склон =
|Родны склон =Прыднястроўя
|Сцяг =Flag of Transnistria (state).svg
|Сцяг =Flag of Transnistria (state).svg
|Герб =Transnistria-coa.svg
|Герб =Transnistria-coa.svg
|Замест герба =
|Замест герба =
|Дэвіз =
|Дэвіз =
|Назва гімна =Мы славим тебя, Приднестровье
|Назва гімна =Мы славім цябе, Прыднястроўе
|Аўдыё =
|Аўдыё =
|Форма праўлення =[[Президентская республика]]<ref>Статья 55 [http://www.zakon-pmr.com/DetailDoc.aspx?document=62295 Статья 55. Конституции ПМР]</ref>
|Форма кіравання =[[Прэзідэнцкая рэспубліка]]<ref>Артыкул 55 [http://www.zakon-pmr.com/DetailDoc.aspx?document=62295 Артыкул 55. Канстытуцыі ПМР]</ref>
|Дзяржаўная рэлігія =
|Дзяржаўная рэлігія =
|lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 20|lat_sec = 01.59
|lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 20|lat_sec = 01.59
Радок 15: Радок 15:
|region =
|region =
|CoordScale =1000000
|CoordScale =1000000
|На карце =
|На карце =Location_Transnistria_Europe.png
|На карце2 =
|На карце2 =
|Мова =
|Мова =
|Заснавана =
|Заснавана =
|Дата незалежнасці =
|Дата незалежнасці =
|Незалежнасць ад =[[Молдавская ССР|Молдавской ССР]]
|Незалежнасць ад =[[Малдаўская ССР|Малдаўскай ССР]]
|Сталіца =[[Тирасполь]]
|Сталіца =[[Ціраспаль]]
|Найбуйнейшыя гарады =[[Тирасполь]], [[Бендеры]], [[Рыбница]]
|Найбуйнейшыя гарады =[[Ціраспаль]], [[Бяндэры]], [[Рыбніца]]
|Пасады кіраўнікоў =[[Прэзідэнт Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі|Прэзідэнт]] <br /> [[Старшыня Урада Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі|Старшыня ўрада]]
|Пасады кіраўнікоў =[[Президент Приднестровской Молдавской Республики|Президент]]<br />[[Председатель Правительства Приднестровской Молдавской Республики|Председатель правительства]]
'''[[Старшыня Вярхоўнага Савета Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі|Старшыня Вярхоўнага Савета]]''
'''[[Председатель Верховного Совета Приднестровской Молдавской Республики|Председатель Верховного Совета]]''
|Кіраўнікі =[[Шевчук, Евгений Васильевич|Евгений Шевчук]]<br />[[Степанов, Пётр Петрович|Пётр Степанов]]<br />[[Бурла, Михаил Порфирович|Михаил Бурла]]<ref>[http://www.vspmr.org/?Part=2 Официальный сайт Верховного Совета ПМР]</ref>
|Кіраўнікі =[[Яўген Васільевіч Шаўчук|Яўген Шаўчук]]<br />[[Пётр Пятровіч Сцяпанаў|Пётр Сцяпанаў]]<br />[[Міхаіл Парфір'евіч Бурла|Міхаіл Бурла]]<ref>[http://www.vspmr.org/?Part=2 Официальный сайт Верховного Совета ПМР]</ref>
|Месца па плошчы =180
|Месца па плошчы =180
|Плошча =4 163
|Плошча =4 163
Радок 52: Радок 52:
|Узровень ІРЧП =
|Узровень ІРЧП =
|Авіякампанія =
|Авіякампанія =
|Валюта =[[Приднестровский рубль]]
|Валюта =[[Прыднястроўскі рубель]]
|Дамен =
|Дамен =
|ISO =
|ISO =
|Тэлефонны код =[[+373|373]] 5xx xxxxx<br />+373 21x xxxxx<br />+373 77x xxxxx
|Тэлефонны код =[[+373|373]] 5xx xxxxx<br />+373 21x xxxxx<br />+373 77x xxxxx
|Часавы пояс =[[UTC+2]] (летом [[UTC+3]])<ref>[http://zakon-pmr.com/DetailDoc.aspx?document=54843 «О введении и согласовании „летнего“ времени в ПМР»]</ref><ref>[http://www.lenta.ru/news/2011/10/26/time/ Приднестровье вслед за Украиной отказалось жить без перевода часов // Lenta.ru, 26.10.2011]</ref>
|Часавы пояс =[[UTC+2]] (летам [[UTC+3]])<ref>[http://zakon-pmr.com/DetailDoc.aspx?document=54843 «О введении и согласовании „летнего“ времени в ПМР»]</ref><ref>[http://www.lenta.ru/news/2011/10/26/time/ Приднестровье вслед за Украиной отказалось жить без перевода часов // Lenta.ru, 26.10.2011]</ref>
|Заўвагі =
|Заўвагі =
}}
}}
⚫
'''Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка (Прыднястроўе, ПМР)''', (румынскі варыянт назвы — '''Трансністрыя''') тэрыторыі ва [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] дэ-юрэ ў складзе Малдовы, дэ-факта — незалежная дзяржава. Афіцыйны статус ПМР у цяперашні час не вырашаны. Незалежнасць ПМР не прызнана замежнымі краінамі, аднак некаторая частка сусветнай супольнасці прызнае дэмакратычна абраныя органы ўлады Прыднястроў'я законнымі прадстаўнікамі насельніцтва краіны, якія маюць паўнамоцтвы на вядзенне перамоў ад яго імя. Унутры Прыднястроўя яно мае статус «дзяржавы на шляху да прызнання».
{{Краіна
|назва па-свойму=Приднестровье </br>Приднiстров'я</br>Нистру
|назва па-беларуску=Прыднястроўе
|герб=Transnistria-coa.svg
|сцяг=Transnistria State Flag.svg
|дэвіз=Няма
|месца=Transnistria-map-2.png
|мова=[[Руская мова|руская]] </br> [[Украінская мова|украінская]]</br> [[Малдаўская мова|малдаўская]] (кірылічны варыянт)
|сталіца=[[Ціраспаль]]
|прадстаўнік=[[Аляксандр Каралёў]]
|кіраўнік дзяржавы=[[Ігар Смірноў]]
|плошча=4160
|насельніцтва=660 000
|год=[[2006]]
|шчыльнасць насельніцтва=156
|грашовая адзінка=[[Прыднястроўскі рубель]]
|часавы пояс=[[EET]] ([[UTC]]+2) </br> [[EEST]] ([[UTC]]+3)
|гімн=[[Мы славим тебя, Приднестровье]]
|нумарныя знакі=
|TLD=няма
|міжнародны тэлефонны код=+373 5xx
|схем.карта=
|}}
⚫
'''Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка (Прыднястроўе, ПМР)''', (румынскі варыянт назвы - '''Трансністрыя''') тэрыторыі ва [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] дэ-юрэ ў складзе Малдовы, дэ-факта - незалежная дзяржава. Афіцыйны статус ПМР у цяперашні час не вырашаны. Незалежнасць ПМР не прызнана замежнымі краінамі, аднак некаторая частка сусветнай супольнасці прызнае дэмакратычна абраныя органы ўлады Прыднястроў'я законнымі прадстаўнікамі насельніцтва краіны, якія маюць паўнамоцтвы на вядзенне перамоў ад яго імя. Унутры Прыднястроўя яно мае статус "дзяржавы на шляху да прызнання".


Прыднястроўе мяжуе з [[Малдова]]й (411 км) на захадзе ў асноўным па р. [[Днестр]] і з [[Украіна]]й (405 км) на ўсходзе. Выхада да Сусветнага акіяна не мае.
Прыднястроўе мяжуе з [[Малдова]]й (411 км) на захадзе ў асноўным па р. [[Днестр]] і з [[Украіна]]й (405 км) на ўсходзе. Выхада да Сусветнага акіяна не мае.
Радок 95: Радок 72:
Пасля прыняцця рашэння аб усталяванні адзінай дзяржаўнай мовы малдоўскай на аснове лацінскай графікі і ўвядзенні румынскага сцяга, на левым беразе [[Днестр|Днястра]] былі праведзены рэферэндумы аб аўтаноміі, згодна з якімі была ўтворана Прыднястроўская Малдаўская ССР.
Пасля прыняцця рашэння аб усталяванні адзінай дзяржаўнай мовы малдоўскай на аснове лацінскай графікі і ўвядзенні румынскага сцяга, на левым беразе [[Днестр|Днястра]] былі праведзены рэферэндумы аб аўтаноміі, згодна з якімі была ўтворана Прыднястроўская Малдаўская ССР.


[[2 верасня]] [[1990]] года ў [[Ціраспаль|Ціраспалі]] і II Надзвычайны З'езд дэпутатаў усіх узроўняў, кіруючыся вынікамі праведзенага [[рэферэндум]]у абвясціў незалежнасць Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі. Гэты дзень з'яўляецца галоўным дзяржаўным святам - Днём Рэспублікі.
[[2 верасня]] [[1990]] года ў [[Ціраспаль|Ціраспалі]] і II Надзвычайны З'езд дэпутатаў усіх узроўняў, кіруючыся вынікамі праведзенага [[рэферэндум]]у абвясціў незалежнасць Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі. Гэты дзень з'яўляецца галоўным дзяржаўным святам — Днём Рэспублікі.


Урад [[Малдова|Малдовы]] не прызнаў гэтага рашэння і накіраваў у рэгіен паліцыю. Пачаліся сутыкненні паміж паліцыяй і прыднястроўскімі апалчэнцамі, якія перараслі ў сакавіку 1992 года ў ваенны канфлікт, які працягваўся да лета 1992 года. З абодвух бакоў загінула каля 2000 чалавек.
Урад [[Малдова|Малдовы]] не прызнаў гэтага рашэння і накіраваў у рэгіен паліцыю. Пачаліся сутыкненні паміж паліцыяй і прыднястроўскімі апалчэнцамі, якія перараслі ў сакавіку 1992 года ў ваенны канфлікт, які працягваўся да лета 1992 года. З абодвух бакоў загінула каля 2000 чалавек.
Радок 102: Радок 79:


[[Выява:Transnistria referendum call.jpg|thumb|200px|left|Плакат з инфармацыяй аб рэферэндуме [[2006]] года]]
[[Выява:Transnistria referendum call.jpg|thumb|200px|left|Плакат з инфармацыяй аб рэферэндуме [[2006]] года]]
[[17 верасня]] [[2006]] года ў Прыднястроўі быў праведзены рэферэндум, на якім, згода з афіцыйнымі дадзенымі Цэнтральнай выбарчай Камісіі ПМР, 97,1% удзельнікаў рэферэндума прагаласавала за незалежнасць з далучэннем у будучыні да [[Расія|Расіі]], 2,3% - за далучэнне да [[Малдова|Малдовы]].
[[17 верасня]] [[2006]] года ў Прыднястроўі быў праведзены рэферэндум, на якім, згода з афіцыйнымі дадзенымі Цэнтральнай выбарчай Камісіі ПМР, 97,1 % удзельнікаў рэферэндума прагаласавала за незалежнасць з далучэннем у будучыні да [[Расія|Расіі]], 2,3 % — за далучэнне да [[Малдова|Малдовы]].


== Палітыка і дзяржаўны лад Прыднястроўя ==
== Палітыка і дзяржаўны лад Прыднястроўя ==

=== Дзяржаўны лад Прыднястроўя ===
=== Дзяржаўны лад Прыднястроўя ===
{{Main|Дзяржаўны лад Прыднястроўя}}
{{Main|Дзяржаўны лад Прыднястроўя}}
Радок 110: Радок 88:
Канстытуцыя Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі была прынятая ў [[1996]] годзе на агульнанацыянальным [[рэферэндум]]е.
Канстытуцыя Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі была прынятая ў [[1996]] годзе на агульнанацыянальным [[рэферэндум]]е.


Прыднястроўе з'яўляецца суверэннай, незалежнай, унітарнай, дэмакратычнай, прававой і свецкай дзяржавай, па форме кіравання - прэзідэнцкая рэспубліка. [[Прэзідэнт]] выбіраецца тэрмінам на 5 гадоў на падставе ўсеагульных роўных і прамых выбараў пры тайным галасаванні; з'яўляецца старшынёю дзяржавы і выканаўчай улады, фарміруе Кабінет Міністраў, ажыццяўляе кіраванне і каардынацыю дзейнасці ўсіх структур дзяржаўнай улады, прадстаўляе рэспубліку ў міжнародных зносінах, з'яўляецца галоўнакамандуючым [[Узброеныя сілы Прыднястроўя|Узброенымі Сіламі]].
Прыднястроўе з'яўляецца суверэннай, незалежнай, унітарнай, дэмакратычнай, прававой і свецкай дзяржавай, па форме кіравання — прэзідэнцкая рэспубліка. [[Прэзідэнт]] выбіраецца тэрмінам на 5 гадоў на падставе ўсеагульных роўных і прамых выбараў пры тайным галасаванні; з'яўляецца старшынёю дзяржавы і выканаўчай улады, фарміруе Кабінет Міністраў, ажыццяўляе кіраванне і каардынацыю дзейнасці ўсіх структур дзяржаўнай улады, прадстаўляе рэспубліку ў міжнародных зносінах, з'яўляецца галоўнакамандуючым [[Узброеныя сілы Прыднястроўя|Узброенымі Сіламі]].


[[Выява:Tiraspol government building.jpg|thumb|200px|Будынак прыднястроўскага парламента]]
[[Выява:Tiraspol government building.jpg|thumb|200px|Будынак прыднястроўскага парламента]]
[[Парламент]] — дзвюхпалатны ''Вярхоўны Савет'' (складаецца з Палаты прадстаўнікоў і Палаты заканатворцаў), выбіраемы тэрмінам на 5 гадоў. Таксама ў ПМР уласная судовая ўлада, праваахоўная і абаронная сістэмы.
[[Парламент]] — дзвюхпалатны ''Вярхоўны Савет'' (складаецца з Палаты прадстаўнікоў і Палаты заканатворцаў), выбіраемы тэрмінам на 5 гадоў. Таксама ў ПМР уласная судовая ўлада, праваахоўная і абаронная сістэмы.


=== Міжнародныя зносіны ===
=== Міжнародныя зносіны ===
Радок 138: Радок 116:


== Насельніцтва ==
== Насельніцтва ==
Нацыянальна склад насельніцтва: малдаване 34%, рускія - 28%, украінцы - 26%. Усяго налічваецаца 35 нацыянальнасцей. Пераважная большасць насельніцтва - праваслаўныя ([[Руская Праваслаўная Царква]] Маскоўскага Патрыярхата).
Нацыянальна склад насельніцтва: малдаване 34 %, рускія — 28 %, украінцы — 26 %. Усяго налічваецаца 35 нацыянальнасцей. Пераважная большасць насельніцтва — праваслаўныя ([[Руская Праваслаўная Царква]] Маскоўскага Патрыярхата).


== Геаграфія ==
== Геаграфія ==
Для тэрыторыі ПМР характэрным з'яўляецця раўнінны рэльеф з рэдкімі балкамі. Больш 80% зямельных угоддзяў - [[чарназём]]ы. Расліннасць стэпавая, у поймах рэк - лугавая. Асноўная частка рэспублікі ўзараная. Лясныя масівы пакрываюць 10% тэрыторыі. Клімат умерана-кантынентальны. Колькасць ападкаў сведчыць аб тым, што краіна знаходзіцца ў зоне недастатковога ўвільгатнення. Зіма кароткая, мяккая (сярэдняя тэмпература студзеня -3,9°С). Ранняя з інтэнсіўным праграваннем глебы і паветра вясна. Працяглае спякотнае лета (сярэдняя тэмпература ліпеня +21°С). Цёплая, працяглая восень.
Для тэрыторыі ПМР характэрным з'яўляецця раўнінны рэльеф з рэдкімі балкамі. Больш 80 % зямельных угоддзяў — [[чарназём]]ы. Расліннасць стэпавая, у поймах рэк — лугавая. Асноўная частка рэспублікі ўзараная. Лясныя масівы пакрываюць 10 % тэрыторыі. Клімат умерана-кантынентальны. Колькасць ападкаў сведчыць аб тым, што краіна знаходзіцца ў зоне недастатковога ўвільгатнення. Зіма кароткая, мяккая (сярэдняя тэмпература студзеня −3,9 °C). Ранняя з інтэнсіўным праграваннем глебы і паветра вясна. Працяглае спякотнае лета (сярэдняя тэмпература ліпеня +21 °C). Цёплая, працяглая восень.


[[Ландшафт]] падзяляецца на 2 вобласці па даліне р. Ягарлык. Паўночная частка рэспублікі - лесастэпавая раўніна, якая ўтвораная тэрасамі р. Днестр і атрогамі Падольскага ўзвышша, разбітая глыбокімі (да 150 м) каньёнападобнымі далінамі прытокаў Днястра. Лясы ў асноўным захаваліся на крутых схілах р. Днестр, маюцца некалькі невялікіх рэчак, большасць з якіх малаводныя і летам перасыхаюць.
[[Ландшафт]] падзяляецца на 2 вобласці па даліне р. Ягарлык. Паўночная частка рэспублікі — лесастэпавая раўніна, якая ўтвораная тэрасамі р. Днестр і атрогамі Падольскага ўзвышша, разбітая глыбокімі (да 150 м) каньёнападобнымі далінамі прытокаў Днястра. Лясы ў асноўным захаваліся на крутых схілах р. Днестр, маюцца некалькі невялікіх рэчак, большасць з якіх малаводныя і летам перасыхаюць.
З карысных выкапняў вядомыя радовішчы будаўнічага вапняку, гравія, шкляных пяскоў, керамічных глін і суглінкаў.
З карысных выкапняў вядомыя радовішчы будаўнічага вапняку, гравія, шкляных пяскоў, керамічных глін і суглінкаў.


Радок 149: Радок 127:


== Эканоміка ==
== Эканоміка ==
Прыднястроўе - развітая індустрыяльна-аграрная краіна, якая мае значны прамысловы патэнцыял.
Прыднястроўе — развітая індустрыяльна-аграрная краіна, якая мае значны прамысловы патэнцыял.


У склад прамысловага комплексу ўваходзяць наступныя галіны: электраэнергетыка, чорная металургія, машынабудаванне і металаапрацоўка, электратэхнічная, хімічная, дрэваапрацоўчая, мэблявая, паліграфічная, шкляная, лёгкая прамысловасць, прамысловасць будаўнічых матэрыялаў.
У склад прамысловага комплексу ўваходзяць наступныя галіны: электраэнергетыка, чорная металургія, машынабудаванне і металаапрацоўка, электратэхнічная, хімічная, дрэваапрацоўчая, мэблявая, паліграфічная, шкляная, лёгкая прамысловасць, прамысловасць будаўнічых матэрыялаў.
Радок 157: Радок 135:
[[Прамысловасць]] уключае 144 прадпрыемсты з рознымі формамі ўласнасці. Буйнейшыя цэнтры вытворчасці Ціраспаль, Бандэры, Рыбніца. Шмат відаў прадукцыі, якая выпускаецца ў Прыднястроў'і, атрымалі сертыфікаты, якія падцвяржаюць адпаведнасць іх якасці сусветным стандартам.
[[Прамысловасць]] уключае 144 прадпрыемсты з рознымі формамі ўласнасці. Буйнейшыя цэнтры вытворчасці Ціраспаль, Бандэры, Рыбніца. Шмат відаў прадукцыі, якая выпускаецца ў Прыднястроў'і, атрымалі сертыфікаты, якія падцвяржаюць адпаведнасць іх якасці сусветным стандартам.


Рэспубліка ажыццяўляе знешнеэканамічную дзейнасць з 99 краінамі блізкага і далёкага замежжа. Сярэднегадавы знешнегандлёвы абарот прыднястроўскіх прадпрыемстваў складае 1.031.795.000 долараў [[ЗША]].
Рэспубліка ажыццяўляе знешнеэканамічную дзейнасць з 99 краінамі блізкага і далёкага замежжа. Сярэднегадавы знешнегандлёвы абарот прыднястроўскіх прадпрыемстваў складае 1.031.795.000 долараў [[ЗША]].


Аснову энергетыкі скадаюць Днястроўская ЛРЭС і Дубасарская ГЭС. Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка поўнасцю забяспечвае сябе электраэнергіяй уласных электрастанцый і з'яўляецца экспарцёрам электраэнергіі.
Аснову энергетыкі скадаюць Днястроўская ЛРЭС і Дубасарская ГЭС. Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка поўнасцю забяспечвае сябе электраэнергіяй уласных электрастанцый і з'яўляецца экспарцёрам электраэнергіі.


Калі па колькасці насельніцтва ПМР складае 17% ад насельніцтва былой Малдаўскай ССР, то доля прамысловасці складае 30%, энергетыкі - 90%.
Калі па колькасці насельніцтва ПМР складае 17 % ад насельніцтва былой Малдаўскай ССР, то доля прамысловасці складае 30 %, энергетыкі — 90 %.


Аграпрамысловы сектар эканомікі аб'ядноўвае сельскую гаспадарку, перапрацоўку сельскагаспадарчай сыравіны, спецыялізаваную інфраструктуру: транспартаванне, захоўванне і гандаль.
Аграпрамысловы сектар эканомікі аб'ядноўвае сельскую гаспадарку, перапрацоўку сельскагаспадарчай сыравіны, спецыялізаваную інфраструктуру: транспартаванне, захоўванне і гандаль.


У [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] захоўваецца калектыўная сістэма апрацоўкі зямлі ([[калгас]]ы і [[саўгас]]ы). Асноўная галіна - зерневая, плодаагароднінавая, вінаробчая. Cельская гаспадарка дазваляе забяспечыць патрэбы рэспублікі ў прадуктах харчавання і забяспечыць незалежнасць ад знешніх паставак па асноўных паказчыках.
У [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] захоўваецца калектыўная сістэма апрацоўкі зямлі ([[калгас]]ы і [[саўгас]]ы). Асноўная галіна — зерневая, плодаагароднінавая, вінаробчая. Cельская гаспадарка дазваляе забяспечыць патрэбы рэспублікі ў прадуктах харчавання і забяспечыць незалежнасць ад знешніх паставак па асноўных паказчыках.


Асноўным відам транспарта з'яўляецца аўтамабільны, у гарадах і шэрагу мястэчак функцыянуе аўтобусны грамадскі транспарт, у гарадах Ціраспаль і Бандэры - тралейбус. У Ціраспалі дзейнічае аэрапорт, які здольны прымаці ўсе віды{{крыніца?}} самалётаў. Рака Днестр з'яўляецца суднаходнай, але недастаткова выкарыстоўваецца як транспартная артэрыя. Дарожная сетка добра развітая, аўтастрадаў няма. Чыгуначная сетка часткова электрыфікаваная.
Асноўным відам транспарта з'яўляецца аўтамабільны, у гарадах і шэрагу мястэчак функцыянуе аўтобусны грамадскі транспарт, у гарадах Ціраспаль і Бандэры — тралейбус. У Ціраспалі дзейнічае аэрапорт, які здольны прымаці ўсе віды{{крыніца?}} самалётаў. Рака Днестр з'яўляецца суднаходнай, але недастаткова выкарыстоўваецца як транспартная артэрыя. Дарожная сетка добра развітая, аўтастрадаў няма. Чыгуначная сетка часткова электрыфікаваная.


Знешнеэканамічныя сувязі на ўзроўні рэспублікі ўскладненыя яе напрызнанасцю дэ-юрэ. Таму вялікае значэнне адыгрываюць дамовы, якія заключаюцца непасрэдна паміж прадпрыемствамі розных рэгіёнаў.
Знешнеэканамічныя сувязі на ўзроўні рэспублікі ўскладненыя яе напрызнанасцю дэ-юрэ. Таму вялікае значэнне адыгрываюць дамовы, якія заключаюцца непасрэдна паміж прадпрыемствамі розных рэгіёнаў.


Ажыццяўляюцца наступныя віды знешнеэканамічнай дзейнасці: гандаль, стварэнне сумесных прадпрыемстваў, падпісанне міжрэгіянальных гаспадарчых пагадненняў, абмен тэхнічнай дакументацыяй.
Ажыццяўляюцца наступныя віды знешнеэканамічнай дзейнасці: гандаль, стварэнне сумесных прадпрыемстваў, падпісанне міжрэгіянальных гаспадарчых пагадненняў, абмен тэхнічнай дакументацыяй.


Экспарт: электратэхнічныя вырабы, прыборы і сродкі аўтаматызавання, аўтапрычэпы і рэфрыжаратары, электраэнергія. У свежым выглядзе - агародніна, садавіна, тытунь. З будматэрыялаў - гравій, вапняк.
Экспарт: электратэхнічныя вырабы, прыборы і сродкі аўтаматызавання, аўтапрычэпы і рэфрыжаратары, электраэнергія. У свежым выглядзе — агародніна, садавіна, тытунь. З будматэрыялаў — гравій, вапняк.


Імпарт: першасныя энерганосьбіты, мінеральныя ўгнаенні, сельгастэхніка, папера, аўтамабільны і чыгуначны транспарт, побытавая тэхніка, [[ЭВМ]], бавазняна-папяровая сыравіна, драўніна, тавары народнага спажывання.
Імпарт: першасныя энерганосьбіты, мінеральныя ўгнаенні, сельгастэхніка, папера, аўтамабільны і чыгуначны транспарт, побытавая тэхніка, [[ЭВМ]], бавазняна-папяровая сыравіна, драўніна, тавары народнага спажывання.


Больш як 90% прамысловай і сельскагаспадарчай прадукцыі, вырабленай у ПМР ідзе на экспарт.
Больш як 90 % прамысловай і сельскагаспадарчай прадукцыі, вырабленай у ПМР ідзе на экспарт.


Грашовай адзінкай ПМР з'яўляецца [[прыднястроўскі рубель]]. На жнівень 2006 года адзін рубель ПМР каштаваў 0,12 [[долар ЗША|долараў ЗША]]; 0,09 [[еўра]], 3,22 [[расійскі рубель|расійскага рубля]], 256,41 [[беларускі рубель|беларускага рубля]]
Грашовай адзінкай ПМР з'яўляецца [[прыднястроўскі рубель]]. На жнівень 2006 года адзін рубель ПМР каштаваў 0,12 [[долар ЗША|долараў ЗША]]; 0,09 [[еўра]], 3,22 [[расійскі рубель|расійскага рубля]], 256,41 [[беларускі рубель|беларускага рубля]]
Радок 189: Радок 167:
Прафесійныя навучальныя ўстановы рэспублікі рэалізуюць праграмы трох узроўняў адукацыі (пачатковага, сярэдняга і вышэйшага).
Прафесійныя навучальныя ўстановы рэспублікі рэалізуюць праграмы трох узроўняў адукацыі (пачатковага, сярэдняга і вышэйшага).


Пачатковыя прафесійныя навучальныя ўстановы ажыццяўляюць падрыхтоўку рабочых і служачых па 35 прафесіях у межах наступных напрамкаў: будаўніцтва — 39%; прамысловасць — 25%; сельская гаспадарка 21%; гандаль і грамадскае харчаванне — 10%; бытавое абслугоўванне — 5%.
Пачатковыя прафесійныя навучальныя ўстановы ажыццяўляюць падрыхтоўку рабочых і служачых па 35 прафесіях у межах наступных напрамкаў: будаўніцтва — 39 %; прамысловасць — 25 %; сельская гаспадарка 21 %; гандаль і грамадскае харчаванне — 10 %; бытавое абслугоўванне — 5 %.


Сярэднія прафесійныя навычальныя ўстановы ажыццяўляюць падрыхтоўку па 51 спецыяльнасці ў напрамках: прамысловасці — 20%; аховы здароў'я −17 %;, эканомікі і права — 16%; сельскай гаспадаркі — 21%; энергетыкі — 6%; будаўніцтва — 2%; адукацыі — 9%; бытавога абслугоўвання — 3%; гандлю і грамадскага харчавання — 4%; культуры і мастацтва — 2%.
Сярэднія прафесійныя навычальныя ўстановы ажыццяўляюць падрыхтоўку па 51 спецыяльнасці ў напрамках: прамысловасці — 20 %; аховы здароў'я −17 %;, эканомікі і права — 16 %; сельскай гаспадаркі — 21 %; энергетыкі — 6 %; будаўніцтва — 2 %; адукацыі — 9 %; бытавога абслугоўвання — 3 %; гандлю і грамадскага харчавання — 4 %; культуры і мастацтва — 2 %.


У вышэйшых навучальных установах ПМР падрыхтоўка ідзе па 48 спецыяльнасцях. ВНУ ажыццяўляюць падрыхтоўку спецыялістаў у наступных галінах: адукацыя — 58%; прамысловасць — 18%; эканоміка і права — 10%; сельская гаспадарка — 9%; ахова здароў'я — 5%.
У вышэйшых навучальных установах ПМР падрыхтоўка ідзе па 48 спецыяльнасцях. ВНУ ажыццяўляюць падрыхтоўку спецыялістаў у наступных галінах: адукацыя — 58 %; прамысловасць — 18 %; эканоміка і права — 10 %; сельская гаспадарка — 9 %; ахова здароў'я — 5 %.


Навучальны працэс ва ўстановах усіх відаў забяспечваюць звыш 1500 кваліфікаваных выкладчыкаў і майстроў вытворчага навучання.
Навучальны працэс ва ўстановах усіх відаў забяспечваюць звыш 1500 кваліфікаваных выкладчыкаў і майстроў вытворчага навучання.
Радок 200: Радок 178:


== Сродкі масавай інфармацыі ==
== Сродкі масавай інфармацыі ==
Дзяржаўнае інфармацыйнае агенства - "Ольвія-прэс"
Дзяржаўнае інфармацыйнае агенства — «Ольвія-прэс»
Дзейнічае дзяржаўны тэлерадыецентр.
Дзейнічае дзяржаўны тэлерадыецентр.


Рэспубліканскія перыядычныя выданні: газеты - "Приднестровье" (на [[руская мова|рускай мове]]), "Гомін" (на [[украінская мова|украінскай мове]]), "Адевэрул Ністрян" (на [[малдаўская мова|малдаўскай мове]]); журналы - "Экономика Приднестровья", "Бюллетень экономической и правовой информации".
Рэспубліканскія перыядычныя выданні: газеты — «Приднестровье» (на [[руская мова|рускай мове]]), «Гомін» (на [[украінская мова|украінскай мове]]), «Адевэрул Ністрян» (на [[малдаўская мова|малдаўскай мове]]); журналы — «Экономика Приднестровья», «Бюллетень экономической и правовой информации».


"Радыё Прыднястроўя" — частата 999 кГц, Грыгарыопаль. Перадачы на малдаўскай, украінскай і рускай мовах. Рэтрансляцыя іншых радыёстанцый. Вяшчанне на еўрапейскую частку былога СССР.
«Радыё Прыднястроўя» — частата 999 кГц, Грыгарыопаль. Перадачы на малдаўскай, украінскай і рускай мовах. Рэтрансляцыя іншых радыёстанцый. Вяшчанне на еўрапейскую частку былога СССР.


== Гістарычныя сімвалы ==
== Гістарычныя сімвалы ==
Гісторыя сімвалаў Прыднястроўя пачалася яшчэ да ўтварэння ПМССР. [[30 красавіка]] [[1990]] года на пазачарговай сэсіях рады Ціраспаля і Бандэраў пастанавілі не выкарыстоўваць ухвалены за некалькі дзён да гэтага Вярхоўным Саветам [[Малдова|Малдовы]] сцяг, аналагічны сцягу [[Румынія|Румыніі]]. Замест яго вырашылі надалей ужываць сцяг [[Малдаўская ССР|Малдаўскай ССР]].
Гісторыя сімвалаў Прыднястроўя пачалася яшчэ да ўтварэння ПМССР. [[30 красавіка]] [[1990]] года на пазачарговай сэсіях рады Ціраспаля і Бандэраў пастанавілі не выкарыстоўваць ухвалены за некалькі дзён да гэтага Вярхоўным Саветам [[Малдова|Малдовы]] сцяг, аналагічны сцягу [[Румынія|Румыніі]]. Замест яго вырашылі надалей ужываць сцяг [[Малдаўская ССР|Малдаўскай ССР]].


[[2 верасня]] [[1991]] года ўрад Прыднястроўя зацвердзіў сцяг, адпаведны сцягу Малдаўскай ССР [[1952]] года, і герб, аналагічны гербу МССР, але дапоўнены блакітнымі і белымі хвалістымі рыскамі над чырвонай стужкаю і надпісам "ПМРСР. РССНМ. ПМССР." Затым з перайменаваннем ПМССР у ПМР надпіс быў зменены на "ПМР. РМН. ПМР"
[[2 верасня]] [[1991]] года ўрад Прыднястроўя зацвердзіў сцяг, адпаведны сцягу Малдаўскай ССР [[1952]] года, і герб, аналагічны гербу МССР, але дапоўнены блакітнымі і белымі хвалістымі рыскамі над чырвонай стужкаю і надпісам «ПМРСР. РССНМ. ПМССР.» Затым з перайменаваннем ПМССР у ПМР надпіс быў зменены на «ПМР. РМН. ПМР»


Да [[2000]] года выкарыстоўваўся выключна чырвнона-зялёна-чырвоны сцяг без сярпа і молата (таксама і ў дзяржаўных установах). У [[2000]] годзе быў прыняты закон "Аб дзяржаўнай сімволіцы ПМР", які замацаваў серп і молат з зоркай у верхняй левай частцы сцяга.
Да [[2000]] года выкарыстоўваўся выключна чырвнона-зялёна-чырвоны сцяг без сярпа і молата (таксама і ў дзяржаўных установах). У [[2000]] годзе быў прыняты закон «Аб дзяржаўнай сімволіцы ПМР», які замацаваў серп і молат з зоркай у верхняй левай частцы сцяга.


== Гл. таксама ==
== Гл. таксама ==
* [[Рака Кучурган]]
* [[Рака Кучурган]]

{{зноскі}}


== Спасылкі ==
== Спасылкі ==
Радок 221: Радок 201:
* [http://transnistria.blogspot.com - The truth about Transnistria ]
* [http://transnistria.blogspot.com - The truth about Transnistria ]
* http://www.president-pmr.org/ Сайт Прэзідэнта ПМР
* http://www.president-pmr.org/ Сайт Прэзідэнта ПМР
* http://www.olvia.idknet.com/ Дзяржаўнае інфармацыйнае агенства "Ольвія-прэс"
* http://www.olvia.idknet.com/ Дзяржаўнае інфармацыйнае агенства «Ольвія-прэс»
* http://www.economy.idknet.com/ Міністэрства эканомікі ПМР
* http://www.economy.idknet.com/ Міністэрства эканомікі ПМР
* http://www.cbpmr.net/ Прыднястроўскі Рэспубліканскі Банк
* http://www.cbpmr.net/ Прыднястроўскі Рэспубліканскі Банк
* http://www.tiraspoltimes.com/ Tiraspol Times
* http://www.tiraspoltimes.com/ Tiraspol Times
* http://www.tiras.ru/ Лента ПМР
* http://www.tiras.ru/ Лента ПМР
* http://www.nr2.ru/pmr/ РИА "Новый регион"
* http://www.nr2.ru/pmr/ РИА «Новый регион»
* http://www.vspmr.org/ Верховного Совета Приднестровской Молдавской Республики
* http://www.vspmr.org/ Верховного Совета Приднестровской Молдавской Республики
* http://www.pridnestrovie.net/ Pridnestrovie.net
* http://www.pridnestrovie.net/ Pridnestrovie.net



== Примечания ==
<references />
[[Катэгорыя:Малдова]]
[[Катэгорыя:Малдова]]
[[Катэгорыя:Непрызнаныя краіны Еўропы]]
[[Катэгорыя:Непрызнаныя краіны Еўропы]]

Версія ад 10:18, 2 сакавіка 2013

Прыднястроўе
малд.: Република Молдовеняскэ Нистрянэ
(Republica Moldovenească Nistreană)
укр.: Придністровська Молдавська Республіка
Герб Прыднястроўя
Сцяг Прыднястроўя Герб Прыднястроўя
Гімн: «Мы славім цябе, Прыднястроўе»
Афіцыйныя мовы румынская, руская і украінская мова
Сталіца Ціраспаль
Найбуйнейшыя гарады Ціраспаль, Бяндэры, Рыбніца
Форма кіравання Прэзідэнцкая рэспубліка[1]
Прэзідэнт
Старшыня ўрада

Старшыня Вярхоўнага Савета

Яўген Шаўчук
Пётр Сцяпанаў
Міхаіл Бурла[2]
Плошча
• Усяго 		180-я ў свеце
4 163 км²
Насельніцтва
• Ацэнка (2011)
• Шчыльнасць
▼513 400[3] чал. (171-я)
123 чал./км²
Валюта Прыднястроўскі рубель
Тэлефонны код +373 5xx xxxxx
+373 21x xxxxx
+373 77x xxxxx
Часавыя паясы UTC+2 (летам UTC+3)[4][5]

Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка (Прыднястроўе, ПМР), (румынскі варыянт назвы — Трансністрыя) тэрыторыі ва Усходняй Еўропе дэ-юрэ ў складзе Малдовы, дэ-факта — незалежная дзяржава. Афіцыйны статус ПМР у цяперашні час не вырашаны. Незалежнасць ПМР не прызнана замежнымі краінамі, аднак некаторая частка сусветнай супольнасці прызнае дэмакратычна абраныя органы ўлады Прыднястроў'я законнымі прадстаўнікамі насельніцтва краіны, якія маюць паўнамоцтвы на вядзенне перамоў ад яго імя. Унутры Прыднястроўя яно мае статус «дзяржавы на шляху да прызнання».

Прыднястроўе мяжуе з Малдовай (411 км) на захадзе ў асноўным па р. Днестр і з Украінай (405 км) на ўсходзе. Выхада да Сусветнага акіяна не мае.

Гісторыя

З 1924 па 1940 год на тэрыторыі Прыднястроўя існавала Малдаўская Аўтаномная Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (МАССР). У 1939 годзе згодна з Савецка-нацысцкім пактам СССР выставіў ультыматум Румыніі, у выніку чаго яна была вымушана перадаць СССР Бесарабію.

У 1940 годзе Бесарабія і МАССР былі аб'яднаныя ў Малдаўскую Савецкую Сацыялістычную Рэспубліку.

У чэрвені 1990 года афіцыйныя ўлады Кішынёва абвясцілі незаконнымі і не маючымі юрыдычнай сілы Пакт Молатава-Рыбентропа і Акт Вярхоўнага Савета СССР аб стварэнні Малдаўскай ССР у 1940, такім чынам скасаваўшы ўваходжанне Бесарабіі ў СССР, і дэ-факта юрыдычна прызнаўшы правамоцным узнаўленне дзяржаўнасці на тэрыторыі былой МАССР.

Пасля прыняцця рашэння аб усталяванні адзінай дзяржаўнай мовы малдоўскай на аснове лацінскай графікі і ўвядзенні румынскага сцяга, на левым беразе Днястра былі праведзены рэферэндумы аб аўтаноміі, згодна з якімі была ўтворана Прыднястроўская Малдаўская ССР.

2 верасня 1990 года ў Ціраспалі і II Надзвычайны З'езд дэпутатаў усіх узроўняў, кіруючыся вынікамі праведзенага рэферэндуму абвясціў незалежнасць Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі. Гэты дзень з'яўляецца галоўным дзяржаўным святам — Днём Рэспублікі.

Урад Малдовы не прызнаў гэтага рашэння і накіраваў у рэгіен паліцыю. Пачаліся сутыкненні паміж паліцыяй і прыднястроўскімі апалчэнцамі, якія перараслі ў сакавіку 1992 года ў ваенны канфлікт, які працягваўся да лета 1992 года. З абодвух бакоў загінула каля 2000 чалавек.

Больш падрабязней гл. у артыкуле Прыднястроўскі канфлікт.

Плакат з инфармацыяй аб рэферэндуме 2006 года

17 верасня 2006 года ў Прыднястроўі быў праведзены рэферэндум, на якім, згода з афіцыйнымі дадзенымі Цэнтральнай выбарчай Камісіі ПМР, 97,1 % удзельнікаў рэферэндума прагаласавала за незалежнасць з далучэннем у будучыні да Расіі, 2,3 % — за далучэнне да Малдовы.

Палітыка і дзяржаўны лад Прыднястроўя

Дзяржаўны лад Прыднястроўя

Асноўны артыкул: Дзяржаўны лад Прыднястроўя

Канстытуцыя Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі была прынятая ў 1996 годзе на агульнанацыянальным рэферэндуме.

Прыднястроўе з'яўляецца суверэннай, незалежнай, унітарнай, дэмакратычнай, прававой і свецкай дзяржавай, па форме кіравання — прэзідэнцкая рэспубліка. Прэзідэнт выбіраецца тэрмінам на 5 гадоў на падставе ўсеагульных роўных і прамых выбараў пры тайным галасаванні; з'яўляецца старшынёю дзяржавы і выканаўчай улады, фарміруе Кабінет Міністраў, ажыццяўляе кіраванне і каардынацыю дзейнасці ўсіх структур дзяржаўнай улады, прадстаўляе рэспубліку ў міжнародных зносінах, з'яўляецца галоўнакамандуючым Узброенымі Сіламі.

Будынак прыднястроўскага парламента

Парламент — дзвюхпалатны Вярхоўны Савет (складаецца з Палаты прадстаўнікоў і Палаты заканатворцаў), выбіраемы тэрмінам на 5 гадоў. Таксама ў ПМР уласная судовая ўлада, праваахоўная і абаронная сістэмы.

Міжнародныя зносіны

Усталяваныя і падтрымліваюцца адносіны з непрызнанамі дзяржавамі: Абхазіяй, Паўднёвай Асеціяй, Нагорным Карабахам у рамках Садружнасці Непрызнаных Дзяржаў (СНД-2). Падпісаны дагаворы аб эканамічный і ваеннай узаемадапамозе.

Палітычныя партыі і грамадскія аб'яднанні

Асноўны артыкул: Палітычныя партыі Прыднястроўя
  • Саюз малдаван Прыднястроўя
  • Саюў украінцаў Прыднястроўя
  • Саюз рускіх Прыднястроўя
  • Аб'яднаны Савет працоўных калектываў Прыднястроўя
  • Саюз абаронцаў Прыднястроўя
  • Саюз жанчын Прыднястроўя
  • Прыднястроўскі патрыятычны саюз моладзі
  • Патрыятычная партыя Прыднястроўя
  • Рэспубліка
  • Ліберальна-дэмакратычная партыя Рэспублікі Прыднястроўе.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

Асноўны артыкул: Адміністрацыйны падзел Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі

Тэрыторыя Прыднястроўя падзяляецца 5 адміністратыўнах раёнаў (Грыгарыопальскі, Дубасарскі, Камянецкі, Рыбніцкі, Слабадзейскі) і 2 горада рэспубліканскага падпарадкавання (Бяндэры, Ціраспаль)

Насельніцтва

Нацыянальна склад насельніцтва: малдаване 34 %, рускія — 28 %, украінцы — 26 %. Усяго налічваецаца 35 нацыянальнасцей. Пераважная большасць насельніцтва — праваслаўныя (Руская Праваслаўная Царква Маскоўскага Патрыярхата).

Геаграфія

Для тэрыторыі ПМР характэрным з'яўляецця раўнінны рэльеф з рэдкімі балкамі. Больш 80 % зямельных угоддзяў — чарназёмы. Расліннасць стэпавая, у поймах рэк — лугавая. Асноўная частка рэспублікі ўзараная. Лясныя масівы пакрываюць 10 % тэрыторыі. Клімат умерана-кантынентальны. Колькасць ападкаў сведчыць аб тым, што краіна знаходзіцца ў зоне недастатковога ўвільгатнення. Зіма кароткая, мяккая (сярэдняя тэмпература студзеня −3,9 °C). Ранняя з інтэнсіўным праграваннем глебы і паветра вясна. Працяглае спякотнае лета (сярэдняя тэмпература ліпеня +21 °C). Цёплая, працяглая восень.

Ландшафт падзяляецца на 2 вобласці па даліне р. Ягарлык. Паўночная частка рэспублікі — лесастэпавая раўніна, якая ўтвораная тэрасамі р. Днестр і атрогамі Падольскага ўзвышша, разбітая глыбокімі (да 150 м) каньёнападобнымі далінамі прытокаў Днястра. Лясы ў асноўным захаваліся на крутых схілах р. Днестр, маюцца некалькі невялікіх рэчак, большасць з якіх малаводныя і летам перасыхаюць. З карысных выкапняў вядомыя радовішчы будаўнічага вапняку, гравія, шкляных пяскоў, керамічных глін і суглінкаў.

Жывёльны свет дастаткова разнастайны, але шмат якія віды занесеныя ў Чырвоную кнігу з-за пагрозы знікнення. Сустракаюцца касуля, дзік, трус, курапатка, лісіца, выдра. Значныя запасы рыбных рэсурсаў, у тым ліку асятровыя.

Эканоміка

Прыднястроўе — развітая індустрыяльна-аграрная краіна, якая мае значны прамысловы патэнцыял.

У склад прамысловага комплексу ўваходзяць наступныя галіны: электраэнергетыка, чорная металургія, машынабудаванне і металаапрацоўка, электратэхнічная, хімічная, дрэваапрацоўчая, мэблявая, паліграфічная, шкляная, лёгкая прамысловасць, прамысловасць будаўнічых матэрыялаў.

Першае месца належыць галіновай апрацоўчай прамысловасці. Вялікае значэнне надаецца сельскай гаспадарцы. Традыцыйнае сельскагаспадарчае адмыслоўванне не перашкаджае развіццю працаёмкіх і навукаёмкіх вытворчасцей.

Прамысловасць уключае 144 прадпрыемсты з рознымі формамі ўласнасці. Буйнейшыя цэнтры вытворчасці Ціраспаль, Бандэры, Рыбніца. Шмат відаў прадукцыі, якая выпускаецца ў Прыднястроў'і, атрымалі сертыфікаты, якія падцвяржаюць адпаведнасць іх якасці сусветным стандартам.

Рэспубліка ажыццяўляе знешнеэканамічную дзейнасць з 99 краінамі блізкага і далёкага замежжа. Сярэднегадавы знешнегандлёвы абарот прыднястроўскіх прадпрыемстваў складае 1.031.795.000 долараў ЗША.

Аснову энергетыкі скадаюць Днястроўская ЛРЭС і Дубасарская ГЭС. Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка поўнасцю забяспечвае сябе электраэнергіяй уласных электрастанцый і з'яўляецца экспарцёрам электраэнергіі.

Калі па колькасці насельніцтва ПМР складае 17 % ад насельніцтва былой Малдаўскай ССР, то доля прамысловасці складае 30 %, энергетыкі — 90 %.

Аграпрамысловы сектар эканомікі аб'ядноўвае сельскую гаспадарку, перапрацоўку сельскагаспадарчай сыравіны, спецыялізаваную інфраструктуру: транспартаванне, захоўванне і гандаль.

У сельскай гаспадарцы захоўваецца калектыўная сістэма апрацоўкі зямлі (калгасы і саўгасы). Асноўная галіна — зерневая, плодаагароднінавая, вінаробчая. Cельская гаспадарка дазваляе забяспечыць патрэбы рэспублікі ў прадуктах харчавання і забяспечыць незалежнасць ад знешніх паставак па асноўных паказчыках.

Асноўным відам транспарта з'яўляецца аўтамабільны, у гарадах і шэрагу мястэчак функцыянуе аўтобусны грамадскі транспарт, у гарадах Ціраспаль і Бандэры — тралейбус. У Ціраспалі дзейнічае аэрапорт, які здольны прымаці ўсе віды[крыніца?] самалётаў. Рака Днестр з'яўляецца суднаходнай, але недастаткова выкарыстоўваецца як транспартная артэрыя. Дарожная сетка добра развітая, аўтастрадаў няма. Чыгуначная сетка часткова электрыфікаваная.

Знешнеэканамічныя сувязі на ўзроўні рэспублікі ўскладненыя яе напрызнанасцю дэ-юрэ. Таму вялікае значэнне адыгрываюць дамовы, якія заключаюцца непасрэдна паміж прадпрыемствамі розных рэгіёнаў.

Ажыццяўляюцца наступныя віды знешнеэканамічнай дзейнасці: гандаль, стварэнне сумесных прадпрыемстваў, падпісанне міжрэгіянальных гаспадарчых пагадненняў, абмен тэхнічнай дакументацыяй.

Экспарт: электратэхнічныя вырабы, прыборы і сродкі аўтаматызавання, аўтапрычэпы і рэфрыжаратары, электраэнергія. У свежым выглядзе — агародніна, садавіна, тытунь. З будматэрыялаў — гравій, вапняк.

Імпарт: першасныя энерганосьбіты, мінеральныя ўгнаенні, сельгастэхніка, папера, аўтамабільны і чыгуначны транспарт, побытавая тэхніка, ЭВМ, бавазняна-папяровая сыравіна, драўніна, тавары народнага спажывання.

Больш як 90 % прамысловай і сельскагаспадарчай прадукцыі, вырабленай у ПМР ідзе на экспарт.

Грашовай адзінкай ПМР з'яўляецца прыднястроўскі рубель. На жнівень 2006 года адзін рубель ПМР каштаваў 0,12 долараў ЗША; 0,09 еўра, 3,22 расійскага рубля, 256,41 беларускага рубля

Адукацыя

Галоўны корпус Прыднястроўскага дзяржаўнага ўніверсітэта

Для забеспячэння эканомікі кваліфікафанымі працоўным рэсурсамі дзейнічае сетка прафесійных навучальных устаноў, якая ўлучае: 9 дзяржаўных устаноў пачатковай прафесійнай адукацыі (8 ліцэяў і 1 вучэчльняў); 16 дзяржаўных устаноў сярэдней прафесійнай адукацыі (7 тэхнікумаў, 2 тэхнікума-саўгасф, 5 каледжаў, 2 вучэльні); 2 дзяржаўныя вышэйшыя навучальныя ўстановы (Прыднястроўскі ўніверсітэт і Прыднястроўскі вышэйшы музычны каледж).

На тэрыторыі ПМР знаходзіцца 5 філіялаў ВНУ Расіі і 1 філіял ВНУ Украіны. Усе яны з'яўляюцца прыватнымі. Усе навучальныя ўстановы маюць развітую навучальна-матэрыяльную базу.

Прафесійныя навучальныя ўстановы рэспублікі рэалізуюць праграмы трох узроўняў адукацыі (пачатковага, сярэдняга і вышэйшага).

Пачатковыя прафесійныя навучальныя ўстановы ажыццяўляюць падрыхтоўку рабочых і служачых па 35 прафесіях у межах наступных напрамкаў: будаўніцтва — 39 %; прамысловасць — 25 %; сельская гаспадарка 21 %; гандаль і грамадскае харчаванне — 10 %; бытавое абслугоўванне — 5 %.

Сярэднія прафесійныя навычальныя ўстановы ажыццяўляюць падрыхтоўку па 51 спецыяльнасці ў напрамках: прамысловасці — 20 %; аховы здароў'я −17 %;, эканомікі і права — 16 %; сельскай гаспадаркі — 21 %; энергетыкі — 6 %; будаўніцтва — 2 %; адукацыі — 9 %; бытавога абслугоўвання — 3 %; гандлю і грамадскага харчавання — 4 %; культуры і мастацтва — 2 %.

У вышэйшых навучальных установах ПМР падрыхтоўка ідзе па 48 спецыяльнасцях. ВНУ ажыццяўляюць падрыхтоўку спецыялістаў у наступных галінах: адукацыя — 58 %; прамысловасць — 18 %; эканоміка і права — 10 %; сельская гаспадарка — 9 %; ахова здароў'я — 5 %.

Навучальны працэс ва ўстановах усіх відаў забяспечваюць звыш 1500 кваліфікаваных выкладчыкаў і майстроў вытворчага навучання.

Вядучая навучальная ўстанова — Прыднястроўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Т. Г. Шаўчэнкі. У перыяд агрэсіі 1991—1992 гадоў ён быў прыняты ў Асацыяцыю ВНУ Расіі (першы замежны сябра асацыяцыі). У 1999 годзе стаў паўнавартасным сябрам Еўразійскай асацыяцыі класічных універсітэтаў. Яго дыплом прызнаецца ў Расіі.

Сродкі масавай інфармацыі

Дзяржаўнае інфармацыйнае агенства — «Ольвія-прэс» Дзейнічае дзяржаўны тэлерадыецентр.

Рэспубліканскія перыядычныя выданні: газеты — «Приднестровье» (на рускай мове), «Гомін» (на украінскай мове), «Адевэрул Ністрян» (на малдаўскай мове); журналы — «Экономика Приднестровья», «Бюллетень экономической и правовой информации».

«Радыё Прыднястроўя» — частата 999 кГц, Грыгарыопаль. Перадачы на малдаўскай, украінскай і рускай мовах. Рэтрансляцыя іншых радыёстанцый. Вяшчанне на еўрапейскую частку былога СССР.

Гістарычныя сімвалы

Гісторыя сімвалаў Прыднястроўя пачалася яшчэ да ўтварэння ПМССР. 30 красавіка 1990 года на пазачарговай сэсіях рады Ціраспаля і Бандэраў пастанавілі не выкарыстоўваць ухвалены за некалькі дзён да гэтага Вярхоўным Саветам Малдовы сцяг, аналагічны сцягу Румыніі. Замест яго вырашылі надалей ужываць сцяг Малдаўскай ССР.

2 верасня 1991 года ўрад Прыднястроўя зацвердзіў сцяг, адпаведны сцягу Малдаўскай ССР 1952 года, і герб, аналагічны гербу МССР, але дапоўнены блакітнымі і белымі хвалістымі рыскамі над чырвонай стужкаю і надпісам «ПМРСР. РССНМ. ПМССР.» Затым з перайменаваннем ПМССР у ПМР надпіс быў зменены на «ПМР. РМН. ПМР»

Да 2000 года выкарыстоўваўся выключна чырвнона-зялёна-чырвоны сцяг без сярпа і молата (таксама і ў дзяржаўных установах). У 2000 годзе быў прыняты закон «Аб дзяржаўнай сімволіцы ПМР», які замацаваў серп і молат з зоркай у верхняй левай частцы сцяга.

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ Артыкул 55 Артыкул 55. Канстытуцыі ПМР
  2. ↑ Официальный сайт Верховного Совета ПМР
  3. ↑ Статистический ежегодник ПМР 2012, стр. 28
  4. ↑ «О введении и согласовании „летнего“ времени в ПМР»
  5. ↑ Приднестровье вслед за Украиной отказалось жить без перевода часов // Lenta.ru, 26.10.2011
  6. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Прыднястроўе&oldid=1504726"